Jan Mayen – niewielka
wyspa wulkaniczna
w
Arktyce
, ok. 500 km na wschód od
Grenlandii
; oblewają ją wody
Oceanu Arktycznego
:
Morze Grenlandzkie
od północy,
Cieśnina Duńska
od zachodu i
Morze Norweskie
od południa i wschodu. Od
1930
r. administracyjnie przynależy do
Norwegii
.
Powierzchnia 372,5
km²
większość obszaru zajmują tereny wyżynne i górskie (najwyższy
szczyt
– czynny
wulkan
Beerenberg
– 2277 m
n.p.m.
, drugi co do wysokości w
Europie
; ostatnia erupcja
1985
), liczne
lodowce
. Strefa
klimatu polarnego
, występuje roślinność
tundrowa
. Liczne
kolonie
ptaków
i
fok
.
Historia
Wyspa została odkryta przez
Henry'ego Hudsona
w
1607
, oficjalnie przez Holendra Jana Mayena w
1614
roku. W późniejszych latach stanowiła bazę holenderskich
wielorybników
. Sezonowo przebywało na niej do 1000 osób. Opuszczona w związku z wytępieniem
wielorybów
żyjących w okolicznych wodach, od połowy
XVII wieku
była zapomnianym skrawkiem lądu, kilkakrotnie tylko odwiedzanym przez statki.
W związku z ogłoszeniem pierwszego Międzynarodowego Roku Polarnego 1882/83, austro-węgierska ekspedycja spędziła na Jan Mayen cały rok, prowadząc badania i
kartując
powierzchnię wyspy.
Na początku XX w. pojawiali się na niej norwescy myśliwi, polujący na
lisy
i
niedźwiedzie polarne
, jednak przetrzebienie ich populacji i skrajnie trudne warunki życia szybko zmusiły ich do opuszczenia wyspy. W 1921 powstała tu norweska
stacja meteorologiczna
, zaś w
1930
uznano ją za część terytorium Norwegii.
Zdjęcie satelitarne Jan Mayen
W czasie
II wojny światowej
wyspa, w przeciwieństwie do reszty kraju, nie dostała się pod okupację niemiecką. W 1941 stacja meteorologiczna wznowiła, przerwaną rok wcześniej, działalność. W 1943 Amerykanie wybudowali w północnej części wyspy
stację radiolokacyjną
. W okresie powojennym, aż do 1959 aktywność ludzka na wyspie ograniczała się do obserwacji meteorologicznych, powstała również stacja radiowa, utrzymująca kontakt ze statkami rybackimi. W 1959 podjęto decyzję o lokalizacji na Jan Mayen stacji systemu
radionawigacyjnego
LORAN
(Long Range Navigation) dla potrzeb
NATO
.
Wyspa nie ma stałych mieszkańców, z wyjątkiem obsługi wspominanych stacji (obecnie 18 osób).
Geografia
Wyspa leży pomiędzy
Morzem Grenlandzkim
, a
Morzem Norweskim
, na północny wschód od
Islandii
. Jest wyspą wulkaniczną, częściowo porośniętą mchami i trawami. Jest niewiele większa od
Krakowa
(327 km2) i częściowo zlodowacona. Najwyższym punktem w Jan Mayen jest szczyt wulkaniczny -
Beerenberg
, znany też jako Haakon VII Toppen (2 277 m nad poziomem morza). Wulkan ten budził się w
1970
roku, a ostatnia erupcja odbyła się w
1985
roku. Pierwszego polskiego wejścia na dokonali w
2003
Piotr Kuźniar i Bogusław Cenian.
Ustrój polityczny
Wyspa Jan Mayen należy do terytorium Norwegii. Od sierpnia
1994
roku administrowana jest z
Oslo
za pośrednictwem gubernatora prowincji
Nordland
, w praktyce władzę przekazano komendantowi stacji wojskowych służb łączności.
Gospodarka
Jan Mayen jest wyspą pozbawioną zasobów nadających się do eksploatacji. Działalność gospodarcza ogranicza się do obsługi norweskiej stacji radiowej i meteorologicznej.
Linki zewnętrzne