Oblężenie Konstantynopola
Kara Mustafa – wielki przegrany bitwy wiedeńskiej
Kemal Atatürk – symbol końca epoki Turków Osmańskich i początku współczesnej Turcji
Turcy osmańscy – nazwa nadawana pierwotnie jednemu ze szczepów
oguzyjskich
, który z
Azji
Środkowej przybył u schyłku
XIII wieku
do zachodniej
Anatolii
i tu, pod zwierzchnictwem
anatolijskich Seldżuków
, założył małe lenne
księstwo
ze
stolicą
w Söğüt. Pierwszym wodzem Turków osmańskich był
Osman I
(od jego imienia pochodzi nazwa dynastii, jak też ogółu zislamizowanej ludności
Turcji osmańskiej
). Po upadku Seldżuków Turcy osmańscy szybko rozszerzyli swe panowanie i w
XV wieku
władali już całą
Azją Mniejszą
i większością
Bałkanów
. Stworzyli silne, scentralizowane państwo –
imperium osmańskie
.
Należy zaznaczyć że termin "Turcy osmańscy" jest raczej pojęciem politycznym, a nie etnicznym, odnosił się bowiem do każdego mieszkańca państwa
tureckiego
.
Pierwsze kontakty z Europejczykami
Przełom XIII i XIV wieku i związane z nim powstanie na terenie
Anatolii
nowego państwa tureckiego pod wodzą
Osmana
, okazało się dla Europy ciekawym przełomem. Dochodzi bowiem do zjawiska niespotykanego wcześniej na taką skalę – zderzenia się dwóch silnych, hermetycznych kultur – europejskiej opartej wciąż jeszcze na uniwersalizmie chrześcijańskim i tureckiej, której rdzeń stanowi
islamski
fanatyzm
.
Europa
staje więc w sytuacji, w jakiej kilkanaście wieków wcześniej stanęło
Imperium Romanum
– w obliczu barbarzyńskiej inwazji – z tą jednak różnicą, że ma przeciwko sobie cywilizację równie zwartą i potężną jak ona sama, a w dodatku posiadającą silne argumenty ideologiczne wynikające z religii właśnie.
Ekspansja terytorialna, konflikty
Konflikt z Turkami siłą rzeczy przyjął już u samego swego początku wymiar ogólnoeuropejski – stał się swoistym przedłużeniem krucjat, z tym, że teraz wypadło bronić się raczej niż atakować, szczególnie po klęsce całego rycerstwa europejskiego w
bitwie pod Nikopolis
w
1396
roku. Europa podzielona
wielką schizmą
poczęła na powrót jednoczyć się w obliczu tak potężnego zagrożenia zewnętrznego. Zaczęto zwracać szczególną uwagą na potrzebę zjednoczenia się wszystkich chrześcijan przeciwko osmańskim innowiercom. Pod presją tego zagrożenia, wbrew teologicznym sporom,
5 czerwca
1439
na prośbę
Jana VIII Paleologa
nastąpiło zawarcie unii florenckiej pomiędzy
Bizancjum
a
Rzymem
. Cesarz w zamian za obietnicę pomocy finansowej i wsparcie wojskowe uznał zwierzchnictwo
papieża
nad Kościołem Wschodnim. Owocem starań zjednoczeniowych, gorąco popieranych przez papieża, było również powołanie
ligi antytureckiej
na czele której w 1443 roku stanął
Władysław III Jagiellończyk
, król polski i węgierski. Zwycięstwa wojsk ligi pod dowództwem
Jana Hunyadego
i będące ich konsekwencją zawarcie korzystnego rozejmu w
Szegedynie
, znacznie wpłynęło na integracje państw i obudziło uczucie jedności będące nie tylko odzwierciedleniem wspólnych interesów.
Ten budzący się entuzjazm był impulsem do zerwania dziesięcioletniego
rozejmu
(o co zresztą usilnie zabiegał papież), który osłabł znacznie po klęsce warneńskiej w 1444 roku. Warneńczyk ginąc na polu bitwy stał się męczennikiem w obronie wiary – ten incydent, jak i położenie geograficzne Polski, bardzo szybko przekute zostało w ideologię przedmurza chrześcijaństwa – ciągłe zagrożenie ze strony innowierców niosło ze sobą pewien prestiż.
29 maja
1453
roku
upada Konstantynopol
, czego następstwem są podboje na Bałkanach oraz bogate w konsekwencje przeniesienie ośrodka wyznania prawosławnego do Moskwy – fakt ten ustala opozycję wyznaniową pomiędzy Wschodem i Zachodem obowiązującą do dziś. W wyniku klęski pod Mohaczem rozpada się liga antyturecka, co niesie ze sobą zmianę stosunków w Europie – na skutek śmierci króla Węgier i Czech Władysława Jagiellończyka prym zaczynają wieść Habsburgowie. Skutkiem dynastycznych zawirowań są podzielone Węgry, których większą cześć zagarniają Turcy wraz z Siedmiogrodem jako lennem.
Schyłek imperium
Tureckie widmo zniknie znad Europy dopiero po zwycięstwie wiedeńskim. Wtedy to na dobre złamana została potęga turecka, która miała już więcej się nie odrodzić.
Imperium osmańskie
zgubił brak reform i przestarzałe struktury gospodarcze.
Odsiecz wiedeńska
Jana III Sobieskiego
okazała się punktem zwrotnym również jeżeli chodzi o charakter wpływu i rolę jaką przyszło odgrywać potomkom Osmana na arenie politycznej. Osłabienie roli Imperium wywarło wpływ na całe
Bałkany
dając tamtejszym narodom szansę wybicia się na niepodległość. Zredukowana do roli wielkiej plamy na mapie Turcja zaczyna wzbudzać ambicje władców europejskich imperiów, stając się płaszczyzną walki o realizację narodowych interesów – jak chociażby dziewiętnastowiecznej Rosji. Tak jak do 1683 roku Turcy odgrywali rolę agresorów, napastników, których działaniom przeciwstawić musiała się cała Europa, tak po 1683 państwo tureckie stało się dla Europy areną realizowania własnych interesów, zwłaszcza gospodarczych, by wspomnieć tylko
Wielką Brytanię
,
Niemcy
czy
Rosję
. Imperium osmańskie przestało wiec jednoczyć a poczęło dzielić Europę, jak podczas Wojny
Krymskiej
, gdy po stronie Turków, a przeciwko Rosji, stanęły
Anglia
i
Francja
, zaniepokojone stopniem osłabienia Turcji na rzecz
caratu
. Podsumowując: Imperium osmańskie odciskało swoje wyraźne piętno na Europie począwszy od XIII wieku, a skończywszy na
1922
roku, gdy ostatecznie przestało istnieć, a turecki wpływ – zarówno ten aktywny jak i pasywny – doprawdy trudno przecenić.