Ekstraklasa (w latach
1927
–
1939
Liga, w latach
1948
–
2008
I liga) – najwyższa w
hierarchii
klasa
męskich
ligowych rozgrywek
piłkarskich
w
Polsce
, będąca jednocześnie najwyższym szczeblem centralnym (I poziom ligowy). Zmagania w jej ramach toczą się cyklicznie (co sezon)
systemem kołowym
, jako
mistrzostwa kraju
i przeznaczone są dla 16 najlepszych polskich
klubów piłkarskich
. Triumfator Ekstraklasy zostaje jednocześnie
Mistrzem Polski
, zaś najsłabsze drużyny relegowane są do
I ligi polskiej
(dawnej II ligi polskiej). Pierwotnie zarządzana przez
Polski Związek Piłki Nożnej
(w latach
1928
–
2005
), następnie (od
18 listopada
2005
) przez
Ekstraklasę S.A.
Od
2002
do udziału w jej rozgrywkach zostają dopuszczone wyłącznie kluby posiadające status profesjonalny (tj. działające w formie sportowej spółki akcyjnej), które – po spełnieniu wszelkich niezbędnych kryteriów – otrzymały roczną licencję na występy na tym szczeblu.
Historia rozgrywek ligowych
Historia rozgrywek przedligowych
Tworzenie ligi
Na fali zmian
sanacyjnych
, zapoczątkowanych w
Polsce
wiosną
1926
przez
przewrót majowy
, spora część działaczy piłkarskich postanowiła całkowicie zmienić – obrany w
1919
przez
Polski Związek Piłki Nożnej
– system rozgrywek o
mistrzostwo Polski
(MP). Co prawda wcześniej podejmowano podobne próby (już bowiem w
październiku
1921
Ignacy Rosenstock
oficjalnie wysunął pierwszy, konkretny projekt ogólnopolskiej ligi państwowej "na wzór zachodni" w dwóch klasach rozgrywkowych), jednak z uwagi na niewielką siłę przebicia ich pomysłodawców i brak większego wsparcia ze strony
klubów
kończyły się one niepowodzeniem. Odnośnie obowiązującego w latach
1920
-
1926
modelu pucharowego
coraz powszechniej wnoszono zastrzeżenia, uznając go za przestarzały i zupełnie nieadekwatny do ówczesnego stopnia rozwoju rodzimego futbolu. Z całą pewnością doskonale sprawdził się on na samym początku formowania piłkarskich struktur w
II Rzeczypospolitej
– bezpośrednio przyczyniając się do sporego wzrostu popularności tej dyscypliny – jednak nie sprostał wymaganiom czasu. Przyszłość widziano jedynie we wprowadzeniu nowoczesnego
systemu "każdy z każdym – mecz i rewanż"
(zwanego ligowym), a także zwiększeniu liczby drużyn bezpośrednio walczących o tytuł mistrzowski, toteż
2 grudnia
1926
z inicjatywy
lwowskich
:
Pogoni
,
Czarnych
oraz
Hasmonei
doszło w
Krakowie
do konferencji porozumiewawczej przedstawicieli 12 "klubów-reformatorów" (ponadto wzięły w niej udział:
Polonia
,
Legia
i
Warszawianka
z
Warszawy
,
ŁKS
i
Klub Turystów
z
Łodzi
,
Wisła Kraków
,
Warta Poznań
,
1. FC Katowice
i
TKS Toruń
). Z krajowej czołówki brakowało jedynie
Cracovii
oraz
Ruchu Chorzów
, które odrzuciły zaproszenie. W trakcie spotkania ustalono wszystkie najpilniejsze kwestie i zaledwie dwa dni później, w tym samym gronie – podczas zebrania zorganizowanego w Warszawie w dniach
4 grudnia
i
5 grudnia
1926
– utworzono nowy podmiot (pod roboczą nazwą Liga Polska), działający w ramach PZPN i zamierzający zorganizować pierwszą w historii kraju edycję ligi (dotychczasowym sposobem kalendarzowym, tj. "wiosna-jesień"). Posiedzeniu przewodniczył delegat Pogoni –
Tadeusz Kuchar
, a wiodące role odegrali działacze wojskowi (głównie warszawskiej Legii), bowiem to właśnie oni byli najbardziej zainteresowani przejęciem kontroli nad niemal wszystkimi dziedzinami życia ówczesnej Polski (a
sport
stanowił jedną z ważniejszych).
6 stycznia
1927
Liga wybrała swe kierownictwo, jednak nie obsadzając jeszcze stanowiska prezesa.
Zorganizowane w dniach
26
-
28 lutego
1927
w Krakowie 9. Walne Zgromadzenie PZPN jednoznacznie opowiedziało się przeciwko radykalnej zmianie systemu rozgrywkowego, proponując jedynie jego modyfikację. Jednocześnie uwidocznił się wyraźny podział na dwa obozy: "lwowsko-warszawski" (proligowy) i "krakowski" (konserwatywny).
Wskutek braku możliwości wypracowania jakiegokolwiek kompromisu
1 marca
1927
Liga wystąpiła ze struktur związku i rozpoczęła faktyczną działalność pod oficjalną nazwą Polska Liga Piłki Nożnej (PLPN) z gen. brygady
Romanem Góreckim
(ówczesny szef stołecznej Legii), jako nowo wybranym prezesem (pierwszą siedzibą było biuro stołecznej Polonii). Ostatecznie – w ciągu zaledwie kilku tygodni – przystąpiło do niej aż 57 klubów – w tym chorzowski Ruch, nie uczestniczący w jej tworzeniu (14 z nich utworzyło Ekstraklasę, zaś pozostałe zgrupowano w kilku ligach okręgowych). Nieugięta pozostawała jedynie Cracovia, której sternikiem pozostawał jednoczesny prezes centrali –
Edward Cetnarowski
, toteż na jej miejsce do PLPN dokooptowano
Jutrzenkę Kraków
.
13 marca
1927
Zarząd PZPN bezterminowo zdyskwalifikował wszystkich
zawodników
, działaczy i kluby, które przystąpiły do PLPN, a o całej sytuacji poinformował
FIFA
. Jednak już
22 maja
1927
związek ustanowił własną 16-drużynową Klasę Państwową, sankcjonując przy tym... system ligowy, jednak wyłącznie pod własną kontrolą.
Komplet wyników 1 kolejki ŁKS Łódź – Klub Turystów Łódź 2:0 (2:0) Pogoń Lwów – Hasmonea Lwów 7:1 (3:0) Legia Warszawa – Warszawianka 1:4 (0:0) Jutrzenka Kraków – Wisła Kraków 0:4 (0:2) Warta Poznań – Czarni Lwów 0:3 (0:2) 1. FC Katowice – Ruch Chorzów 7:0 (2:0) TKS Toruń – Polonia Warszawa 4:3 (4:0)
|
W międzyczasie –
3 kwietnia
1927
– odbyła się
premierowa kolejka PLPN
. Na inaugurację rozegrano 7 spotkań (w tym aż 5 derbowych), a pierwszym z nich był – rozpoczęty o 15.00 –
mecz
ŁKS Łódź – Klub Turystów Łódź 2:0 (2:0). To w czasie jego trwania uzyskano pierwszego ligowego
gola
w Polsce (zdobył go
Jan Durka
w 35 minucie pojedynku). Pierwszym liderem zostali
piłkarze
z Katowic, a z powodu gry nieuprawnionych zawodników w obydwu zespołach debry Lwowa musiano powtórzyć.
20 lipca
1927
zorganizowano spotkanie podczas którego delegatom PLPN i PZPN udało się wypracować kompromis, zaś
30 października
1927
porozumienie stało się faktem (podpisano je natomiast
29 grudnia
1927
).
18 grudnia
1927
odbyło się w Krakowie 11. Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie PZPN, podczas którego doszło do symbolicznego końca "starej epoki" w polskim futbolu, poprzez podjęcie decyzji o przeniesieniu siedziby związku do Warszawy (zwycięstwo działaczy wojskowych, którzy praktycznie od tego momentu przejęli kontrolę nad całym rodzimym futbolem) oraz przystąpieniu Cracovii do PLPN. Kolejne Walne Zgromadzenie PZPN zorganizowano, więc już w stolicy
15 stycznia
1928
i to podczas jego trwania PLPN stała się jednym z 11 autonomicznych członków PZPN (obok 10 okręgowych związków piłki nożnej).
11 września
1927
w Krakowie Wisła rozgromiła TKS 15:0 (7:0), co do dzisiaj pozostaje rekordowym rozmiarem zwycięstwa rodzimej Ekstraklasy. Zresztą cały sezon stał pod znakiem rywalizacji Białej Gwiazdy z katowickim 1. FC finansowanym przez mniejszość niemiecką na Górnym Śląsku. Na finiszu lepsi okazali się krakowianie, którzy w dodatku dwukrotnie ograli najgroźniejszego rywala – 3:0 (1:0) "u siebie" i 2:0 (0:0) "na wyjeździe". Formalnie sezon zakończył się
13 listopada
1927
, jednak w wyniku licznych odwołań ostateczna weryfikacja gier i tabeli nastąpiła dopiero
7 kwietnia
1928
, a więc już w trakcie trwania
nowego sezonu
. Liga liczyła wówczas 15 zespołów, bowiem dołączono do niej Cracovię, co przy niezmienionych zasadach awansu sprawiło, że w
edycji 1929
ponownie wystąpiła w niej nieparzysta liczba drużyn.
Lata 30.
Następne trzy sezony (
1930
–
1932
) przyniosły stabilizację systemu rozgrywek, w których występowało 12 ekip – jedna spadała i jedna uzyskiwała promocję. Pierwszą poważną reformę wprowadzono w
edycji 1933
.
16 stycznia
1933
walne zebranie LPN zatwierdziło projekt podziału Ekstraklasy na dwie równorzędne 6-zespołowe grupy, z których po trzy czołowe miały w II etapie walczyć w grupie mistrzowskiej o tytuł najlepszej w kraju, a pozostałe o utrzymanie na najwyższym szczeblu (tj. miejsca 7-12). Obowiązywała one jednak zaledwie przez rok. W
sezonie 1935
po raz kolejny pomniejszono ligę do nieparzystej liczby drużyn (11), a
rok później
do 10, przy obowiązującej zasadzie spadku i awansu dwóch klubów. Systemem tym grano już niezmiennie do wybuchu
II wojny światowej
. Hegemonem polskiej ligi
lat 30.
okazał się chorzowski Ruch, który triumfował w niej cztery razy z rzędu. Wcześniej swe pierwsze tytuły MP zdobyły Warta Poznań i
Garbarnia Kraków
. W
edycji 1937
po raz pierwszy dwie czołowe lokaty zajęli beniaminkowie (Cracovia i
AKS Chorzów
), czego nie powtórzono już nigdy później. Ostatnią przedwojenną pełną rywalizację (zakończoną elekcją mistrza) przeprowadzono w
1938
, bowiem sezonu
1939
– na skutek wybuchu II wojny światowej – nie dokończono (w chwili przerwania rozgrywek w lidze prowadził Ruch Chorzów).
Lata powojenne
Po zakończeniu działań wojennych i stopniowym odbudowaniu życia piłkarskiego "nad Wisłą", w czerwcu
1945
rozpoczęto żmudny proces reaktywowania Ekstraklasy (nadano jej wówczas nazwę Liga Państwowa). Wstępny projekt przedstawiono do akceptacji
29 czerwca
1945
, ale został on odrzucony przez 26. Walne Zgromadzenie PZPN.
1 lipca
1946
związek rozpisał referendum na temat systemu rozgrywek o MP, jednak już
26 lipca
1946
gazeta
"Sport"
przypomniała, że LPN istnieje nadal – nikt jej bowiem do tej pory nie rozwiązał – a na czas wojny jedynie zawiesiła swą działalność. Toteż
10 sierpnia
1946
podczas zebrania w Krakowie (z inicjatywy i w siedzibie Cracovii) reaktywowano ją pod nazwą Liga PZPN. W spotkaniu uczestniczyli delegaci 14 klubów – 9 przedwojennych ligowców (Cracovii, Wisły Kraków,
Garbarni Kraków
, Legii Warszawa, Polonii Warszawa, ŁKS Łódź, Warty Poznań, Ruchu i
AKS Chorzów
),
Polonii Bytom
(jako spadkobiercy zlikwidowanej Pogoni Lwów), a także 4 "obserwatorów" (
Widzewa Łódź
,
Lecha Poznań
,
Zagłębia Sosnowiec
i
Rymera Niedobczyce
) – którzy obowiązki prezesa powierzyli Tadeuszowi Dręgiewiczowi. Postanowiono na siedzibę Ligi obrać Kraków i ustanowić dwie 12-zespołowe klasy rozgrywkowe: I i II ligę. Jednak już
18 sierpnia
1946
28. Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie PZPN całkowicie zanegowało funkcjonowanie Ligi, nie wpuszczając na salę obrad jej działaczy oraz protokołując, że dla centrali... ona nie istnieje. A wszystko w obawie, iż uruchomienie ligowej karuzeli z pewnością pociągnie za sobą konieczność wprowadzenia zawodowstwa, na które w
PRL
nie można było w żaden sposób pozwolić. Tak więc mistrza kraju z
1946
wyłoniono modelem nieligowym według koncepcji
Stanisława Mielecha
.
Dopiero październikowo-listopadowa seria artykułów w
prasie
sugerująca, iż "powstanie zawodowej ligi oczyściłoby atmosferę w światku piłkarskim", doprowadziła do wznowienia dyskusji w tym temacie. Toteż
25 listopada
1946
Zarząd PZPN rozważał dwa projekty ligowe. Pierwszy (
autorstwa
Andrzeja Przeworskiego), zakładał zorganizowanie
MP'1947
sposobem mieszanym (pucharowo-ligowym), których wyniki byłyby jednocześnie podstawą kwalifikacji do planowanej ligi w edycji
1948
. Drugi – przedstawiony przez Heliodora Konopkę – proponował utworzenie ligi już w sezonie
1947
, a o jej składzie zadecydowałby sam związek według własnego uznania. Podczas obradującego w Warszawie w dniach
14 grudnia
i
15 grudnia
1946
29. Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia PZPN najpierw aż 170 delegatów opowiedziało się za reaktywowaniem ligi (wobec 45 głosom przeciwnym i 4 wstrzymującym się), zaś później obydwie koncepcje poddano pod głosowanie. Bezapelacyjnie zwyciężył projekt Andrzeja Przeworskiego, który poparło 182 działaczy (konkurencyjny uzyskał jedynie 37 głosów), dlatego
22 lutego
1947
podczas 30. Walnego Zgromadzenia PZPN (zorganizowanego wyjątkowo w Łodzi – pierwszy i jedyny raz) uchwalono założenie Klasy Państwowej, mającej wystartować systemem "wiosna-jesień" od
sezonu 1948
.
14 lutego
1948
30. Walne Zgromadzenie PZPN ostatecznie zatwierdziło 14 klubów, które
14 marca
1948
rozegrały 7 meczów inauguracyjnej kolejki. Pierwszego, po ponad 8-letniej przerwie, ligowego gola uzyskał w spotkaniu Warta Poznań – Cracovia gracz przyjezdnych Stanisław Różankowski, zaś pierwszym liderem została krakowska Wisła (6:0 u siebie z Polonią Warszawa). W końcowej tabeli z identyczną liczbą punktów prowadziły Cracovia i Wisła Kraków, więc o mistrzostwie zdecydował jednomeczowy baraż na neutralnym boisku (stadionie Garbarni Kraków), w którym "Pasy" pokonały odwiecznego rywala 3:1 i to one sięgnęły po tytuł.
Ligową edycję 1951
wygrała Wisła Kraków, ale mistrzostwo przyznano
Ruchowi Chorzów
– zdobywcy
Pucharu Polski
. W
1952
kluby rywalizowały w dwóch równorzędnych grupach I i II, ich mistrzowie spotkali się w barażach o mistrzostwo. Do
1961
w I lidze grano według cyklu wiosna-jesień. By przejść na cykl jesień-wiosna w
1962
przeprowadzono skrócone, tzw. przejściowe rozgrywki. Drużyny rywalizowały w dwóch równorzędnych grupach I i II. O 1 miejscu (oraz 3, 5, 7, 9, 11 i 13) zdecydowały dodatkowe mecze między zespołami zajmującymi te same miejsca w obu grupach. Także w sezonie
2001/2002
rozgrywki zorganizowano w grupach – na jesieni w dwóch równorzędnych A i B, a na wiosnę w grupach mistrzowskiej (walczącej o miejsca 1-8) i spadkowej (walczącej o miejsca 9-16).
Idea Ekstraklasa
Na przełomie
tysiącleci
PZPN rozpoczął działania mające na celu pozyskanie dla ligi tytularnego sponsora. Pierwsze zaawansowane rozmowy prowadzone były z jednym z polskich
banków
(oficjalnie jego nazwy nigdy nie ujawniono), jednak
18 listopada
2002
negocjacje zakończyły się ostatecznym fiaskiem.
Latem
2004
ogłoszono
przetarg
w sprawie wykupienia praw do nazwy polskiej ekstraklasy. Przystąpili do niego dwaj oferenci z branży
telefonii komórkowej
:
Polska Telefonia Cyfrowa sp. z o.o.
(operator
sieci Era
) i
Polska Telefonia Komórkowa "Centertel" Sp. z o.o.
(operator
sieci Idea
).
14 października
2004
komisja przetargowa jednogłośnie uznała ofertę drugiego z nich za korzystniejszą (o 17
procent
wyższą od konkurenta), dokonując tym samym wyboru oferenta.
15 października
2004
decyzję komisji przetargowej oficjalnie zatwierdziło Prezydium Zarządu PZPN, przyznając tym samym PTK "Centertel" sp. z o.o. miano głównego i tytularnego sponsora polskiej ekstraklasy piłkarskiej od
1 stycznia
2005
(choć datę podpisania umowy wyznaczono na
1 lutego
2005
, a faktycznie miało do tego dojść na początku rundy wiosennej
sezonu 2004/2005
). Umowa sponsoringowa zawarta została na 3,5 sezonu (do
czerwca
2008
) i opiewała na kwotę 31,6
mln
złotych
. Pierwotnie planowano, by nowa nazwa I ligi od razu przybrała docelową formę – Orange Ekstraklasa (od nazwy sieci telefonii komórkowej, mającej
19 września
2005
zastąpić markę Idea), jednak po wielu dyskusjach zdecydowano się na ówczesną nazwę sieci – Idea Ekstraklasa (IE).
9 marca
2005
uroczyście zaprezentowano logo IE oraz obraną strategię marketingową, zaś
11 marca
2005
na
Stadionie Wojska Polskiego
meczem Legia Warszawa –
Pogoń Szczecin
(3:0) rozpoczęła ona faktycznie swe rozgrywki (pierwszego z nich gola zdobył
Marek Saganowski
w 48 minucie).
Orange Ekstraklasa
16 września
2005
– na skutek
rebrandingu
głównego sponsora polskiej I ligi – zmieniono nazwę rozgrywek na docelową – Orange Ekstraklasa (OE). W międzyczasie (
12 sierpnia
2005
)
Ekstraklasa SA
podpisała z PZPN umowę o zarządzaniu IE (dzień formalnego przejęcia piłkarskiej ligi zawodowej), zaś na jej mocy od
18 listopada
2005
(14 kolejki
sezonu 2005/2006
) faktycznie wykonuje te obowiązki (pierwszym spotkaniem był mecz Legia Warszawa –
Górnik Zabrze
3:2).
13 lipca
2006
– na wniosek Prezesa Zarządu Ekstraklasy S.A. – Prezydium Zarządu PZPN zatwierdziło nowy regulamin rozgrywek
sezonu 2006/2007
, obejmujący swym zakresem jedynie rozgrywki OE (poprzednie przepisy dotyczyły zarówno I, jak i
II ligi
). Nowelizacja ta miała na celu uzyskanie większej niezależności zawodowej ligi od PZPN. Według nowych przepisów całością spraw związanych z rozgrywkami OE zajmować się będą jedynie wydzielone organy Ekstraklasy S.A., tj.: Departament Logistyki Rozgrywek i Komisja Ligi.
Inauguracyjną kolejkę spotkań
sezonu 2006/2007
rozegrano w dniach
28
-
30 lipca
2006
. Tym samym przeszedł do historii polskiej piłki nożnej jako ten, w którym rozgrywki – od początku do końca – po raz pierwszy prowadził inny podmiot niż PZPN.
Mimo tego część zadań nadal pozostaje w gestii dawnego zarządcy ligi (PZPN). Należą do nich: proces licencyjny, sprawy sędziowskie, sprawy międzynarodowe (m.in. zgłaszanie klubów do europejskich pucharów), kwestie bezpieczeństwa na stadionach oraz sprawy dyscyplinarne w instancji odwoławczej. Dodatkowo – w zamian za przekazanie rozgrywek OE – przez 3 lata (od
sezonu 2006/2007
do
sezonu 2008/2009
) PZPN otrzymał będzie od Ekstraklasy S.A. 7,2% udziałów w zyskach oraz corocznie 1 mln złotych (m.in. na zarządzanie rozgrywkami niższych klas).
Reforma 2008/2009
7 stycznia
2007
obradujące w Warszawie walne zgromadzenie sprawozdawczo-statutowe PZPN podjęło decyzję o reformie centralnych szczebli męskich rozgrywek ligowych, począwszy od sezonu
2008
/
2009
. Na mocy zawartych porozumień zmianie uległa zarówno struktura, jak i terminologia poszczególnych klas rozgrywkowych – w tym tej najwyższej – która z I ligi została oficjalnie przemianowana na Ekstraklasę[1].
Zwycięzcy polskiej I ligi
(Uwaga! lista nie jest równoznaczna z listą Mistrzów Polski)
Liga według miast
Pełna lista klubów grających historycznie w I lidze z podziałem na miasta.
7 klubów |
Kraków
|
Cracovia
,
Garbarnia
,
Hutnik
,
Jutrzenka
,
Podgórze
,
Wawel
,
Wisła
|
5 klubów |
Łódź
|
Klub Turystów
,
ŁKS
,
ŁTS-G
,
Union-Touring
,
Widzew
|
4 kluby |
Lwów
|
Czarni
,
Hasmonea
,
Lechia
,
Pogoń
|
|
Warszawa
|
Gwardia
,
Legia
,
Polonia
,
Warszawianka
|
3 kluby |
Katowice
|
1. FC
,
Dąb
,
GKS
|
|
Poznań
|
Lech
,
Olimpia
,
Warta
|
2 kluby |
Bydgoszcz
|
Polonia
,
Zawisza
|
|
Bytom
[2] |
Polonia
,
Szombierki
|
|
Chorzów
|
AKS
,
Ruch
|
|
Gdynia
|
Arka
,
Bałtyk
|
|
Rybnik
|
ROW
,
Rymer
|
|
Szczecin
|
Arkonia
,
Pogoń
|
|
Wałbrzych
|
Górnik
,
Zagłębie
|
1 klub |
Bełchatów
|
GKS
|
|
Białystok
|
Jagiellonia
|
|
Częstochowa
|
Raków
|
|
Dębica
|
Igloopol
|
|
Gdańsk
|
Lechia
|
|
Gliwice
|
Piast
|
|
Grodzisk Wielkopolski
|
Dyskobolia
|
|
Jastrzębie
|
GKS
|
|
Jaworzno
|
Szczakowianka
|
|
Kielce
|
Korona
|
|
Lubin
|
Zagłębie
|
|
Lublin
|
Motor
|
|
Łęczna
|
Górnik
|
|
Mielec
|
Stal
|
|
Nowy Dwór Mazowiecki
|
Świt
|
|
Olsztyn
|
Stomil
|
|
Opole
|
Odra
|
|
Ostrowiec Świętokrzyski
|
KSZO
|
|
Płock
|
Wisła
|
|
Pniewy
|
Sokół
|
|
Polkowice
|
Górnik
|
|
Racibórz
|
Unia
|
|
Radlin
|
Górnik
|
|
Radom
|
Radomiak
|
|
Radomsko
|
RKS
|
|
Radzionków
|
Ruch
|
|
Rzeszów
|
Stal
|
|
Siedlce
|
Strzelec
|
|
Sosnowiec
|
Zagłębie
|
|
Stalowa Wola
|
Stal
|
|
Świętochłowice
|
Śląsk
|
|
Tarnobrzeg
|
Siarka
|
|
Tarnów
|
Tarnovia
|
|
Toruń
|
TKS
|
|
Tychy
|
GKS
|
|
Wilno
|
Śmigły
|
|
Wodzisław Śl.
|
Odra
|
|
Wrocław
|
Śląsk
|
|
Wronki
|
Amica
|
|
Zabrze
|
Górnik
|
Prezesi Ligi
Najwyższe transfery
Najwyższe transfery z ligi polskiej
Najwyższe transfery do ligi polskiej
W zestawieniu nie ujęto transferów dokonywanych przed
1989
, bowiem – z obawy przed niepokojami społecznymi – faktyczne ich kwoty nigdy nie zostały publicznie ujawnione (oficjalnie podawano jedynie "wersję dla mediów", która niejednokrotnie znacznie odbiegała od rzeczywistych wartości pieniężnych).
Najbardziej spektakularne transakcje czasów
Polski Ludowej
miały miejsce w
latach 80.
i ścisły związek ze zmianami prawnymi wprowadzonymi przez piłkarską centralę. Od
4 grudnia
1981
obowiązywał bowiem jej nowy statut, w którym po raz pierwszy zawarto zapisy precyzyjnie regulujące wszelkie kwestie transferów (zwłaszcza krajowych) – dzięki czemu słowo to przestało mieć wydźwięk pejoratywny, a same transakcje stały się jawne (przynajmniej teoretycznie). W
lipcu
1983
Dariusz Dziekanowski
przeszedł z
Gwardii Warszawa
do
Widzewa Łódź
za 21 000 000 ówczesnych
złotych
, a dwa lata później do
Legii Warszawa
za 60 000 000 złotych. Z uwagi na galopującą w Polsce od
1981
inflację
kwoty te są jednak jak najbardziej porównywalne. W tym samym
1985
za 40 000 000 złotych
Zagłębie Sosnowiec
sprzedało
Górnikowi Zabrze
Jana Urbana
, a w
1988
Śląsk Wrocław
uzyskał za
Andrzeja Rudego
od
GKS Katowice
50 000 000 złotych (choć nieoficjalnie mówiło się o kwocie cztery razy wyższej).
- * –
miesiąc
podpisania umowy (nie zawsze tożsamy z miesiącem faktycznego przejścia do nowego klubu)
Tabela wszech czasów
Źródło:[3]
Liga polska w mediach
Prasa
Utworzenie na przełomie
1926
i
1927
nowoczesnej ligi pociągnęło za sobą konieczność należytego informowania społeczeństwa o wynikach rywalizacji prowadzonej w jej ramach. Co tydzień kibice musieli poznać komplet wyników danej kolejki, strzelców bramek, aktualną tabelę i szereg innych mniej lub bardziej istotnych informacji jej dotyczących.
Najpowszechniejszą wówczas formę przekazywania wiadomości stanowiły relacje
prasowe
. Jednym z prekursorów fachowego dokumentowania wydarzeń piłkarskich w Polsce był
Stanisław Mielech
– autor słynnej listy ligowych strzelców, wzoru dla kilku pokoleń rodzimych
dziennikarzy
. Początkowo kompletne raporty meczowe pojawiały się wyłącznie w gazetach sportowych (głównie
Przeglądzie Sportowym
). Z czasem liga zaistniała również w innych tytułach.
Radio
Dodatkowo – niemal od samego początku istnienia LPN – jej propagowaniu pomagało raczkujące
polskie radio
, będące rówieśnikiem krajowej ligi. Już
22 września
1929
krakowska rozgłośnia
Polskiego Radia
przeprowadziła pierwszą w historii transmisję ze spotkania ligowego, gdy ze
Stadionu Wisły
bezpośrednio relacjonowano
wielkie derby miasta
(gospodarze pokonali Cracovię 5:1, a 3 gole zdobył
Henryk Reyman
).
Z czasem zasięg oddziaływania stacji radiowych stał się na tyle duży, że przez lata stanowiły one główne źródło informacji dla kibiców, zwłaszcza tej natychmiastowej ("newsów"). Po
wojnie
do radiowej klasyki przeszły takie audycje, jak Kronika Sportowa, czy
Studio S-13
. Audycje tego ostatniego od
9 września
1970
(dzień premierowego wydania) stanowią idealną okazję do doskonalenia techniki – od nagrań na płytach po przekazy satelitarne – ciesząc się do dzisiaj ogromną popularnością wśród wielu pokoleń sympatyków polskiej ekstraklasy. Idea programu polega na systematycznym łączeniu się ze wszystkimi stadionami, na których rozgrywane są mecze ligowe i zdawaniu z nich krótkich meldunków "na żywo".
Telewizja
Transmisje
Przełom w prezentowaniu ligowej rywalizacji związany jest z pojawieniem się relacji telewizyjnych. Mecze piłkarskiej ligi polskiej na antenie telewizyjnej zaczęto prezentować od końca
lat 50.
– początkowo były to retransmisje, z czasem rozpoczęto również relacje bezpośrednie (tzw. "na żywo"). Premierę stanowiło – rozegrane
7 kwietnia
1957
– spotkanie
Gwardii Warszawa
z
Górnikiem Radlin
(1:0, po trafieniu Zbigniewa Szarzyńskiego). Do
1990
przeprowadzane one były wyłącznie w
telewizji publicznej
, zaś na początku
lat 90.
w lokalnych stacjach warszawskich rozpoczęto prezentowanie spotkań Legii, rozgrywanych na
Stadionie Wojska Polskiego
.
Krokiem milowym w historii mariażu ligi z telewizją była – podjęta jesienią
1994
– decyzja o wejściu na polski rynek medialny francuskiej grupy
Canal+
. Premierową transmisję z meczu rodzimej ekstraklasy przeprowadziła ona
1 kwietnia
1995
(
Legia Warszawa
–
GKS Katowice
1:0), wyznaczając od tego momentu nową jakość w tej dziedzinie. Wcześniej bowiem prawa telewizyjne do ligi nie były unormowane, co implikowało całkowitą dowolność w jej prezentowaniu. Objawiało się to przede wszystkim brakiem jednolitego schematu transmisji i sposobu ich realizowania, a co za tym idzie – poziomu. Władze Canal+ Polska powzięły próbę regulacji w tym zakresie, przekonując do swego pomysłu ich faktycznego dysponenta, czyli PZPN. W
czerwcu
1995
podpisali oni z TVP, Go&Gol i
UEFA
3-letnią umowę na transmisje ze spotkań rodzimej ekstraklasy, a w
lipcu
1998
zrobili następny krok – nabywając prawa do ligi na wyłączność. W marcu
1999
Canal+ odstąpił część z nich TVP (na okres do czerwca
2000
), jednak w międzyczasie z umowy wyłamały się Legia Warszawa oraz Wisła Kraków, które prawa do spotkań rozgrywanych przez nie w roli gospodarza przekazały odpowiednio:
Wizji TV
i
TVN
. W
czerwcu
2000
z inicjatywy
Zbigniewa Bońka
doszło do podpisania – między PZPN, a Canal+ – umowy na wyłączne prawa do wszelkich kwestii medialnych związanych z polską Ekstraklasą i II ligą (transmisje, retransmisje, magazyn ligowy, skróty w serwisach informacyjnych). Została ona zawarta na okres 5 lat (od początku
sezonu 2000/2001
do zakończenia
sezonu 2004/2005
), a jej wartość wynosiła 100 000 000
USD
– dlatego zwykło się ją nazywać kontraktem stulecia. Po upływie terminu jej ważności – w
czerwcu
2005
– kolejny przetarg został podzielony na kilka części (prawa do transmisji i retransmisji z meczów w TV, prawa do magazynów ligowych w TV, prawa do skrótów w serwisach informacyjnych, prawa do ligi dla stacji radiowych), a jego głównym zwycięzcą ponownie został Canal+, który musiał jednak "ligowym tortem" podzielić się z
TVN
(magazyn ligowy).
Do tej pory ligę polską relacjonowano więc na antenach kilkunastu rodzimych stacji telewizyjnych. Prawa do jej pokazywania posiadały już bowiem:
Magazyny ligowe
Pierwszym w historii cyklicznym i profesjonalnym programem, w całości poświęconym polskiej lidze był 30-minutowy Magazyn Piłkarski "Gol" – autorstwa
Jacka Laskowskiego
– prezentowany na antenie
TVP 2
. Jego premierowy odcinek wyemitowano po 18 kolejce
sezonu 1994/1995
(początek rundy wiosennej) –
7 marca
1995
(w pierwszych latach – we wtorki, później – w poniedziałki). Formuła programu zmieniała się kilkakrotnie (wraz z kolejnymi seriami edycyjnymi), a z przerwami nadawano go do
2002
, jednak – na skutek utraty przez Telewizję Polską S.A. wszelkich praw do pokazywania ligi – z sezonu na sezon obniżała się jego jakość. Kolejnym magazynem którym był głównie poświęconym polskiej lidze w
TVP 2
był Tylko Futbol w
sezonie 2002/2003
. Wcześniej spotkania rodzimej ekstraklasy pokazywano kompleksowo w kilkunastominutowym poniedziałkowym programie Liga Polska, składającym się wyłącznie z następujących po sobie
reportaży
meczowych (bez studia i prowadzącego).
25 lipca
1998
– po inauguracyjnej kolejce
sezonu 1998/1999
– na antenie Canal+ wystartował 90-minutowy magazyn Liga+, emitowany regularnie po każdej ligowej turze do dziś (po "kolejkach weekendowych" – w soboty, po "kolejkach w środku tygodnia" – we środy), którego uzupełnienie stanowi niedzielny magazyn Liga+ Ekstra (nadawany od
26 lipca
1998
).
24 lipca
2005
– po inauguracyjnej kolejce
sezonu 2005/2006
– Grupa ITI rozpoczęła na antenach TVN,
TVN24
i
TVN Turbo
nadawanie
magazynu ligowego
(najpierw pod nazwą Magazyn Idea Ekstraklasa, a od
18 września
2005
– Magazyn Orange Ekstraklasa). Magazyn zakończył swoją działalność wraz ze skończeniem sezonu 2007/2008
20 lipca
2008
– Po finale
Superpucharu Polski
między Wisłą Kraków, a Legią Warszawa
TVP
nadało pierwszy odcinek magazynu ligowego "Szybka Piłka".
10 sierpnia
2008
– w trakcie trwania pierwszej kolejki ligowej sezonu 2008/2009 (trzecia wg terminarza) ukazał się pierwszy odcinek magazynu ligowego "Ekstraklasa Raport" w nowopowstałej stacji sportowej
Orange Sport
. W trakcie rundy jesiennej program emitowany był w niedziele, podczas rundy wiosennej w poniedziałek (po kolejce), w czwartek (zapowiedź najbliższej kolejki).
Gwiazdki na koszulkach
Od
sezonu 2007/2008
Regulamin Strojów Meczowych w Rozgrywkach Ekstraklasy SA w punkcie 12. zezwala na umieszcznie gwiazdki symbolizującej liczbę wywalczonych tytułów mistrzowskich.
Gwiazdka ta może być umieszczona tylko na przedniej części koszulki, na wysokości klatki piersiowej nad herbem lub emblematem klubu.
Ustanowiono 3 rodzaje gwiazdek:
- biała gwiazdka – symbolizująca wywalczenie od 1 do 4 tytułów Mistrza Polski,
- srebrna gwiazdka – symbolizująca wywalczenie od 5 do 9 tytułów Mistrza Polski,
- złota gwiazdka – symbolizująca wywalczenie 10 i więcej tytułów Mistrza Polski.
Zobacz też
Przypisy
Linki zewnętrzne