Psychodeliki (rzadko: psychedeliki) – grupa
substancji psychoaktywnych
(obejmująca także
dysocjanty
i
delirianty
) wywołujących zmiany percepcji, świadomości, sposobu myślenia oraz sposobu odczuwania emocji.
Psychodeliki od innych
substancji psychoaktywnych
jak
stymulanty
czy
depresanty
odróżnia to, że nie wpływają bezpośrednio na znane nam stany umysłu, ale indukują doświadczenia zdecydowanie różne od "zwykłego" stanu umysłu. Doświadczenia te często są porównywane do odmiennych stanów świadomości jak
trans
,
medytacja
czy
marzenie senne
.
Efekty działania
Tym czego psychodeliki z reguły nie powodują, wbrew powszechnie używanej, błędnej nazwie halucynogeny, są halucynacje. Halucynacje są
omamami
opartymi na rzeczywistości, przedstawiają rzeczywiste, ziemskie obrazy w nierealnej formie, jak na przykład nieistniejące przedmioty, osoby czy zwierzęta. Efekty wizualne spowodowane przez psychodeliki są opisywane jako modyfikacje percepcji, nie udające rzeczywistości. Człowiek znajdujący się pod wpływem substancji psychodelicznej zdaje sobie sprawę z tego, że ukazują mu się iluzje jak na przykład kolorowe wzory, plamy czy
fraktale
. Są one tak odrealnione, że nie mylą się z rzeczywistością. Jedynie niektóre, mniej popularne psychodeliki jak
dimetylotryptamina
czy
atropina
mogą powodować halucynacje przypominające rzeczywiste obrazy.
Historia
Psychodeliki, dysocjanty i delirianty mają długą historię medycznego i religijnego użycia na całym świecie. Są używane przez szamanów do rytualnego uzdrawiania, ceremonii inicjacji a także w rytuałach religijnych przez organizacje takie jak Rdzenny Kościół Amerykański. Psychodeliki używane w praktykach religijnych, podobnie jak inne
substancje psychoaktywne
określane są mianem
enteogenów
.
Od połowy XX wieku psychodeliki zaczęły stopniowo zyskiwać popularność na zachodzie. Badano ich przydatność w walce z schorzeniami psychicznymi jak
depresja
,
PTSD
,
uzależnienie
czy
schizofrenia
. Badano również przydatność psychodelików jako
broni chemicznej
a także serum prawdy, z niewielkimi sukcesami.
Najpopularniejszym i jednocześnie najbardziej napiętnowanym zastosowaniem psychodelików jest poszukiwanie doświadczeń religijnych a także poszukiwanie inspiracji i rozwój psychiczno-duchowy. Szczyt popularności psychodelików przypada na lata 60 XX wieku gdy były niezwykle istotnym elementem kontrkultury powiązanym z kulturą
hippisowską
i powszechnie panującą atmosferą buntu i konfliktu pokoleń. Pomimo
prohibicji
rekreacyjne użycie psychodelików nadal jest powszechnym zjawiskiem. Istnieją organizacje finansujące badania mające udowodnić niską szkodliwość używania psychodelików i propagujące ich używanie oraz legalizację.
Wielu twórców próbowało eksperymentować ze środkami psychodelicznymi, wychodząc z przekonania, że w ten sposób będą mogli głębiej odczuwać, lepiej poznać własne wnętrze i w ten sposób lepiej tworzyć. Po tego typu środki sięgali
Ken Kesey
,
Stanisław Ignacy Witkiewicz
czy
Aldous Huxley
.
Nazwa
Istnieje wiele nazw określających tę grupę
substancji psychoaktywnych
, między innymi psychozomimetyki, schizofrenogeniki, kataleptogeniki, mistykomimetyki, psychodysleptyki. Pierwsze dwa wiązały się z błędnym przekonaniem naukowców, powszechnym w czasie wstępnych badań nad tą grupą
substancji psychoaktywnych
, że psychodeliki powodują stany umysłu zbliżone do zaburzeń psychicznych jak
psychozy
czy
schizofrenia
.
Słowo "psychodeliczny" pochodzi z
języka greckiego
ψυχή (psyche, "umysł") i δηλείν (delein, "ukazywać, objawiać"), czyli w wolnym tłumaczeniu "objawiający umysł". Skojarzenie tych dwóch słów sugeruje, że psychodeliki mogą pomóc odkryć i rozwijać nieużywany potencjał umysłu. Słowo to zostało użyte po raz pierwszy przez Humpreya Osmonda w liście do
Aldousa Huxleya
.
"Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych"
Władysława Kopalińskiego
sugeruje, że słowo psychodeliczny jest błędnym przeinaczeniem słowa psychedeliczny. Ta forma jest jednak rzadko używana w literaturze fachowej. Słowniki PWN sugerują formę "psychodeliki" i ta forma na stałe przyjęła się w języku polskim.
Podział i przykłady
Jedyny uzasadniony podział psychodelików opiera się o ich mechanizm działania. Trzeba jednak zaznaczyć, że istnieją od niego odstępstwa i wiele substancji oddziałuje na więcej niż jeden receptor.
Psychodeliki w naturze
Przykładowe rośliny i zwierzęta produkujące psychodeliki.
Zobacz też
Bibliografia
-
Stanislav Grof
: Poza mózg. Narodziny, Śmierć i Transcendencja w psychoterapii. Wydawnictwo A. Kraków, 1999.