Zasięg terytorialny królestwa Szamszi-Adada I (1814-1781 p.n.e.)
Szamszi-Adad I (
akad.
Šamši-Adad, tłum. "słońcem moim jest bóg
Adad
") -
Amoryta
, syn
Ilu-kabkabi
z miasta
Terqa
, założyciel amoryckiej dynastii
państwa asyryjskiego
w
Mezopotamii
, twórca pierwszego asyryjskiego imperium. Panował w latach 1814-1781 p.n.e. (albo też wg innej chronologii: 1750-1718 p.n.e.). Prowadził intensywną politykę podbojów, która doprowadziła Asyrię do pozycji mocarstwa w północnej Mezopotamii. Opanował terytoria od gór
Zagros
po
Syrię
i dotarł nawet do
Morza Śródziemnego
.
Dojście do władzy
Niewiele wiemy o przeszłości Szamszi-Adada I. Jego ojciec,
Ilu-kabkabi
, był władcą niewielkiego
amoryckiego
państewka
Terqa
leżącego na obrzeżach innego
amoryckiego
państwa
Mari
(środkowy
Eufrat
). Najwcześniejsze informacje o Szamszi-Adadzie pochodzą z
Asyryjskiej Listy Królów
. Wiemy, iż spędził on pewien czas w
Babilonii
. Następnie udało mu się przejąć kontrolę nad leżącą nad
Tygrysem
na południe od miasta
Aszur
twierdzą Ekallatum (dokładna lokalizacja nieznana). Nie wiadomo dokładnie jak doszło do podboju samego miasta Aszur przez Szamszi-Adada . Być może wykorzystał on zamieszanie spowodowane inwazją
Naram-Sina z Esznunny
, który kilka lat wcześniej zdobył to miasto osadzając na jego tronie marionetkowego władcę
Eriszuma II
. Szamszi-Adad nie uczynił Aszur swoją stolicą, lecz rezydował w mieście, które nazwał
Szubat-Enlil
(
akad.
Šubat-Enlil, tłum. "siedziba boga
Enlila
"), identyfikowanym ze stanowiskiem
Tell Leilan
. Swego starszego syna
Iszme-Dagana
uczynił wicekrólem Ekallatum.
Podbój Mari
Gdy Szamszi-Adad I umocnił się na tronie asyryjskim, w
Mari
wybuchła rewolta pałacowa w której zabity został tamtejszy władca
Jachdun-Lim
. Następca tronu
Zimri-Lim
musiał uciekać i znalazł schronienie w królestwie
Jamhadu
(
Aleppo
). Szamszi-Adad wykorzystał panujące w
Mari
zamieszanie i przejął tam rządy usuwając uzurpatora który zabił
Jachdun-Lima
. Na tronie
Mari
Szamszi-Adad I osadził jako wicekróla swego młodszego syna
Jasmach-Adada
.
Rządy
Po opanowaniu
Mari
Szamszi-Adad kontrolował całą północną Mezopotamię i część Syrii. W swych inskrypcjach chwali się on wzniesieniem triumfalnej steli nad brzegiem
Morza Śródziemnego
:
" Stelę, na ktorej umieściłem moje wielkie imię,
wzniosłem w kraju Laban (Liban) na wybrzeżu
Wielkiego Morza (Morze Śródziemne)"[1]
Królestwo Szamszi-Adada, sięgające od
Eufratu
po góry
Zagros
, a dzięki sieci przymierzy jeszcze dalej, było rządzone przez jego dwóch synów, których umieścił w Ekallatum i
Mari
. Podczas gdy starszy
Iszme-Dagan
odziedziczył talenty swojego ojca i był kompetentnym władcą, jego brat
Jasmach-Adad
był człowiekiem nieudolnym i słabego charakteru, co jasno wynika z listów wysyłanych przez ojca do młodszego syna:
"[...] jak długo będziemy musieli ciągle tobą kierować? Jesteś jeszcze młody: jeszcze broda nie porosła twoich policzków. Jak długo jeszcze nie będziesz umiał zarządzać swoim własnym domem? Czy nie widzisz, ze twój brat dowodzi wielkimi armiami! Troszczysz się chociaz o zarządzanie swoim pałacem i domem? [...]"[1]
Szamszi-Adad umacniał i poszerzał granice swego państwa przez całe swoje życie. Jako pierwszy władca asyryjski - wzorem
Sargona Wielkiego
z
Akadu
- zaczął używać tytułu "król całości/wszystkiego" (
akad.
šar kiššati). Był bardzo dobrym organizatorem. Interesował się karawanami, produkcją pługów, a nawet dostawami gwoździ brązowych. Z uwagi na to, że jego kraj nie miał lasów, szczególnym zainteresowaniem obdarzał dostawy drewna. Cała ta praca poszła jednak na marne, gdyz wraz z jego śmiercią w 1782 r. p.n.e. państwo zaczęło szybko się rozpadać.
Jasmach-Adad
musiał uciekać z
Mari
przepędzony przez
Zimri-Lima
, korzystającego z poparcia
Jamchadu
,
Esznunny
i
Babilonu
.
Iszme-Dagan
pokonany został przez Daduszę, władcę
Esznunny
, a wiele z miast północnej Mezopotamii (takich jak
Arbil
czy
Szubat-Enlil
) wpadło w ręce
Elamu
i
Esznunny
.
Budowle wzniesione za panowania Szamszi-Adada I
- świątynia boga
Aszura
/
Enlila
w miescie Aszur zwana "Domem Dzikiego Byka Kraju" (
sum.
E2.AM.KUR.KUR.RA)
-
ziggurat
Enlila w mieście Aszur – pierwszy
ziggurat
w północnej Mezopotamii
- stary pałac w Aszur
Przypisy
- ↑ 1,0 1,1 M.Roaf, Wielkie kultury świata: Mezopotamia (1998), s.114.
Bibliografia
- A.K.Grayson, Königslisten und Chroniken, w: Reallexikon der Assyriologie VI, s.105-106.
-
Maciej Popko
, Huryci (1992), s. 37nn.
- Michael Roaf, Wielkie kultury świata: Mezopotamia (1998), s.112nn.
Zobacz też