Maksym Gorki (Максим Горький, ur.
28 marca
1868
, zm.
14 czerwca
1936
) – pisarz rosyjski, właściwie Aleksiej Maksimowicz Pieszkow (Алексей Максимович Пешков). Autor wielu dramatów ("Na dnie"), powieści ("Matka") i opowiadań ("Foma Gordiejew"). Wybitna postać rosyjskiego modernizmu (tzw. srebrnego wieku).
Życiorys
Wcześnie osierocony, wychowywany przez babkę. W 1895 roku pracował w "Samarskiej Gazietie", gdzie poznał młodą korektorkę
Jekaterinę Pieszkową
, która została później znaną działaczką humanitarną w Rosji. Gorki ożenił się z nią w 1896 roku. Mieli dwójkę dzieci – syna Maksima, urodzonego w 1897 roku, i córkę Katię[1]. Gorki zawarł później drugie małżeństwo z aktorką Marią Andrejewną, nie rozwodząc się jednak z Jekateriną Pieszkową.
Mimo przedrewolucyjnej przyjaźni z
Leninem
rewolucję październikową
przyjął z niechęcią, publikował antybolszewickie felietony, próbował ratować aresztowanych pisarzy. W 1920 roku jego druga żona, Maria Fiodorowna Andrejewa, aktorka, została komisarzem politycznym do spraw teatru i ministrem
sztuki
. Skonfliktowany z władzami i chory na
gruźlicę
na polecenie Lenina wyjechał 6 października 1921 r. na leczenie za granicę. W latach 1921-1924 mieszkał na emigracji w Niemczech, w
Berlinie
,
Bad Saarow
i
Heringsdorfie
(gdzie leczył gruźlicę), później do 1927 we Włoszech (
Sorrento
).
Tymczasem władze uznały pisarstwo Gorkiego za wzorzec do naśladowania (
realizm socjalistyczny
) i skutecznie zabiegały o jego powrót i poparcie. Po powrocie mianowany przewodniczącym Związku Pisarzy ZSRR, brał udział w licznych przedsięwzięciach kulturalnych i propagandowych (m.in. redagował osławiony zbiór esejów o budowie
Kanału Białomorsko-Bałtyckiego
). Obsypany przywilejami, na jego cześć nazywano milionowe miasta (
Niżny Nowogród
), samoloty i fabryki. Jego autorytet pomógł
Stalinowi
budować na Zachodzie propagandowy obraz ZSRR. Umarł w tajemniczych okolicznościach, a o jego otrucie oskarżono licznych podsądnych w procesach politycznych lat 30. Według najbardziej prawdopodobnej wersji otruty został przez agentów NKWD działających z polecenia Stalina. Śmierć Gorkiego wiązana jest często z wstępem do
czystek stalinowskich
.[2]
Twórczość
Debiutował jako
prozaik
1892
. Rozgłos zyskał trzema tomami "Szkiców i opowiadań" (1898-1899), a także dramatami "Mieszczanie"
1901
i "Na dnie"
1902
, ukazującymi sprzeciw przeciwko drobnomieszczaństwu.
Był jakoby zwiastunem rewolucji ludowej w "Pieśni o Sokole"
1895
i "Pieśni o Zwiastunie Burzy"
1901
. Osądzał surowo burżuazję i inteligencję rosyjską z powodu jej
konformizmu
, np. w powieści "Foma Gordiejew"
1899
, dramatach "Letnicy" i "Barbarzyńcy". Do najbardziej znanych jego powieści należy "Matka"
1906
, poświęcona życiu robotników. Wydał też trylogię autobiograficzną "Dzieciństwo"
1912
, "Wśród ludzi"
1914
i "Moje uniwersytety"
1922
. Ukazała się także powieść o losach burżuazyjnej rodziny "Artamonow i synowie"
1925
i "Życie Klima Samgina"
1925
-
1936
. W języku polskim ukazała się większość jego prac, w tym również "Pisma" (tom 1-16
1951
-
1957
), artykuły i pamflety.
Bibliografia
- Arkady Vaksberg: The Murder of Maxim Gorky. A Secret Execution. New York: Enigma Books, 2007. . (ang.)
- Tova Yedlin:
Maxim Gorky: a political biography.
Greenwood Publishing Group, 1999. [dostęp 2010-09-27]. (ang.)
Przypisy
- ↑ Tova Yedlin:
Maxim Gorky: a political biography
. Greenwood Publishing Group, 1999. [dostęp 2010-08-28]. (
ang.
)
- ↑ Arkady Vaksberg: The Murder of Maxim Gorky. A Secret Execution. New York: Enigma Books, 2007.