Sierpówka, synogarlica turecka (Streptopelia decaocto) – średniej wielkości ptak z rodziny
gołębiowatych
.
Występowanie
Pierwotnie zamieszkiwała południową
Azję
od Turcji po Japonię oraz obszary na południe od Sri Lanki i Arabii, część północnej
Afryki
. Obecnie spotkać ją można na dużych obszarach
Europy
, poza północną Skandynawią, przeważającą częścią Hiszpanii i niektórymi wyspami Morza Śródziemnego. Jest gatunkiem osiadłym.
Historia ekspansji
Dokładne określenie zasięgu sierpówki jest trudne do określenia, ponieważ jest to
gatunek inwazyjny
. Jego ekspansja dokonała się w bardzo krótkim czasie. Prawdopodobnie do południowo-wschodniej części Starego Kontynentu sierpówkę przywlekli osmańscy zdobywcy. W Europie stwierdzona po raz pierwszy w
1835
w Płowdiwie w
Bułgarii
(do lat 30. XX wieku występowała jeszcze tylko na Półwyspie Bałkańskim, gdzie czasem jej populację ulegały zagęszczeniu), na
Śląsku
w maju
1940
pod
Oleśnicą
oraz na wiosnę
1942
w Polsce, w
Tarnowie
; pierwsze gnieżdżenie się zanotowano w
1943
w
Lublinie
i Tarnowie. W
latach 50.
i
60.
skolonizowała całą
Europę Środkową
i południową część
Półwyspu Skandynawskiego
oraz
Wyspy Brytyjskie
. W
2005
poza zasięgiem sierpówki była tylko północna część Skandynawii i
Rosji
, wysokie
góry
oraz większość
Półwyspu Iberyjskiego
, gdzie występuje punktowo. W ciągu ostatnich 100 lat sierpówka rozszerzyła znacząco swój zasięg również w
Turcji
, pojawiła się w
Iraku
i
Izraelu
, a na przełomie XX i XXI wieku dotarła przez Hiszpanię do północnego
Maroka
, jednak na pozaeuropejskich terenach występuje bardziej wyspowo i nie zasiedla tak zwartych areałów.
Szybkie rozprzestrzenianie zbiegło się z coraz większą industrializacją i rozwojem gospodarki rolnej, które zapewniały im różnorodny pokarm. O sukcesie w kolonizowaniu Europy zadecydowała też mało wyspecjalizowana dieta, brak płochliwości wobec człowieka, wielokrotne lęgi w ciągu całego roku, niskie wymagania lęgowe, umiejętność dostosowania się do różnych warunków środowiska i klimatu.
W Polsce występuje na całym obszarze i przez cały rok, nawet w trakcie dużych mrozów. Zimą gromadzi się najczęściej w kępach drzew. Tam grupy sierpówek wspólnie nocują w stadach liczących nawet kilkaset osobników, a w dzień wylatują by szukać pokarmu w pobliżu siedzib ludzkich (podchodzą nawet do okien mieszkań).
Charakterystyka
Cechy gatunku
Ma smukłą sylwetkę z długim ogonem. Brak dymorfizmu płciowego w ubarwieniu i wielkości. Upierzenie szaro-kremowe, wierzch z brązowawym odcieniem, pierś i brzuch płowo-żółte z różowawym nalotem. Głowa od góry jest brązowoszara, a pozostała część szaroróżowa. Na karku czarna pół-obroża z białym obramowaniem górnej krawędzi, zwana też "sierpem" od którego wzięła się nazwa gatunkowa tego ptaku. Na spodzie ogona szeroki, biały końcowy prążek, a nad nim zajmujące połowę ogona czarne sterówki. Boki ciała niebieskoszare. Nogi czerwone, tęczówki czerwonożółte, dziób czarny, choć na końcu czerwonawo-biały. Młode ptaki nie mają pół-obroży, mają też bardziej matowe i brązowe upierzenie.
To ptak mniejszy od gołębia domowego. Lot nie jest charakterystyczny. Samce często wydają specyficzne pohukiwania "kuh-kuh-kuh", zwłaszcza wiosną i latem.
Wymiary średnie
Długość ciała - ok. 28 – 33 cm, rozpiętość skrzydeł - 60 cm, masa ciała - ok. 150 – 200 g.
Biotop
Sierpówka na terenach zurbanizowanych może bardzo oswoić się z człowiekiem, Szczecin
W Europie to
gatunek synantropijny
, najczęściej w miastach, na obszarach luźniejszej zabudowy, ale i na wsiach. Szczególnie w miejscach występowania drzew iglastych, służących za miejsce nocowania. Również parki, sady, ogrody, aleje, a w regionie
saharyjskim
oazy. W porównaniu ze spokrewnioną turkawką, nie unika zatem terenów zurbanizowanych.
Okres lęgowy
Dorosła sierpówka z potomstwem
Osobnik młodociany ze słabo zaznaczonym "sierpem"
Toki
Tereny lęgowe są zajmowane już w marcu i zaczyna je oznaczać trzysylabowym odgłosem "gu-guu-gu" z akcentem na drugą sylabę. Przy okazji wykonuje akrobatyczne loty - z wyeksponowanego w terenie miejsca wzbijają się pionowo w górę, a potem wracają w miejsce startu lecąc spiralnie na rozpostartych skrzydłach.
Gniazdo
Wczesną wiosną, gdy nie rozwinęły się jeszcze liście na drzewach płytkie, niedbale wykonane gniazdo zakłada na drzewach iglastych, później także liściastych, w zaroślach, a czasem również na krzewach i budynkach. Gniazdo stanowi platforma z drobnych gałązek (może prześwitywać przez nie światło) umieszczona na drzewie w bezpośrednim sąsiedztwie zabudowań. Zdarzają się także lęgi nietypowe, np. na sygnalizatorze świetlnym itp.
Jaja
Zazwyczaj 3 do 4 lęgów w roku (w sprzyjających warunkach nawet 6). W zachodniej Europie sporadycznie nawet zimą, gdzie zyskują na towarzystwie człowieka - dostępność pokarmu i łagodniejszy klimat w miastach. W zniesieniu dwa śnieżnobiałe eliptyczne jaja.
Wysiadywanie
Jaja wysiadywane są przez okres 14 do 15 dni przez oboje rodziców. Pisklęta, rzekome gniazdowniki, opuszczają gniazdo po 20 dniach, kiedy to stają się lotne. Okryte są żółtawoszarym puchem.
Pożywienie
Nasiona, owoce traw i roślin zielnych oraz chwastów, resztki pokarmu człowieka - jadalne odpadki i rozsypany pokarm dla zwierząt domowych (np. kur czy kaczek). Zimą najlepiej ją dokarmiać:
kaszą gryczaną
i ziarnami
słonecznika
.
Ochrona
Na terenie Polski gatunek ten jest objęty
ścisłą ochroną gatunkową
[3].
Przypisy
Bibliografia
- Pavel Vasak: Ptaki leśne. Warszawa: Delta, 1993. .
- Klaus Richarz: Ptaki - Przewodnik. Warszawa: MUZA, 2009. .
Zobacz też