Obszar planowanego plebiscytu
Plebiscyt na Śląsku Cieszyńskim, Spiszu i Orawie − planowany plebiscyt na terytoriach
spornych pomiędzy Polską i Czechosłowacją
, który ostatecznie nie został przeprowadzony.
Decyzję o przeprowadzeniu plebiscytu podjęła Rada Najwyższa Konferencji Pokojowej
27 września
1919
roku, po walkach na
Śląsku Cieszyńskim
toczonych w dniach
23 stycznia
-
24 lutego
. Plebiscyt miał odbyć się w trzy miesiące od przekazania decyzji o jego przeprowadzeniu skłóconym stronom. Na wniosek Polski plebiscyt rozszerzono także na
Spisz
i
Orawę
. Wyniki miały być opracowywane w oparciu o gminy.
Polacy
powołali w
Cieszynie
Główny Komitet Plebiscytowy, natomiast
Czesi
w
Ostrawie
Komisé pro plebiscit na Těšinsku.
Alianci zdecydowali o przesunięciu plebiscytu na termin trzech miesięcy od przybycia delegacji międzynarodowej.
30 stycznia
1920
roku dotarła do Cieszyna delegacja Międzynarodowego Komisariatu Plebiscytowego pod kierownictwem Gustave de Manneville'a.
23 marca
ogłosił on ordynację do głosowania.
W okresie przedplebiscytowym obie strony dopuszczały się szykan i nadużyć, w maju na obszarze znajdującym się pod zarządem czeskim polscy górnicy ogłosili strajk powszechny.
Począwszy od kwietnia komisja międzynarodowa podejmowała próby wycofania się z plebiscytu, po wybuchu strajku alianci uznali plebiscyt za niemożliwy do przeprowadzenia.
Na skutek tych wydarzeń oraz ofensywy sowieckiej Polska zaproponowała zastąpieniu plebiscytu arbitrażem międzynarodowym.
10 lipca
Polska podpisała na
konferencji w Spa
deklarację o podporządkowaniu się decyzjom arbitrażu.
Nieudolne działania polskiej dyplomacji oraz duży nacisk
Edvarda Beneša
, na ustalenia zaowocowały ogłoszeniem
27 lipca
1920
roku niekorzystnej dla Polski decyzji.
Czechosłowacja otrzymała 1269
km²
(56% terenu) Śląska Cieszyńskiego, zamieszkanego, według spisu powszechnego z
1910
roku przez 295 161 osób (68% całej populacji). Polsce przyznano 1002 km² i 139 630 mieszkańców (1910 rok). Czechosłowacja przejęła linię
kolei koszycko-bogumińskiej
oraz okręg przemysłowo-górniczy
Karwiny
, zaś Polska otrzymała obszary głównie rolnicze. Na Orawie i Spiszu Polska przejęła regiony zamieszkane głównie przez ludność polską; na terenie Czechosłowacji pozostała polska diaspora.
Źródła
- F. Hawranek, A. Kwiatek, W. Lesiuk, M. Lis, B. Reiner: Encyklopedia Powstań Śląskich. Opole: Instytut Śląski w Opolu, 1982.