Henryk II Pobożny
Henryk II PobożnyAnna Czeska i Henryk II Pobożny Henryk II Pobożny (ur.
1196
/
1207
, zm.
9 kwietnia
1241
[1]) – książę śląski, krakowski i wielkopolski
1238
–
1241
(do
1239
tylko w południowej
Wielkopolsce
po linię rzeki
Warty
); przez cały okres nad
ziemią kaliską
i
wieluńską
(rudzką) wyłącznie opieka nad małoletnimi książętami. W latach
1238
–
1239
rządy w księstwie opolskim i opieka nad sandomierskim. Wywód rodowodowy Pod opieką ojcaHenryk II Pobożny był trzecim pod względem starszeństwa synem
Henryka I Brodatego
i
świętej Jadwigi z Andechs
[2] (po zmarłym w dzieciństwie Bolesławie i
Konradzie Kędzierzawym
). Nie wiadomo dokładnie, kiedy się urodził, pierwszą pewną wiadomość o nim mamy dopiero z
1208
roku[3]. Już jednak pięć lat później wobec tragicznej śmierci brata Konrada na polowaniu[4], Henryk stał się jedynym dziedzicem Dolnego Śląska. Niepewne są informacje zawarte o krwawej bitwie pod Studnicą pomiędzy oddziałami Henryka i Konrada. W bitwie tej Konrada mieli popierać przebywający na śląskim dworze Polacy, zaś Henryka Niemcy. Ojciec obu książąt miał natomiast bezczynnie przyglądać się krwawym zapasom. Wydarzenia te wobec niepotwierdzenia ich przez inne źródła najprawdopodobniej nigdy nie miały miejsca[5]. Gdzieś pomiędzy
1214
a
1218
rokiem ojciec ożenił Henryka z księżniczką czeską -
Anną Przemyślidką
, córką króla Czech
Przemysła Ottokara I
[6], co umożliwiło Henrykowi I aktywniejszą politykę międzynarodową. Henryk I Brodaty dość szybko dopuścił swego jedynego pozostałego przy życiu syna do współrządów, gdyż już od
1222
roku potwierdzał on dokumentowe nadania ojca. Dwa lata później dysponował też już odrębną pieczęcią, dworzanami i notariuszem[7]. W
1227
roku doszło do tragicznych wypadków w
Gąsawie
, w wyniku których zginął książę krakowski
Leszek Biały
, zaś poważnym ranom uległ Henryk Brodaty, wtedy to po raz pierwszy ciężar rządów spoczął na barkach Henryka II. Po raz drugi miało to miejsce dwa lata później, kiedy Henryk Brodaty znalazł się w rękach
Konrada I mazowieckiego
[8]. Z regencji tej musiał się wywiązać Henryk II doskonale, skoro w latach następnych ojciec nadal powierzał mu odpowiedzialne zadania, jak m.in. kierownictwo nad kampanią w latach
1229
-
1230
, mającą na celu odzyskanie i zabezpieczenie
Lubusza
, zaś w latach
1233
i
1234
Henryk II Pobożny aktywnie wspierał działania ojca w jego akcjach w Prusach i Wielkopolsce[9]. Ukoronowaniem tej ścisłej współpracy było oficjalne mianowanie Henryka II Pobożnego w
1234
roku koregentem. Nastąpił też wtedy formalny rozdział władzy - Henryk I Brodaty zaczął używać tytułu księcia śląskiego i krakowskiego, zaś Henryk II Pobożny - księcia (wielko)polskiego i śląskiego[10]. Na samodzielne rządy przyszło Henrykowi Młodszemu czekać do
19 marca
1238
roku, kiedy to w Krośnie Odrzańskim zmarł Henryk I Brodaty[11]. Samodzielne rządyPomimo że Henryk II w chwili śmierci ojca miał około czterdziestu lat, przejęcie dziedzictwa nie odbyło się bez komplikacji. Właściwie do każdej cząstki dziedzictwa był inny tytuł do sprawowania rządów. Silne i niepodważalne rządy Pobożny sprawował tylko na dziedzicznym Dolnym Śląsku. W Wielkopolsce (po linię rzeki
Warty
, gdyż w pozostałej części utrzymał się
Władysław Odonic
) i ziemi krakowskiej tytuł do sprawowania opierał się na elekcji możnych (wprawdzie istniał jeszcze testament byłego księcia krakowskiego i wielkopolskiego
Władysława Laskonogiego
oddający całość dziedzictwa po nim Henrykom Śląskim, ale zarówno Władysław Odonic, jak i
Konrad mazowiecki
nic sobie z tego nie robili). Na Opolszczyźnie i ziemi sandomierskiej Henryk II Pobożny sprawował władzę z tytułu opieki nad dorastającymi
Mieszkiem II Otyłym
i
Bolesławem V Wstydliwym
[12]. Właśnie te ziemie pierwsze wyłamały się spod jego rządów. Wprawdzie Henryk pozostał w dobrych stosunkach z nowymi książętami
Opola
i
Sandomierza
, lecz musiał zwrócić im suwerenną władzę, co więcej: zwrócenie Mieszkowi Opolszczyzny nie oznaczało bynajmniej odzyskania ziemi kaliskiej i rudzkiej, w której w dalszym ciągu rządy pod zwierzchnictwem księcia wrocławskiego sprawowała Wiola wraz z młodszym synem Kazimierza I
Władysławem
[13]. Tymczasem skomplikowała się sytuacja na północy. Otóż
Brandenburczycy
, korzystając ze śmierci Henryka Brodatego, zajęli ważny gród w
Santoku
i zagrozili
Lubuszowi
. Monarchia Henryków Śląskich (1201-1241). Do tych problemów doszły wkrótce nowe: było to zagrożenie ze strony Władysława Odonica i Konrada mazowieckiego oraz nieuregulowany konflikt z kościołem, z arcybiskupem gnieźnieńskim
Pełką
, odziedziczony zresztą po ojcu, a tyczący się prerogatyw książęcych w dobrach biskupich. Henrykowi sprzyjało jednak szczęście -
5 czerwca
1239
roku zmarł Władysław Odonic, pozostawiając dwóch nieletnich synów,
Przemysła
i
Bolesława
. Korzystając z tych okoliczności książę śląski zajął większość posiadłości Odonica z
Gnieznem
na czele, pozostawiając Władysławowicom
Nakło nad Notecią
i
Ujście
[14]. Kolejne posunięcia Henryka II były jednak mistrzowskie: mianowicie porzucił on obóz niemieckich cesarzy
Hohenstaufów
wspieranych wcześniej przez ojca i dziada i przeszedł na stronę papieską, co od razu zażegnało konflikt z kościołem[15]. Następnie unikając konfliktów z innymi książętami piastowskimi wydał swoją córkę Konstancję za syna Konrada mazowieckiego,
Kazimierza kujawskiego
, oddając w posagu bogatą kasztelanię lądzką. Następnie w 1239 uderzył na Brandenburczyków, pobił ich w
bitwie pod Lubuszem
, który oblegali i odzyskał zajęty gród w Santoku[16]. Św. Jadwiga błogosławi wyruszającego w bój Henryka Pobożnego Najazd
Mongołów
, bitwa pod Legnicą i śmierć Henryka
Wydawało się, że najtrudniejsze chwile już są za Henrykiem. Najgorsze jednak miało dopiero nadejść. Otóż na wschodzie pojawił się nowy groźny przeciwnik: Mongołowie pod wodzą
Batu-chana
, którzy po pokonaniu i zniszczeniu księstw ruskich za kolejny cel wybrali
Węgry
. Batu-chan słusznie przewidywał, że w przypadku wojny z Węgrami przyjdzie zapewne im pomoc z Polski. Wysłał więc na Polskę armię w sile 10000 wojowników pod wodzą
Ordu
. Już w styczniu
1241
roku pojawiły się pod
Lublinem
i
Zawichostem
oddziały zwiadowcze, jednak prawdziwa inwazja ruszyła miesiąc później. W Małopolsce Mongołowie nie mieli równego sobie przeciwnika, pokonując zastępy rycerstwa krakowskiego i sandomierskiego kolejno pod
Turskiem Wielkim
,
Tarczkiem
, by
18 marca
1241
zadać decydującą klęskę
wojewodzie krakowskiemu
Włodzimierzowi
i
kasztelanowi krakowskiemu
Klemensowi
pod
Chmielnikiem
. Obaj dygnitarze zginęli i Małopolska, łącznie z głównymi grodami prowincji
Krakowem
i
Sandomierzem
, znalazła się w rękach Mongołów. Henryk II Pobożny nie przyjął wyzwania u zachodnich rubieży swojego państwa, czekając na obiecaną pomoc ze strony zachodnich władców zaczął koncentrować ocalałe resztki oddziałów małopolskich i świeże oddziały śląskie i wielkopolskie w rejonie
Legnicy
. Władcy europejscy zainteresowani jednak bardziej rozgrywkami pomiędzy cesarstwem a papiestwem zignorowali prośby Henryka. Wyjątkami tutaj byli tylko rycerze spod znaku
templariuszy
i
joannitów
oraz król czeski
Wacław I
, który jednak ostatecznie uchylił się od pomocy, zatrzymując swoje oddziały w odległości jednego dnia od Legnicy (obawiał się pewnie, że w przypadku klęski wojsk chrześcijańskich
Czechy
staną się łatwym łupem wojsk mongolskich). Bitwa rozegrała się
9 kwietnia
1241
i zakończyła sromotną klęską wojsk Henryka II i śmiercią księcia na polu bitwy. Przyczyny przegranej powszechnie upatruje się w nieznanych Europejczykom sposobach walki i w niespodziewanej ucieczce z pola walki hufca
Mieszka II Otyłego
(to właśnie po ucieczce księcia opolskiego Henryk II miał według
Długosza
powiedzieć słynne zdanie: "Gorze nam się stało"). Zachowały się dwa opisy śmierci księcia śląskiego, jeden przekazany przez Jana Długosza uważa się dzisiaj za mniej prawdopodobny, drugi autorstwa C. de Brigia w Historii Tartatorum, jako źródło bliższe wydarzeniom i oparte na relacji bezpośrednich świadków (Mongołów), obecnie uznawane za bardziej wiarygodne. Na szczęście dla Polski Mongołowie nie zamierzali jej zajmować, gdyż wkrótce po starciu legnickim (po epizodycznym podejściu pod mury Legnicy i próbie wymuszenia poddania grodu) ruszyli przez
Morawy
na Węgry, chcąc się połączyć z główną armią Batu-Chana[17]. Ciało Henryka Pobożnego, jako że
pozbawione głowy
i obdarte z ubrań, zostało zidentyfikowane przez jego żonę dzięki pewnemu szczegółowi anatomicznemu. Henryk II Pobożny miał mieć bowiem u lewej stopy
sześć palców
, co zostało potwierdzone podczas otwarcia jego grobowca w
1832
roku. Henryk został pochowany w ufundowanym przez siebie
klasztorze franciszkańskim
we
Wrocławiu
[18]. W 1944 roku ciało Henryka Pobożnego zostało zabrane z grobowca przez naukowców niemieckich i poddane badaniom laboratoryjnym. Próbowano dowieść, czy książę był Aryjczykiem. W okresie oblężenia Wrocławia ciało zaginęło. Św. Jadwiga i Anna Czeska rozpaczające nad zwłokami Henryka Pobożnego PotomstwoŚmierć Henryka II Pobożnego na polach pod Legnicą w krótkim czasie doprowadziła do rozpadu "Monarchii Henryków Śląskich" i uniemożliwiła zjednoczenie Polski jeszcze w połowie XIII stulecia. Henryk pozostawił po sobie pięciu synów (byli to
Bolesław II Rogatka
,
Mieszko lubuski
,
Henryk III Biały
,
Konrad I głogowski
i
Władysław wrocławski
, arcybiskup
Salzburga
) i pięć córek (Gertruda – żona
Bolesława I mazowieckiego
,
Konstancja
– żona
Kazimierza I kujawskiego
,
Elżbieta
– żona
Przemysła I
,
Agnieszka
– opatka klasztoru
cysterskiego
w
Trzebnicy
i
Jadwiga
– opatka klasztoru
klarysek
we
Wrocławiu
)[19]. Mimo tylko trzyletnich rządów Henryka II Pobożnego książę śląski, wielkopolski i krakowski pozostał w pamięci potomnych jako idealny rycerz i władca chrześcijański, na czym na pewno rzutowała tragiczna śmierć w bitwie pod Legnicą. Przypisy- ↑ Takie daty życia Henryka II przyjmuje Kazimierz Jasiński, Rodowód Piastów Śląskich, Wrocław 1973, t. I, s. 100-101
- ↑ Tamże.
- ↑ Piotr Rabiej, Henryk II Pobożny, w: Piastowie. Leksykon biograficzny, Kraków 1999, s. 394.
- ↑ Kronika Polska, w: MPH, t. III, s. 647 i n.
- ↑ Por. Benedykt Zientara, Jak mówią legendy. Tragedia Konrada Kędzierzawego ijegolosy pod piórem dziejopisów, Mówią Wieki, 15, 1972, nr 8, s. 13 in., tenże, Konrad Kędzierzawy i bitwa pod Studnicą, Przegląd Historyczny, 70, 1979, s. 27 i n., Jerzy Mularczyk, Kronika polska i jej relacja o bitwie pod Studnicą, Kwartalnik Historyczny, 95, 1988, s. 25 i n.
- ↑ Kazimierz Jasiński, Rodowód ..., s. 100-101.
- ↑ Piotr Rabiej,Henryk II ..., s. 394.
- ↑ Benedykt Zientara, Henryk Brodaty i jego czasy, Warszawa 1997, s. 286-287.
- ↑ Piotr Rabiej, Henryk II ..., s. 394-395.
- ↑ Benedykt Zientara, Henryk Brodaty ..., s. 316-317.
- ↑ Kazimierz Jasiński, Rodowód ..., t. I, s. 74-77.
- ↑ Piotr Rabiej, Henryk II ..., s. 396.
- ↑ Benedykt Zientara, Henryk Brodaty ... , s. 365.
- ↑ Jako pierwszy z koncepcją zdobyczy Henryka Pobożnego kosztem synów Władysława Odonica w 1239 r. wystąpił Marian Łodyński, Polityka Henryka Brodatego i jego syna w latach 1232-1241, Przegląd Historyczny 14, 1912,s . 279 i n. Z poglądem tym zgodzili się: Roman Grodecki, Dzieje polityczne Śląska do r.1290, w: Historja Śląska od najdawniejszych czasów do roku 1400, t. I. Kraków 1933, s. 223 in. oraz Jan Baszkiewicz, Powstanie zjednoczonego państwa polskiego na przełomie XIII i XIV wieku, Warszawa 1954, s. 52. Pogląd ten oparto na relacji Kroniki wielkopolskiej, Warszawa 1965, s. 216-217. Dopiero Kazimierz Jasiński, Z problematyki zjednoczenia państwa polskiego na przełomie XIII i XIV wieku , (w:) Zapiski Historyczne , 1955 , z. 1, s. 205 i Benedykt Zientara, Henryk Brodaty ... , s. 367-370, zakwestionowali ten pogląd.
- ↑ Benedykt Zientara, Henryk Brodaty ..., s. 364-365.
- ↑ Por. Rocznik kapituły gnieźnieńskiej, w: MPH, NS. t. VI, s. 4-9, por. Benedykt Zientara, Henryk Brodaty ..., s. 371-372.
- ↑ Przebieg najazdu mongolskiego i samej bitwy legnickiej zob. Labuda Gerard – Wojna z Tatarami w roku 1241, w: Przegląd Historyczny, tom L, 1959, zeszyt 2, Zatorski Wacław – Pierwszy najazd Mongołów na Polskę w roku 1240 – 1241 (w:) Przegląd Historyczno-Wojskowy, t. 9, Warszawa 1937, Matuszewski Józef – Relacja Długosza o najeździe tatarskim w 1241 roku, Polskie zdania Legnickie, Łódź 1980, Korta Wacław – Problemy bitwy legnickiej i stan badań, w: Bitwa Legnicka – Historia i tradycja pod red. Wacława Korty, Wrocław 1994, tenże, Najazd Mongołów na Polskę i jej Legnicki epilog, Katowice 1983, Cetwiński Marek – Co wiemy o bitwie po Legnicą ? . w: Acta Universitatis Wratislaviensis , nr 800 , Historia L , Warszawa – Wrocław 1985, Jasiński Tomasz – Strategia i taktyka wojsk polskich i mongolskich pod Legnicą w świetle nowo odczytanych zapisek Jana Długosza, w: Bitwa Legnicka – Historia i tradycja pod red. Wacława Korty, Wrocław 1994, Maroń Jerzy – Legnica 1241, Warszawa 1996, Pieradzka Krystyna – Bitwa pod Legnicą w relacji Jana Długosza, w: Szkice Legnickie, t. 6, Wrocław 1971, Plezia Marian – Historia Tartatorum, w: Studia Źródłoznawcze, t. XV, za 1971.
- ↑ Piotr Rabiej, Henryk II ..., s. 399-400.
- ↑ Kazimierz Jasiński, Rodowód ..., t. I, s. 109-136, por. Włodzimierz Dworzaczek, Genealogia,Warszawa 1959, tablica 5.
Zobacz też
Inne hasła zawierające informacje o "Henryk II Pobożny":
Mieszko II Lambert
...
Guwernantka
...
1499
...
XVI wiek
...
1972
...
1408
...
1398
...
1411
...
1361
...
Tomasz Zan (poeta)
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Henryk II Pobożny":
222 Historiografia po II wojnie światowej (plansza 17)
...
222 Historiografia po II wojnie światowej (plansza 14)
...
232 Kultura i nauka w latach 1945 ? 2003 (plansza 9)
...
|