Łuk Triumfalny Septimiusza Sewera
Leptis Magna (
łac.
) – obecnie jedne z najlepiej na świecie zachowanych ruin starożytnego miasta rzymskiego, u
libijskich
wybrzeży
Morza Śródziemnego
(
Trypolitania
). Znajduje się tuż przy dwustutysięcznym mieście
Al Chums
.
Miasto było jedną z licznych
fenickich kolonii
. Z Leptis Magna wywodził się cesarski ród
Sewerów
(tu urodził się przyszły cesarz rzymski –
Septymiusz Sewer
, który po wstąpieniu na tron w
193
rozbudował miasto). W
1982
r. stanowisko archeologiczne Leptis Magna zostało wpisane na
listę światowego dziedzictwa UNESCO
. Z powodu politycznej izolacji
Libii
powierzchnia miasta zbadana została w około 40%.
Historia
Miasto założyli
Fenicjanie
. Najstarszym obiektem odkrytym na terenie Leptis jest fragment ceramiki korynckiej z ok.
500
p.n.e., na który natrafiono w jednym z grobów z okresu
fenickiego
, czy raczej
punickiego
, pod poziomem teatru
rzymskiego
. Leptis została podporządkowana wraz z pozostałymi dwoma koloniami fenickimi,
Oeą
i
Sabratą
, tworzącymi Tripolis, czyli „trójmiasto”, zwierzchnictwu
Kartaginy
. Po
II wojnie punickiej
(
218
-
201
p.n.e.), w której
Rzym
pokonał
Kartaginę
, Leptis Magna pozostała w granicach
Kartaginy
, ale stała się terenem spornym między dawną metropolią a sprzymierzonymi z
Rzymem
królami
numidyjskimi
. W
46 p.n.e.
po zwycięstwie
Cezara
nad pompejańczykami w Afryce Leptis została włączona do nowo założonej
prowincji
Africa Nova, której pierwszym namiestnikiem został historyk
Salustiusz
. Cesarz
August
(
27 p.n.e.
–
14
) najpierw restytuował na terenie prowincji Africa Nova królestwo Numidii i oddał je
Jubie II
, w nagrodę za pomoc w wojnie z
Antoniuszem
, aby wkrótce potem na nowo włączyć je do
Rzym
, połączyć z prowincją Africa Vetus w jedną prowincję Africa. Do tego zapalnego wówczas regionu wysłał Legio III Augusta. Z Leptis pochodził
cesarz
Septymiusz Sewer
(
193
-
211
) i ze zrozumiałych względów po jego dojściu do władzy miasto przeżywało rozkwit, zajmowało największą powierzchnię w historii i otrzymało nazwę Leptis Magna, czyli „wielka Leptis”. Od końca III w. datuje się stopniowy upadek Leptis, m.in. wskutek pustynnienia okolicznych terenów i przechodzenia ludności osiadłej na koczowniczy tryb życia. Mury z okresu bizantyjskiego mają o wiele mniejszy obwód od tych z okresu Sewerów.
Zabytki
Najstarsze zachowane zabytki z terenu Leptis pochodzą z okresu panowania
cesarza
Augusta (
27 p.n.e.
–
14
n.e.). Są to m.in. plac targowy (
8 p.n.e.
), stosunkowo dobrze zachowany teatr (
1
n.e.), świątynia
Romy
i
Augusta
(
14
-
19
n.e.) oraz nieco późniejsza Liber Pater. Nieco starszymi obiektami są: łuk
Tyberiusza
(
35
-
36
), łuk
Trajana
(109-110), termy Hadriana (126-127), odremontowane i przebudowane przez
Kommodusa
(
180
-
192
). Zachowały się ślady instalacji
hypocaustum
. Z okresu
Sewerów
(
193
-
235
) pochodzą najwspanialsze obiekty: łuk
Septymiusza Sewera
(AD 146-211), wzniesiony najwyraźniej na prędce, prawdopodobnie przed spodziewaną wizytą
cesarza
w
203
n.e., ulica z portykami po obu stronach, podobna do tych, jakie spotyka się na terenie Syrii, łącząca
termy
cesarza
Hadriana
z forum Sewerów, z
bazyliką
Sewerów, port w ostatecznym kształcie, oraz tzw. brama zachodnia (nazwę tę nadali jej archeolodzy) i fragmenty murów obronnych o największym obwodzie (pochodzące z lat
250
-
350
). Wreszcie z okresu bizantyjskiego pochodzą niewielki kościółek, prawdopodobnie z okresu panowania
Justyniana I
(
527
-
565
) oraz resztki murów obronnych z bramą nazwaną roboczo bizantyjską. W pobliżu Leptis, na wschód od ruin, znajdują się stosunkowo dobrze zachowane tzw.
termy
myśliwskie z końca II w. n.e., oraz pozostałości
cyrku
,
amfiteatru
, cystern oraz zapory, która zwracała bieg Wadi Lebda na zachód, do Wadi Rsef, aby zapobiec wylewom w rejonie
term
Hadriana
i
forum
Sewerów
oraz zamulaniu basenu portowego.
Bibliografia
- Haynes D.E.L.: An archeological and historical guide to the pre-Islamic antiquities of Tripolitania, Roma 1981
- Najsłynniejsze miejsca i budowle świata. Warszawa: Hachette Livre Polska sp. z o.o., 2005, ss. 270-271. .