Gminy w Polsce (
Warmia
i
Mazury
oraz
Górny Śląsk
), w których co najmniej 1% mieszkańców określiło się w czasie spisu powszechnego z 2002 r. jako Niemcy
Mniejszość niemiecka jest największą liczebnie spośród ustawowo uznawanych
mniejszości narodowych
w
Polsce
[1].
Obecnie mniejszość niemiecka w RP to Polacy narodowości niemieckiej, którzy zadeklarowali swoją niemiecką narodowość w ramach spisów powszechnych organizowanych na terenie państwa polskiego. Ze względów historycznych i historyczno-geograficznych miejscem zamieszkania tej mniejszości są tereny położone głównie w pobliżu obecnych granic Polski i Niemiec oraz na terenach, które w czasach historycznych znajdowały się na pograniczu polsko-niemieckim. Z historycznego punktu widzenia na wzrost lub spadek obywateli państwa polskiego pochodzenia niemieckiego największy wpływ miały wypadki dziejowe związane z:
Inną jeszcze sytuację wytwarzały obszary Górnego Śląska i
Pomorza szczecińskiego
, których związki kulturalne, polityczne i ekonomiczne z państwami niemieckimi od czasów średniowiecznych po współczesne były bardzo silne i wytworzyły specyficzną sytuację narodowościowo-kulturową na tych ziemiach. Ale pojęcie mniejszości narodowych pojawiło się, jako przedmiot zainteresowania badaczy i polityków, dopiero po
I wojnie światowej
. Według spisu powszechnego z 1931 w Polsce zamieszkiwało wówczas ok. 35% obywateli narodowości innej niż polska. Mniejszość niemiecka szacowana była na 734 tys. i plasowało ja to w 5 pozycji stanu liczebnego mniejszości narodowych [3].
Obecnie na mniejszość niemiecką w Polsce składają się głównie mieszkańcy narodowości niemieckiej sprzed 1939 i ich potomkowie na tzw.
Ziemiach Odzyskanych
, którzy po odzyskaniu tych terenów przez państwo polskie zadeklarowali chęc pozostanie na tych ziemiach i uniknęli
wysiedlenia po II wojnie światowej
. Jest to głównie ludność małych miejscowości koło
Opola
, mająca od 1992 r. podwójne obywatelstwo[].
Część mniejszości niemieckiej m.in. z przyczyn ekonomicznych emigrowała na stale do
Niemiec
przy różnych okazjach. Po upadku komunizmu i otwarciu granic w latach dziewięćdziesiątych ożywiły się kontakty mniejszości niemieckiej z Niemcami.
Dane statystyczne (2002)
Według wyników
spisu powszechnego z 2002 roku
narodowość niemiecką deklarowało 152 897 osób (0,4% mieszkańców Polski), spośród których 147 094 miało obywatelstwo polskie, co jest wg ustawy warunkiem koniecznym zaliczenia do niemieckiej mniejszości narodowej w Polsce. Najwięcej Niemców zamieszkuje w
województwie opolskim
– 106 855 osób (69,9% wszystkich zamieszkałych w Polsce Niemców) oraz w
województwie śląskim
– 31 882 osób (20,8% ogółu Niemców w Polsce), w pozostałych województwach mieszka ich łącznie 14 160 (9,3% ogółu Niemców w Polsce). Znaczący udział w ogóle mieszkańców Niemcy mają tylko w województwie opolskim – 10%. W pozostałych województwach stanowią niewielki odsetek mieszkańców: 0,67% w województwie śląskim, 0,32% w
warmińsko-mazurskim
i 0,1% w
pomorskim
. Najniższy odsetek (0,005%) Niemcy stanowią w
województwie lubelskim
i
świętokrzyskim
.
Rejon | Liczba ludności | Liczba Niemców ogółem | Odsetek | Liczba Niemców należących do mniejszości |
---|
Polska
| 38 230 080 | 152 897 | 0,4 | 147 094 |
województwo dolnośląskie
| 2 907 212 | 2 158 | 0,074 | 1 792 |
województwo kujawsko-pomorskie
| 2 069 321 | 717 | 0,034 | 636 |
województwo lubelskie
| 2 199 054 | 112 | 0,005 | 84 |
województwo lubuskie
| 1 008 954 | 651 | 0,064 | 513 |
województwo łódzkie
| 2 612 890 | 325 | 0,012 | 263 |
województwo małopolskie
| 3 232 408 | 261 | 0,008 | 181 |
województwo mazowieckie
| 5 124 018 | 574 | 0,011 | 351 |
województwo opolskie
| 1 065 043 | 106 855 | 10,033 | 104 399 |
województwo podkarpackie
| 2 103 837 | 116 | 0,006 | 76 |
województwo podlaskie
| 1 208 606 | 85 | 0,007 | 65 |
województwo pomorskie
| 2 179 900 | 2 319 | 0,106 | 2 016 |
województwo śląskie
| 4 742 874 | 31 882 | 0,672 | 30 531 |
województwo świętokrzyskie
| 1 297 477 | 70 | 0,005 | 42 |
województwo warmińsko-mazurskie
| 1 428 357 | 4 535 | 0,317 | 4 311 |
województwo wielkopolskie
| 3 351 915 | 1 013 | 0,03 | 820 |
województwo zachodniopomorskie
| 1 698 214 | 1 224 | 0,072 | 1014 |
Organizacja
Głosy na listę Mniejszości niemieckiej w wyborach parlamentarnych w 2007 w poszczególnych gminach województwa opolskiego
Obecnie największym stowarzyszeniem mniejszości niemieckiej w Polsce jest
Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Niemców na Śląsku Opolskim
(TSKN)[4], zaś "jedyną organizacją Mniejszości Niemieckiej w Polsce, która nie jest finansowana przez rząd niemiecki"[5], lecz przez 11 112 płacących składki członków i Departament Kultury Mniejszości Narodowych w Warszawie, jest Rada Niemców Górnośląskich z Siedzibą w
Katowicach
.
TSKN regularnie (od
1991
) zgłasza swoich kandydatów w
wyborach parlamentarnych
z listy komitetu wyborczego "
Mniejszość Niemiecka
".
Komitet wyborczy
mniejszości narodowej nie jest związany
klauzulą zaporową
5% głosów w skali kraju, determinującą prawo do uczestniczenia w podziale mandatów w wyborach do Sejmu.
Mniejszość Niemiecka uzyskiwała:
- w
1991
– 7 mandatów poselskich (6 mandatów w
okręgach wyborczych
i 1 mandat z
listy ogólnopolskiej
przy 1,18% głosów, oraz 1 mandat senatorski (
Gerhard Bartodziej
)
- w
1993
– 3 mandaty dla TSKN (i 0,44% głosów) i 1 mandat senatorski oraz 1 mandat poselski dla DFK
- w
1997
– 2 mandaty (16,96% głosów na Opolszczyźnie, 0,39% w skali kraju)
- w
2001
– 2 mandaty (13,62% głosów na Opolszczyźnie, 0,36% w skali kraju)
- w
2005
– 2 mandaty (12,92% głosów w
województwie opolskim
, 0,29% w skali kraju)
- w
2007
– 1 mandat (8,81% głosów w województwie opolskim, 0,20% w skali kraju)
Język niemiecki w gminach i dwujęzyczne nazwy miejscowości
Tablica z nazwą polską i niemiecką przed wjazdem do Leśnicy
Język niemiecki wprowadzono jako pomocniczy w 22 gminach
województwa opolskiego
(Biała, Bierawa, Chrząstowice, Dobrodzień, Dobrzeń Wielki, Głogówek, Izbicko, Jemielnica, Kolonowskie, Komprachcice, Lasowice Wielkie, Leśnica, Murów, Prószków, Radłów, Reńska Wieś, Strzeleczki, Tarnów Opolski, Turawa, Ujazd, Walce, Zębowice).
W 23 gminach
województwa opolskiego
i
śląskiego
(m.in. Biała, Chrząstowice, Cisek, Dobrodzień, Izbicko, Jemielnica, Kolonowskie, Komprachcice, Leśnica, Murów, Radłów, Prószków, Strzeleczki, Tarnów Opolski, Ujazd, Walce, Zębowice) wprowadzono 273 dodatkowe niemieckie nazwy dla miast, wsi i ich części.
Przypisy