Traktat paryski (Traktat o pokoju i przyjaźni) – traktat pokojowy zawarty
30 marca
1856
na zakończenie obradującego od
25 lutego
kongresu[1] przedstawicieli
Francji
,
Anglii
,
Turcji
,
Austrii
,
Sardynii
i
Rosji
[2].
Okoliczności zawarcia traktatu
Wynegocjowany traktat miał regulować główne problemy związane z tzw. kwestią wschodnią oraz z bezpośrednimi przyczynami wybuchu
wojny krymskiej
. Pierwszy plan rozwiązania konfliktu został przedstawiony już w
1854
przez Francję, Wielką Brytanię, Austrię i Prusy, a
18 lipca
Napoleon III
przesłał go do
Petersburga
. Był to czteropunktowy projekt zakładający wspólny protektorat pięciu mocarstw nad księstwami naddunajskimi oraz społecznością chrześcijańską w Turcji. Gwarantować miał także wolność żeglugi na
Dunaju
i międzynarodową kontrolę nad jego ujściem. Zapowiedziano też rewizję
konwencji londyńskiej
z
1841
roku. 26 sierpnia
1854
strona rosyjska plan ten odrzuciła. Tymczasem do wojny po stronie mocarstw zachodnich dołączyła
Sardynia
, a 2 grudnia
1854
Austria zawarła z nimi układ polityczny zobowiązujący ją do ochrony księstw naddunajskich i zabezpieczający jej interesy w północnych
Włoszech
na wypadek konfliktu z Rosją. Na przełomie
1854
i
1855
doszło do próby negocjacji pokojowych w
Wiedniu
, jednak zakończyła się ona fiaskiem, podobnie jak rozmowy w marcu z udziałem Turcji.
W grudniu
1855
po uzgodnieniach z Anglią i Francją Austria wystosowała do Rosji nowy, pięciopunktowy projekt traktatu, tym razem w formie
ultimatum
. W tym okresie siły sprzymierzonych zajęły już obszar
Krymu
z
Sewastopolem
, natomiast Austria okupowała księstwa naddunajskie –
Mołdawię
i
Wołoszczyznę
. Trudna sytuacja na froncie spowodowała zatem zgodę Rosji na przyjęcie planu austriackiego jako podstaw przyszłego pokoju.
Postanowienia traktatu
Podpisany 30 marca
1856
Traktat o pokoju i przyjaźni zobowiązywał Rosję do zwrotu miasta
Kars
na rzecz Turcji oraz południowej
Besarabii
na rzecz
Mołdawii
.
Morze Czarne
zostało zamknięte dla okrętów wojennych, a Turcji i Rosji zakazano utrzymywania instalacji wojskowych na jego wybrzeżu. Jeden z artykułów traktatu wyrażał akceptację dla polityki sułtana, który 18 lutego wydał
firman
zapewniający równość i bezpieczeństwo wobec poddanych wszystkich religii.
Traktat wprowadzał również wolność żeglugi na
Dunaju
i zapowiadał powołanie dwóch komisji międzynarodowych – jednej do usunięcia przeszkód w żegludze natury technicznej, a drugiej – komisji nadbrzeżnej. Księstwo Mołdawii i Wołoszczyzny przyznano Turcji jako
protektoraty
, ale z zachowaniem szerokiej autonomii.
Pozostałe decyzje
Tego samego dnia zawarta została nowa konwencja w sprawie cieśnin czarnomorskich, nie zmieniała ona jednak postanowień z
1841
. Ponadto mocarstwa zobowiązały Rosję do demilitaryzacji
Wysp Alandzkich
. 15 kwietnia Anglia, Austria i Francja wystosowały oświadczenie, w którym przestrzegły, że naruszenie postanowień traktatu będzie uznane za casus belli. 16 kwietnia wszyscy sygnatariusze traktatu wydali
Deklarację w przedmiocie prawa wojny morskiej
, która znosiła
korsarstwo
oraz po raz pierwszy
kodyfikowała
pojęcie
blokady morskiej
.
Zobacz też
Przypisy
Źródła
- Wiesław Dobrzycki: Geneza, funkcjonowanie i upadek systemu wiedeńskiego. W: Wiesław Dobrzycki: Historia stosunków międzynarodowych 1815-1945. Wyd. X. Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, 2007, ss. 55-56. .