Rozpad Jugosławii – proces zapoczątkowany w
1980
śmiercią byłego przywódcy Jugosławii
Josipa Broz Tito
, w wyniku którego stopniowo od
1991
doszło do rozpadu
Federacyjnej Republiki Jugosławii
.
Skład Jugosławii przed rozpadem
Socjalistyczna Federalna Republika Jugosławii obejmowała sześć republik i dwie prowincje autonomiczne:
Geneza rozpadu
Prezydentem Jugosławii od
1953
był przywódca Komunistycznej Partii Jugosławii Josip Broz Tito. Po jego śmierci w maju
1980
kraj pogrążył się w narodowościowym, politycznym i ekonomicznym kryzysie. Rosły nacjonalistyczne i etniczne napięcia, z którymi następcy prezydenta nie potrafili sobie poradzić. Wpływ na rozpad miał finansista
Jeffrey Sachs
, który przekonał Słowenię i Chorwację do ogłoszenia secesji. Zapewniał, że Zachód uzna ich suwerenność oraz że ich rozwój ekonomiczny zostanie wsparty przez zachodnie banki[1].
Proklamowanie niepodległości przez państwa byłej Jugosławii
W
1991
trzy z sześciu republik tworzących Jugosławię jednostronnie ogłosiły
niepodległość
po przeprowadzonych wcześniej referendach:
5 kwietnia
1992
suwerenność ogłosiła również
Republika Bośni i Hercegowiny
. Po tym rozpad Jugosławii stał się faktem.
4 lutego
2003
w miejsce Jugosławii powstało nowe państwo –
Serbia i Czarnogóra
, które istniało do
3 czerwca
2006
, kiedy to kraj podzielono na 2 państwa:
17 lutego
2008
od Serbii jednostronnie oddzieliło się
Kosowo
(decyzji tej nie uznała Serbia).
Historia rozpadu i reakcje Serbii
Serbia na mapie Socjalistycznej Jugosławii. Mapa sprzed 17 lutego 2008
Chorwacja i Słowenia kontra Serbia
Republika Serbii zdecydowanie potępiła decyzje o uchwaleniu niepodległości tych państw, dlatego kiedy Chorwacja i Słowenia proklamowały swoją suwerenność, rozpoczęła się druga jugosłowiańska wojna domowa. Doszło do walk armii jugosłowiańskiej (zdominowana przez Serbów) i serbskich ochotników z oddziałami słoweńskimi i chorwackimi.
Walki serbsko-słoweńskie
ustały po kilku dniach,
serbsko-chorwackie
toczyły się do końca roku. Zabitych zostało około 20 tysięcy ludzi. Narody byłej Jugosławii mordowały się wzajemnie, rozstrzeliwały jeńców, ludność cywilną i dokonywały czystek etnicznych.
Macedonia, "trzecia Jugosławia", Bośnia i Hercegowina
Kiedy 8 września
1991
niepodległość ogłosiła Macedonia, władze Serbii i Czarnogóry proklamowały powstanie "trzeciej Jugosławii" (3 stycznia 1992). Wkrótce potem zaczęły rościć pretensje terytorialne do sąsiadów. Niedługo potem, 5 kwietnia 1992 roku rozpad Jugosławii stał się faktem, ponieważ niepodległość ogłosiła Bośnia i Hercegowina, co spowodowało
wojnę w Bośni
. Serbia potem połączyła się z Czarnogórą i ogłosiła powstanie Federalnej Republiki Jugosławii.
Lata 1993–1995
W czerwcu
1993
doszło do nowej wojny, gdy mieszkający na terenie
Chorwacji
Serbowie
ogłosili powstanie swego państwa –
Serbskiej Krajiny
, której mieszkańcy w nielegalnym referendum opowiedzieli się za związkiem z Jugosławią. Armia chorwacka w lecie
1995
zlikwidowała Krajinę, łamiąc opór Serbów. Do wojny doszło też
w Bośni i Hercegowinie
, gdzie Serbowie proklamowali
Serbską Republikę
na terenie Bośni i Hercegowiny, do której chcieli włączyć serbskie enklawy. Na terenie Bośni i Hercegowiny problem był szczególnie skomplikowany, gdyż zamieszkiwały ją trzy narody:
Serbowie
,
Chorwaci
i
Bośniacy
– różniące się religią (
prawosławie
,
katolicyzm
,
islam
), do tego żaden z nich nie zamieszkiwał zwartego obszaru. Wszyscy praktykowali
ludobójstwo
, co spowodowało, że po zakończeniu wojny niektórzy zbrodniarze wojenni trafili przed
międzynarodowy trybunał
w
Hadze
. 12 października 1995 roku w życie weszło zawieszenie broni, jednakże nie było ono wszędzie respektowane.
Rokowania w Dayton
1 listopada 1995 rozpoczęły się
rokowania w Dayton
. Udział w tych rokowaniach wzięli prezydenci Serbii, Chorwacji i Bośni oraz przedstawiciele Grupy Kontaktowej. Dziesięć dni później podpisano pokój. Bośnia i Hercegowina stała się krajem niepodległym, podzielonym na dwie części składowe:
Republikę Serbską
i
Federację Bośni i Hercegowiny
. Piętnaście dni od tej chwili (czyli 25 listopada) zakończono wojnę w Bośni i Hercegowinie.
NATO
czuwało nad przestrzeganiem porozumień.
Początek walki z Kosowem oraz odłączenie się Czarnogóry
Kolejnym punktem zapalnym okazało się zamieszkane przez
Albańczyków
Kosowo
, w którym w
1999
doszło do walk serbskich sił zbrojnych z albańskim separatystami z
UÇK
. W marcu 1999 rozpoczęły się naloty sił NATO na Serbię, wskutek których doszło do przejęcia kontroli w Kosowie przez międzynarodowe siły pokojowe. Nastąpiło wycofanie się oddziałów serbskich z Kosowa i utworzono w nim międzynarodowy
protektorat
. W wyniku nalotów zginęło ok. 2 tys. mieszkańców Jugosławii, a kolejne kilkaset tysięcy musiało opuścić swoje domostwa. 24 września
2000
władzę stracił
Slobodan Milošević
, który rok później został aresztowany, a później zmarł w trakcie procesu w
Hadze
. W zamian za ekstradycję Miloševicia Serbia otrzymała wielomilionowe wsparcie. Wsparcie to było potrzebne, gdyż Serbia była już zrujnowana wojnami i nalotami sił NATO. 3 czerwca
2006
doszło do rozpadu Serbii i Czarnogóry, w wyniku czego powstały Czarnogóra i Serbia. Serbia posiadała dwie autonomiczne prowincje, czyli
Kosowo
i
Wojwodinę
. Nie doszło do najazdu wojsk serbskich na Czarnogórę, jako że
Federacja Serbii i Czarnogóry
zgodziła się na "rozluźnienie związków".
Ciąg dalszy sporu o Kosowo
Podział byłej Jugosławii od 3 czerwca 2006 roku do 17 lutego 2008 roku
17 lutego
2008
od Republiki Serbii odłączyło się
Kosowo
, ogłaszając niepodległość. Kosowo jest pierwszym państwem, które odłączyło się od Serbii, a nie zostało uznane przez wszystkich – Kosowa nie uznała m.in.
Rosja
,
Serbia
,
Hiszpania
,
Chiny
,
Rumunia
,
Grecja
. Nie mogąc się pogodzić ze stratą Kosowa, Serbowie zdemolowali ambasadę
USA
, a w
Belgradzie
doszło do zamieszek. Władze Serbii są podzielone co do rozmów z
UE
– ówczesny premier Serbii
Vojislav Koštunica
nie chciał ze względu na uznanie Kosowa przez część państw UE rozmawiać o przyłączeniu się Serbii do Unii, podczas gdy ówczesny prezydent Serbii
Boris Tadić
oznajmił, że rozmowy z UE będą kontynuowane. Jednakże niedługo potem Koštunica zrezygnował ze swojego urzędu, doszło również do rozwiązania rządu. W wyniku tego przeprowadzone zostały nowe wybory, po których funkcję premiera objął bezpartyjny
Mirko Cvetković
. Cvetković zapowiedział kontynuację starań Serbii o akces do Unii Europejskiej, jednocześnie stwierdził, że Serbia nigdy nie uzna niepodległości Kosowa.
W dzień proklamowania niepodległości władze Kosowa oznajmiły, że państwo to zamierza zintegrować się z Europą oraz przyjąć jej wartości moralne. Ze względu na brak środków pieniężnych młode państwo zdane jest w chwili obecnej na pomoc USA. Prezydentem Kosowa został
Fatmir Sejdiu
, a premierem oskarżany o działalność mafijną
Hashim Thaçi
. Władze Kosowa i Serbii mówią, że do wojny nie dojdzie, lecz mimo to misja
ONZ
w Kosowie trwa nadal.
Rozpad Jugosławii a interes Polski
Polska
oficjalnie uznała niepodległość wszystkich państw, które odłączyły się od Serbii. Uznała też niepodległość Kosowa, dlatego zwiększono środki bezpieczeństwa w polskiej ambasadzie w Serbii.
Przypisy
- ↑ Tygodnik "Wprost" marzec 1994.