Kognitywistyka – dziedzina
nauki
zajmująca się zjawiskami dotyczącymi działania
umysłu
, w szczególności ich modelowaniem. Na jej określenie używane są też pojęcia nauki kognitywne (
ang.
Cognitive Science), bądź nauki o poznaniu.
Kognitywistyka jest nauką
multidyscyplinarną
, znajduje się na pograniczu wielu dziedzin, takich jak:
psychologii poznawczej
,
neurobiologii
,
filozofii umysłu
,
sztucznej inteligencji
,
lingwistyki
(
lingwistyka kognitywna
), oraz logiki i fizyki.
Główne obszary badawcze w obrębie tej dziedziny to reprezentacja wiedzy,
język
,
uczenie się
,
myślenie
,
percepcja
,
świadomość
,
podejmowanie decyzji
oraz
inteligencja
(
inteligencja kognitywna
).
Historia
Konferencja MIT – 11 września 1956 (m.in. Shannon, Newell i Simon, Chomsky, Miller): „dzień, w którym kognitywistyka wyskoczyła z łona cybernetyki i stała się szanowanym, interdyscyplinarnym przedsięwzięciem realizowanym na swój własny rachunek” (George Miller, 1979).
Kognitywistyka jako samodzielna dziedzina nauki wyodrębniła się w roku
1975
w
Stanach Zjednoczonych
. W roku
1976
zaczęto wydawać kwartalnik Cognitive Science. Program badaczy kognitywistyki został przedstawiony w tym samym roku przez
Allena Newella
oraz
Herberta Simona
w artykule Informatyka jako badania empiryczne.
Pierwsza rewolucja wiedzy o poznaniu i powstanie psychologii empirycznej
- Thomas Hobbes – umysł jako kalkulator
- David Hume – próba stworzenia mechaniki umysłu (na wzór Newtonowskiej mechaniki klasycznej)
- powstanie psychofizyki (Wundt, Weber, Fechner, Helmholtz)
- behawioryzm (Watson)
Druga rewolucja wiedzy o poznaniu i powstanie kognitywistyki
- powstanie dyscyplin obliczeniowych (lata 40. i 50. XX w.)
- powstanie i rozwój psychologii poznawczej (1956)
- dalszy rozwój neurobiologii i narodziny neuronauki
- rewolucja poznawcza w językoznawstwie (Chomsky)
Cele
Celami kognitywistyki są:
- wyjaśnienie procesów
myślowych
i modelowanie
inteligencji
,
- ich symulacja komputerowa,
- rozwój różnych mniej i bardziej „inteligentnych” urządzeń.
Działy kognitywistyki
Wyróżnia się też kognitywistykę symboliczną i subsymboliczną.
Kognitywistyka symboliczna
Kognitywistyka symboliczna koncentruje się na modelowaniu świadomych i abstrakcyjnych procesów myślowych,
samoświadomości
(metakognitywistyka, ang: metacognition), kognitywnym podejmowaniu decyzji (cognitive decision-making) i inteligencji socjokognitywistycznej/kognitywnej jako uniwersalnej własności jednostki, grupy, organizacji ludzkich i robotów. Tego typu działalność prowadzi do rozwoju nowego podejścia integrującego
paradygmaty
teorii systemów, inżynierii, nauk społecznych i kognitywistyki, tzw. inżynierii socjokognitywistycznej (lub socio-kognitywistycznej) rozwijanej przez Adama M. Gadomskiego w ramach meta-teorii
TOGA
(Top-down Object-based Goal-oriented Approach).
Od strony zastosowanych technologii, kognitywistyka symboliczna koncentruje się na rozbudowie tzw.
baz wiedzy
(KB - knowledge base)i budowie skomplikowanych Systemów Bazujących na Wiedzy (Knowledge Base System), które to realizują różne funkcje uważane za charakterystyczne dla systemów inteligentnych.
Jednym z ważnych, a nierozwiązanych jeszcze wystarczająco problemów kognitywistyki jest definicja
świadomości
, czyli zdolności syntezy i myślenia o własnym myśleniu.
Kognitywistyka subsymboliczna
Kognitywistyka subsymboliczna bazuje głównie na wyjaśnianiu procesów myślowych w mózgu ludzkim opartych na funkcjonowaniu
sieci neuronowych
. Coraz popularniejszym paradygmatem kognitywistyki subsymbolicznej staje się nauka, w której łączy się wzorce i modele pochodzące z tradycyjnych nauk o poznawaniu,
psychologii
,
neurobiologii
i wielu innych subdyscyplin nauk przyrodniczych.
Jednym z najbardziej znanych specjalistów w tej dziedzinie w Polsce jest
Włodzisław Duch
.
Kognitywistyka w Polsce
15 maja
2001
na II Krajowej Konferencji „Technologia informacyjna w zmieniającej się edukacji”, która odbyła się w Toruniu, powołano do życia Polskie Towarzystwo Kognitywistyczne. Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu wydaje także pismo poświęcone tej dziedzinie nauki, Kognitywistyka i Media w Edukacji. Równolegle do tych działań na studiach filozoficznych utworzono specjalizację kognitywno-ontologiczną. Pod koniec lat 90. na toruńskiej uczelni odbywały się cykliczne „Konwersatoria kognitywne”, wykłady organizowane przez redakcję czasopisma Open Systems and Information Dynamics oraz Katedrę Logiki, a obecnie zajęcia z zakresu kognitywistyki prowadzi m.in. dr Tomasz Komendziński (lingwistyka kognitywna, poznanie ucieleśnione, teoria poznania, neurofenomenologia). W Toruniu odbywa się co roku krajowy zjazd członków Towarzystwa, połączony z tematyczną konferencją.
Od 2005 roku w
Warszawie
Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej
prowadzi studia na kierunku neurokognitywistyki. W
Poznaniu
na
Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza
(w Instytucie Psychologii) prowadzone studia kognitywistyczne (w roku akademickim 2009/10 kierunek ten ukończyli pierwsi absolwenci). W roku akademickiem 2010/2011 na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego uruchomiony zostanie kierunek kognitywistyka w trybie studiów stacjonarnych I stopnia.
Bibliografia
-
Wykłady Włodzisława Ducha
-
Wprowadzenie do inżynierii socjo-kognitywistycznej
- Włoska Agencja Badawcza ENEA,
Adam Maria Gadomski
-
Cognitive Science
– hasło ze
Stanford Encyclopedia of Philosophy (ang.)
-
Portal kognitywistyka.net
– Z kraju
Zobacz też
Linki zewnętrzne