Pismo gurmukhi (z
pendżabskiego
gurmukhi = 'z ust guru') –
pismo
używane przede wszystkim w
Indiach
, we Wchodnim Pendżabie, do zapisu
języka pendżabskiego
. Używają go głównie
Sikhowie
, stąd jego potoczna nazwa 'pismo Sikhów'. Jego oficjalna nazwa nawiązuje do twórcy
sikhizmu
–
Guru Nanaka
(
1469
-
1538
). Gurmukhi zostało przystosowane do pisania w innych językach, takich jak
bradź bhasza
, khariboli (oraz inne hinduskie dialekty),
sanskryt
i
sindhi
.
Ta
abugida
rozwinęła się z późnej odmiany pisma
śarada
, która z kolei wywodzi się z
pisma Brahmi
. Zostało ujednolicone przez drugiego guru
Sikhów
, Angada, w XVI w. Wszystkie 1430 strony
świętej księgi Sikhów
są zapisane pismem Gurmukhi. Nazwa Gurmukhi wywodzi się ze starego pendżabskiego terminu "guramuki", które oznacza "z ust nauczyciela".
Współczesne Gurmukhi ma 41 spółgłosek (vianjan), dziewięć samogłosek (lāga mātrā), dwa symbole służące do zaznaczenia głoski nosowej (bindī i ṭippī), oraz jeden symbol, który podwaja dźwięk dowolnej spółgłoski (addak).
Znaki podstawowe
Nazwa | Wymowa | Nazwa | Wymowa | Nazwa | Wymowa | Nazwa | Wymowa | Nazwa | Wymowa |
---|
ੳ | Ura | | ਅ | Aira | | ੲ | Iri | | ਸ | Sussa | Sa | ਹ | Haha | Ha |
ਕ | Kakka | Ka | ਖ | Khukha | Kha | ਗ | Gugga | Ga | ਘ | Ghugga | Gha | ਙ | Ungga | Nga |
ਚ | Chuchaa | Ca | ਛ | Chhuchha | Cha | ਜ | Jujja | Ja | ਝ | Jhujja | Jha | ਞ | Neya | Nya |
ਟ | Tainka | Tta | ਠ | Thutha | Ttha | ਡ | Dudda | Dda | ਢ | Dhudda | Ddha | ਣ | Nahnha | Nna |
ਤ | Tutta | Ta | ਥ | Thutha | Tha | ਦ | Duda | Da | ਧ | Dhuda | Dha | ਨ | Nunna | Na |
ਪ | Puppa | Pa | ਫ | Phupha | Pha | ਬ | Bubba | Ba | ਭ | Bhubba | Bha | ਮ | Mumma | Ma |
ਯ | Yaiyya | Ya | ਰ | Rara | Ra | ਲ | Lulla | La | ਵ | Vava | Va | ੜ | Rharha | Rha |
Znaki dodatkowe
Znaki ze znakiem diakrytycznym (kropką "bindi"), używane do zapisu wymowy słów pochodzenia perskiego:
Nazwa | Wymowa |
---|
ਸ਼ | Sussa pair bindi | Sha |
ਖ਼ | Khukha pair bindi | Khha |
ਗ਼ | Gugga pair bindi | Ghha |
ਜ਼ | Jujja pair bindi | Za |
ਫ਼ | Phupha pair bindi | Fa |
ਲ਼ | Lulla pair bindi | Lla |
Zobacz też:
Gumurkhi w Unikodzie
Linki zewnętrzne