Święte Oficjum (
łac.
Sacrum Officium), właściwie Kongregacja Kardynalska Świętej Rzymskiej i Powszechnej Inkwizycji – instytucja
inkwizycji
powołana w
1542
przez papieża
Pawła III
odnowiona w
1564
na mocy postanowień
soboru w Trydencie
.
Jego zadania określiła
konstytucja apostolska
Licet ab initio. Był to kościelny
sąd najwyższy
, rozpatrujący sprawy o
herezje
.
Oficjum składało się z 6
kardynałów
, było całkowicie niezależne od lokalnych
biskupów
. Miało nadzorować działalność sądów inkwizycyjnych w walce z
reformacją
. Pierwsze Oficjum powstało już w 1215 roku dla zwalczania pierwszych heretyków jacy się pojawiali w Europie.
Święte Oficjum uzyskało zgodę na utworzenie i podporządkowanie sobie trybunałów inkwizycyjnych we
Flandrii
i we włoskich posiadłościach
Hiszpanii
. Wkrótce potem
Mediolan
wyraził zgodę, jednak dopiero po wysiłkach tamtejszego
arcybiskupa
Karola Boromeusza
.
Wenecja
, bardzo tolerancyjna wobec
heretyków
, w której sporymi wpływami cieszyły się bogate
środowiska żydowskie
zgodziła się na utworzenie trybunału pod egidą Świętego Oficjum dopiero w
1547
roku, kiedy problem panoszącej się herezji stawał się wyraźny.
Zaledwie połowa procesów Świętego Oficjum dotyczyła herezji niemieckiej i całych północnych
Włoch
. Bardzo dużą uwagę poświęcało
magom
oraz księżom i zakonnikom posądzanych o niemoralność czy o wejście w związek małżeński. Znanym przypadkiem jest Giordano Bruno, dominikanin, najpierw
katolik
, potem
kalwinista
, spalony na stosie po wyroku Świętego Oficjum 17 lutego
1600
roku (proces trwał 7 lat, Bruno pomimo polemik z przysyłanymi przez bliskich kaznodziejami, pozostał przy swoim).
Po śmierci
papieża
Pawła III
w
1559
doszło do rozruchów – wzrastające poparcie dla idei antypapieskiej i
proluterańskiej
(poniekąd tolerowane nawet przez niektórych
kardynałów
) doprowadziło do zniszczenia siedziby Świętego Oficjum, spalenia archiwum oraz uwolnienia więźniów.
Pod koniec
XVI wieku
Święte Oficjum mogło liczyć tylko na piętnaście
trybunałów
, wszystkie na terenie
Włoch
. Po zwalczeniu głównego zadania, do jakiego zostało powołane (zatrzymać falę protestantyzmu na Półwyspie Apenińskim), jego działalność została ograniczona i rola przygasła. Reformy Świętego Oficjum dokonał dopiero w
1908
roku
papież
Pius X
.
7 grudnia
1965
roku
papież
Paweł VI
nakazał przekształcić Kongregację Świętego Oficjum w Kongregację Nauki (Doktryny) Wiary.
Zobacz też