Trygław
- największy głaz narzutowy w Polsce
Granitowy głaz narzutowy przed wejściem do Państwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie
Głaz narzutowy na warszawskich
Sadach Żoliborskich
(nieopodal skrzyżowania ul. Broniewskiego i ul. Elbląskiej).
Głaz narzutowy, eratyk, narzutniak (z
łac.
errare – błądzić) – fragment
skały
litej, przyniesiony przez
lądolód
.
Obszary północnej i środkowej Polski pokryte są utworami polodowcowym – składają się na nie głazy, żwirowiska, mułki, różne gliny i iły. Obok całkowicie zwietrzałych skał moreny zawierają też materiał grubszy – zaokrąglone bryły i wielkie bloki często o objętości wielu metrów sześciennych. Część z nich uległa zniszczeniu, jednak te utworzone ze skał odporniejszych zachowały się do naszych czasów.
Głazy narzutowe są różnie zachowanym, wyselekcjonowanym materiałem skalnym o dużej wytrzymałości i odporności na działanie czynników klimatycznych. Zbudowane są przeważnie z
granitów
,
amfibolitów
,
gnejsów
,
porfirów
,
kwarcytów
.
Głazy narzutowe są zbierane na polach oraz eksploatowane z
moren
kamienistych np. okolic Suwałk.
Niekiedy pojęcie eratyk jest utożsamiane również z bliskim pojęciem
porwak lodowcowy
, które jednak dotyczy skał plastycznych lub sypkich o znacznych wymiarach. Głazy narzutowe często są też składnikami większej kry lodowcowej (porwaka lodowcowego).
Zastosowanie głazów narzutowych
- wykonuje się z nich kamień łamany i
kruszywo
,
- służy do wyrobu kostki i
krawężników
drogowych,
- wykorzystuje się je jako materiał budowlany – na fundamenty i na całe budowle np. na Pomorzu,
- mniejsze głazy są wykorzystywane do brukowania ulic i budowy dróg.
Niektóre głazy narzutowe przyniesione do Polski ze
Skandynawii
mają status
pomników przyrody nieożywionej
.
Głazy narzutowe w Polsce
Największym w Polsce głazem narzutowym jest
Trygław
(zwany też Tychowskim Głazem) w mieście
Tychowo
, zaś drugim co do wielkości jest Głaz Mszczonowski w
Zawadach
. Znane są inne jak: Wydrzy Głaz w
jeziorze Czajczym
na
Pojezierzu Wolińskim
, Głaz Królewski w
Zalewie Kamieńskim
koło
Wyspy Chrząszczewskiej
,
Kamień świętego Wojciecha
w
Leosi
nad
Wdą
i głaz "Tempelburg" koło
Czaplinka
. W
Borkowie
znajduje się
cmentarzysko
z grobami megalitycznymi, a w
Grzybnicy
kamienne kręgi.
Przykłady:
Zobacz też
Bibliografia
- Jaroszewski W.,
Marks L.
, Radomski A., Słownik geologii dynamicznej, Wydawnictwa Geologiczne,
Warszawa
,
1985
,