Sępólno Krajeńskie (
niem.
Zempelburg) –
miasto
w
woj. kujawsko-pomorskim
, w
powiecie sępoleńskim
, siedziba
gminy miejsko-wiejskiej Sępólno Krajeńskie
. Prawa miejskie miastu nadał
król
polski
Kazimierz Wielki
20 kwietnia
1360
. Położone jest nad
Jeziorem Sępoleńskim
, w
dolinie
rzeki
Sępolny (przez mieszkańców zwanej Sępolenką), przy
drodze krajowej nr 25
, w odległości 64 km na północny zachód od
Bydgoszczy
.
W latach 1975-1998
miasto administracyjnie należało do
woj. bydgoskiego
.
Według danych
GUS
z 31 grudnia 2009 miasto miało 9 149 mieszkańców.
Historia miasta
Pierwsze zapisy kronikarskie o osadnictwie na terenie obecnego miasta pojawiły się już w
1113
.
20 kwietnia
1360
do Sępólna przybył
Kazimierz Wielki
i nadał mu prawa miejskie. Pierwszym znanym właścicielem Sępólna został Hektor Ostroróg z Pakości, który wraz z rodziną zamieszkał w pałacu w Sikorzu. Początkowo miasto leżało w dolinie Sępolenki, później zmieniono bieg rzeki a miasto zaczęło rozbudowywać się na wyższych brzegach jeziora i rzeki. W
1359
Hektor Ostroróg ufundował kościół pod wezwaniem św. Bartłomieja. Patronat nad kościołem otrzymali Miechowici (zakon
bożogrobców
z Miechowa). W tym samym roku Ostroróg zbudował młyn, a zatamowana śluzami woda zalała okoliczne obszary.
Ród Ostrorogów za czasów panowania Piastów był bardzo poważanym, jednym ze znakomitszych i najstarszych rodów. Następnymi dziedzicami po Hektorze byli:
- Mikołaj Ostroróg (1383)
- Jan Ostroróg (1391)
- Lesław Gochala Ostroróg (1400)
- Sędziwoj (syn Lesława) – był polskim generałem i wojewodą poznańskim. Zmarł w
1439
. Napis na nagrobku głosi: Królowi Polski Władysławowi Jagielle, jego synom Władysławowi i Kazimierzowi w wojnie i pokoju służył. Walczył przeciw Krzyżakom, Turkom. Zmarł w 60 roku swojego życia
- Stanisław Ostroróg (syn Sędziwoja) – zmarł w
1477
. Jego najstarszy syn Jan zmarł w najlepszym dla mężczyzny wieku, a wdowa poślubiła Gosłubskiego, mając już dwóch synów z pierwszego małżeństwa Stanisława i Mikołaja (Ostroróg). Synowie ci po śmierci ojczyma w
1496
postanowili podzielić się spadkiem. Podzielili miasto w ten sposób, że jeden otrzymał lewą a drugi prawą część miasta. Od tego czasu właściciele Sępólna przyjęli nazwisko Sempelborskich. W
1520
ożenił się jeden z Sempelborskich z córką Andrzeja Kościeleckiego.
W XIV wieku miasto przekroczyło ramy terytorialne wyznaczone lokacją. W
1409
a także w
1414
i
1422
Sępólno zostało całkowicie spalone przez
krzyżaków
. Ocalał tylko Kościół świętego Bartłomieja. W latach
wojny trzynastoletniej
z Zakonem Krzyżackim (
1454
–
1466
)
Krajna
dostała się pod panowanie krzyżaków, a Sępólno zostało przez nich ograbione. Dopiero ustalenia
II pokoju toruńskiego
w
1466
spowodowały oddalenie zagrożenia ze strony Zakonu Krzyżackiego bowiem wschodnia
Krajna
przestała graniczyć państwem krzyżackim. Umożliwiło to rozwój gospodarczy miasta (m.in. utworzono browar) i wzmogło osadnictwo na tych ziemiach.
W
1578
miasto miało 215 mieszkańców. W
1601
odbudowano szachulcowy kościół parafialny, rozbudowany w
1612
. W tym czasie miasto było w posiadaniu rodziny Zebrzydowskich.
W
1629
miasto liczyło już 784 mieszkańców. Rodzina Zebrzydowskich, chcąc uaktywnić Sępólno pod względem handlowym w
1644
wydała zezwolenie na osadzanie się w mieście Żydów. W
1655
podczas wojny polsko-szwedzkiej zwanej potopem miasto dostało się pod władze Szwedów. Zostało one wyzwolone w
1656
przez Hetmana Czarnieckiego. W tym samym roku w mieście wybuchła straszliwa zaraza zabijająca ponad 1000 osób. W
1674
odnowiony został przywilej lokacyjny, który miał stanowić podstawę odrodzenia miasta. W tym czasie miasto liczyło 540 mieszkańców.
W wyniku I rozbioru Polski
13 sierpnia
1772
Sępólno zostało włączone do Królestwa Prus i zwane odtąd Zempelburg. Władza zaborcza zmusiła burmistrza miasta do złożenia hołdu królowi pruskiemu
Fryderykowi II
i wezwała przedniejszych mieszkańców, a w szczególności właścicieli ziemskich, by w dniu
27 września
1772
udali się do Malborka i również oddali hołd władcy pruskiemu.
W
1875
Sępólno liczyło 3516 mieszkańców. W
1894
zakończyła się budowa linii kolejowej
Chojnice
–
Sępólno
–
Więcbork
–
Nakło
. W
1896
powstał nowy ratusz w przebudowanym domu mieszkalnym przy ul. Młyńskiej 8 oraz poczta przy ul. Sienkiewicza. W
1910
w mieście żyło 3 818 osób.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, Sępólno w
1919
stało się siedzibą polskiego powiatu w województwie pomorskim.
24 stycznia
1920
do miasta wkroczyły Wojska Polskie i oddały je w posiadanie polskim władzom cywilnym. Przyjęcie Wojska Polskiego przez tutejszych polskich obywateli było wspaniałe i bardzo serdeczne. Miasto zostało przyozdobione bramami tryumfalnymi i flagami narodowymi.
Lata
II wojny światowej
i okupacji
1939
–
1945
przyniosły ludności zamieszkałej w Sępólnie dużo nieszczęść. Już kilka tygodni przed wybuchem wojny wielu obywateli, w tym urzędników opuściło swoje miejsce zamieszkania w obawie przed represjami. W dniach 30–31 sierpnia 1939 wypłacono pozostałym urzędnikom i nauczycielom pobory za wrzesień i 3 następne miesiące. Rodziny urzędników i nauczycieli miały być zorganizowanie ewakuowane. Nie zdążono jednak tego dokonać.
1 września
artyleria i samoloty
Wehrmachtu
po przełamaniu granicy położonej 7 km na zachód od
Lutowa
rozpoczęły atak na miasto. Kilka bomb spadło na stadion położony przy obecnej ul. Chojnickiej, na którym odbywał się pobór koni dla wojska. Od pocisków zapalił się budynek na dworcu. Samoloty niemieckie krążyły nisko nad miastem i ostrzeliwały z broni pokładowej wojsko polskie będące w mieście oraz ludność cywilną, która uciekała na wozach, samochodach, rowerach i pieszo w kierunku Bydgoszczy.
Straż Graniczna
i pozostałości oddziałów wojska polskiego wycofały się przez miasto na wschód wysadzając most na ul. Kościuszki, który znajdował się na wysokości gazowni. Około godz. 8 pojawiły się na ulicach miasta oddziały Wehrmachtu na motocyklach i w wozach pancernych. Porucznik dowodzący akcją wysadzenia mostu został złapany i publicznie rozstrzelany na stadionie, który po 6 latach odbudowano. Obecnie na stadionie miejskim rozpoczęła się budowa hali sportowej. Oprócz tego obiektu powstaną też: Molo z amfiteatrem oraz ścieżka rowerowa z Sępólna do Więcborka.[2]
Etymologia nazwy miasta
Nazwa miasta pochodzi od prasłowiańskiego wyrazu *sąpolje/supolje (rekonstrukcja) oznaczający tyle co 'miedza, ziemia graniczna, styk pól'. Pierwotnie Sępólno było położone w dolinie nadjeziornej i nadrzecznej, a z czasem rozwijało się na wysokim brzegu jeziora i rzeki. Nazwa rzeki Sępolna zanotowana została w
1345
(Sampolna).
Historyczne nazwy miasta
- Sampolno (1312 r.)
- Sampełno (1359 r.)
- Sampolno (1360 r.)
- Sampulburg (1388 r.)
- Sempelbork (1393 r.)
- Samppilborg (1409 r.)
- Sampelburg (1409 r.)
- Sampolburg (1422 r.)
- Sempelborg (1427 r.)
- Sampolbor (1450 r.)
- Sempelburg (1510 r.)
- Stempelburgh (1596 r.)
- Stempelborg (1596 r.)
- Zempelborch (1602 r.)
- Zempelburg (1772 r.)
- Sępólno Krajeńskie (1920 r.)
- Zempelburg (1939–1945)
- Sępólno Krajeńskie (od 1956 r.)[3]
Zabytki
- Kościół parafialny pw. św. Bartłomieja Apostoła z przełomu XVIII/XIX w.
- Budynek urzędu miejskiego i starostwa powiatowego z 1929
- Cmentarz parafialny przy ul. Chojnickiej
- Budynek Zespołu Szkół nr 2 z 1927 roku przy ul. Hallera 29
- Pomnik Walki i Męczeństwa na pl. Wolności
- Układ urbanistyczny, jeden z kilku w Polsce trójkątnych rynków.
Baza noclegowa
W mieście znajdują się 2 hotele:
- Hotel Jan
- Hotel Polonia
- Szkolne Schronisko Młodzieżowe przy ulicy Hallera[4]
Edukacja
Przedszkola
- Przedszkole nr 1
- Przedszkole nr 2
Szkoły podstawowe i gimnazja
- Zespół Szkół nr 1
- Zespół Szkół nr 2 (posiada internat dla uczniów)
- Zespół Szkół nr 3
Szkoły ponadgimnazjalne
Media
Na obszarze Sępólna Krajeńskiego wydawane są lokalne gazety: Wiadomości Krajeńskie i Wasza Gazeta. W mieście nadaje rozgłośnia – Radio Weekend.
Prasa regionalna
- Gazeta Pomorska – publikowana obecnie
- Wiadomości Krajeńskie – tygodnik publikowany obecnie
- Gazeta Sępoleńska – obecnie nie jest publikowana
Religia
Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzą następujące Kościoły:
Sport
W mieście działa klub MLKS Krajna, założony w 1938. Składa się z 6 sekcji
Siedziba
klubu
mieści się na
stadionie
przy ul. Chojnickiej.[5]
Historia klubu MLKS Krajna
Stadion, który w chwili obecnej służy sępoleńskiej Krajnie powstał około 1929. Pierwszą salę gimnastyczną, która mieściła się obok gmachu szkolnego przy ul. Jeziornej, otwarto
12 września
1932
. Obiekty te służyły początkowo przede wszystkim Towarzystwu Gimnastycznemu "Sokół". Dopiero w lipcu 1938 grupa miłośników sportu, na spotkaniu w mieszkaniu Antoniego Kucharskiego przy ul. Hallera 20, powołała do życia Sępoleński Klub Sportowy - w skrócie SKS.[5]
Galeria
Kościół pw. św. Bartłomieja Apostoła | Pomnik pamięci poległych w walkach o niepodległość miasta |
Zobacz też
Linki zewnętrzne
Przypisy