Rozdział państwa od kościoła, rozdział kościoła od państwa, rozdział kościoła i państwa, rozdział państwa i religii - doktryna zakładająca rozdzielenie działalności organizacji religijnych i państwowych oraz oparty na niej model ustrojowy państwa. Koncepcja ta była przedmiotem długiej debaty w historii. Termin "kościół" odnosi się do różnych dominujących wyznań chrześcijańskich w Europie lub innych wyznań (religii) na innych kontynentach.

Historia

W czasach przedchrześcijańskich rozdział pomiędzy kościołem i państwem nie miał miejsca. Religia była nierozerwalnym aspektem życia społeczności. W monarchiach władca nierzadko był jednocześnie najwyższym kapłanem, a niekiedy nawet bywał uznawany za istotę boską, przykładem czego może być deifikacja niektórych z cesarzy rzymskich. Odmowa uznania boskości władców Rzymu przez wczesnych chrześcijan stała się jedną z przyczyn prześladowań nowej religii.

Obecnie zasada separacji dominuje we wzajemnych relacjach pomiędzy państwem i kościołem w krajach zachodnich. Istnieją jednak modele - szczególnie w państwach wyznaniowych, np. w Iranie - które zasady rozdziału nie przyjmują.

W Stanach Zjednoczonych

W Stanach Zjednoczonych separacja Państwa od kościoła jest dokonana za pomocą pierwszej poprawki do Konstytucji, tzw. Establishment Clause z 1791 r. Termin "rozdział kościoła od państwa" pojawia się po raz pierwszy nie w konstytucji, ale w liście prezydenta USA Thomasa Jeffersona do stowarzyszenia baptystów okręgu Danbury (Danbury Baptists) z 1802 r.

W Unii Europejskiej

W Unii Europejskiej funkcjonują 3 modele stosunków między państwem a wspólnotami religijnymi.

1. Ostra separacja. Taki model występuje np. w prawodawstwie Francji i jej konstytucyjnej zasady świeckości państwa (vide laicyzm ). Organizacje religijne traktowane są na równi z innymi organizacjami, i nie stoją ponad prawem. Formalno-prawny status organizacji religijnych to rola prywatnych stowarzyszeń kultowych. Obecna polityka osłabia te tendencje, niemniej religię nadal traktuje się jako sprawę sfery prywatnej, a jej wspólnotowy charakter nie jest widziany jako przyczyna do jej wspierania.
2. Przyjazny rozdział. Model ten występuje w prawie wyznaniowym krajów i regionów obszaru języka niemieckiego (Niemcy, Austria, Lotaryngia, francuska Alzacja) oraz w krajach romańskich (Włochy, Hiszpania, Portugalia). Podstawą są dwustronne umowy o charakterze konkordatowym, określające stosunki państwa z kościołami w duchu omówienia zasad współpracy. Państwo, mimo że nie identyfikuje się z żadnym z wyznań, w konstytucji niekiedy zawiera odniesienie do Boga (tzw. Invocatio Dei). Państwo kieruje się zasadą nieidentyfikacji z określonymi wspólnotami wyznaniowymi, respektuje ich niezależność i autonomię, gwarantuje wolność przekonań i praktyk religijnych. Treścią umów prawnych między państwem, a kościołem są sprawy edukacji (funkcjonowanie kościelnego szkolnictwa wyższego, konfesyjnych szkół średnich, podstawowych i przedszkoli) oraz niekiedy nauka religii w szkołach publicznych, a ponadto sprawy własnościowe i stosunki z władzami religijnymi.
3. Zespolenie. Formalnie nie istnieje rozdział kościoła od państwa w Wielkiej Brytanii, Danii, Szwecji (kraje tradycyjnie protestanckie) oraz w prawosławnej Grecji. Model stosunków między państwem a kościołem zbliżony jest w nich do modelu państwa wyznaniowego lub modelu kościoła państwowego. Kościelne instytucje prawne i systemy finansowe w tych państwach są zależne od państwa, a decyzje polityczne państwa ingerują w wewnętrzne sprawy kościoła. Obecnie te powiązania ulegają zmianie.

Zobacz też

• Rozdział Kościoła od państwa we Francji w 1905 r.
• Neutralność światopoglądowa państwa
• Ateizm państwowy
• Antyklerykalizm
• Laicyzm
• Bezstronność religijna, światopoglądowa i filozoficzna władz publicznych
• Prawo wyznaniowe

Linki zewnętrzne

• Artykuł Kościoły w Unii Europejskiej w serwisie Katolickiej Agencji Informacyjnej e.kai.pl
• Polska wersja ustawy z dnia 9 grudnia 1905 roku
• Kościół a państwo