Stefan Kisielewski,
pseud
. Kisiel, Teodor Klon, Tomasz Staliński, Julia Hołyńska (ur.
7 marca
1911
w
Warszawie
, zm.
27 września
1991
w
Warszawie
) – polski
prozaik
,
publicysta
,
kompozytor
, krytyk muzyczny, poseł na
Sejm
PRL
II
i
III
kadencji z ramienia
Znaku
, współzałożyciel i członek
Unii Polityki Realnej
.
Biografia
Syn
Zygmunta
i Salomei z domu Szapiro (ciotki
Hanki Sawickiej
)[1], bratanek
Jana Augusta Kisielewskiego
, satyryka i współzałożyciela kabaretu
Zielony Balonik
. W latach 1929-1931 studiował
polonistykę
i
filozofię
na
Uniwersytecie Warszawskim
, a także w Konserwatorium Warszawskim (obecnie
Akademia Muzyczna w Warszawie
), gdzie w latach 1934-1937 uzyskał dyplomy z
teorii muzyki
,
kompozycji
i fortepianu. W latach 1938-1939 przebywał w
Paryżu
, gdzie rozpoczął studia kompozytorskie pod kierunkiem
Nadii Boulanger
.
Po wybuchu
wojny
brał udział w
kampanii wrześniowej
, podczas okupacji uczestniczył w tajnym życiu muzycznym. Podczas
powstania warszawskiego
pracował w radiu.
Po wojnie wykładał w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej (obecnie
Akademia Muzyczna
) w
Krakowie
, usunięty przez władze komunistyczne w 1949 Założył pismo "
Ruch Muzyczny
", którego był redaktorem naczelnym w latach 1945-1948, aż do likwidacji pisma przez władze. Od 1945 związany ze środowiskiem "
Tygodnika Powszechnego
", do którego aż do 1989 pisywał felietony w cyklach Głową w ściany, Bez dogmatu, Pod włos, Łopatą do głowy, Gwoździe w mózgu i Wołanie na puszczy. W latach 1957-1965 był posłem na Sejm
PRL
, razem z m.in.
Tadeuszem Mazowieckim
, w ramach grupy
Znak
. W 1964 był jednym z sygnatariuszy
Listu 34
. W 1968 za krytykę
cenzury
(użył wtedy na zebraniu
Związku Literatów Polskich
słynnego określenia dyktatura ciemniaków) zabroniono mu publikacji na trzy lata, został także pobity przez tzw. "nieznanych sprawców". W 1976 podpisał
list 14
przeciwko represjonowaniu uczestników
radomskiego czerwca
. W 1984 opublikował w
Tygodniku Powszechnym
tzw. "
listę kanalii
", pozbawioną komentarza listę nazwisk osób, które szczególnie aktywnie zajmowały się propagandą w PRL.
Twórczość publicystyczna Kisielewskiego nacechowana była duchem
pragmatyzmu
i
liberalizmu
, a jednocześnie - biorąc pod uwagę czasy w jakich przyszło mu żyć - była wybitnie niepokorna.
Mariusz Urbanek
stwierdził, iż był on "najchętniej czytanym, choć najmniej słuchanym dziennikarzem PRL-u. Komuniści nie chcieli go słuchać, bo mówił, że jest ich wrogiem. W wolnej Rzeczypospolitej nie słuchali go przyjaciele, bo mówił, że się z nimi kompletnie nie zgadza"[2]. Kisielewski znany był też ze swojego niepokornego charakteru - kiedy
Leopold Tyrmand
sprawił sobie zupełnie nowy samochód, Kisiel wziął cegłę i na karoserii wydrapał mu wielkimi literami wyraz 'DUPA' (po tym incydencie panowie nie odzywali się do siebie przez rok)[2].
W kwestiach polityczno-społecznych reprezentował poglądy
konserwatywno-liberalne
. Był jednym z założycieli Ruchu Polityki Realnej w 1987 oraz
Unii Polityki Realnej
w 1989.
Po 1989 po nieporozumieniach z redakcją "Tygodnika Powszechnego", która zaczęła cenzurować jego felietony odmówił dalszego publikowania swoich tekstów w tym tygodniku i przeniósł się na łamy "
Wprost
" gdzie zgodził się na udzielanie krótkich wywiadów, komentujących aktualne i nie tylko, wydarzenia. W 1990 ustanowił
nagrodę swojego imienia
, przyznawaną corocznie najpierw przez niego samego, a po jego śmierci przez kapitułę złożoną z jego syna Jerzego i laureatów z lat poprzednich.
W latach 1968-80 pisał osobisty dziennik, który objął kilka brulionów. Dziennik został wydany po jego śmierci, pod nazwą
Dzienniki
. Jego syn
Wacław
był współtwórcą duetu fortepianowego
Marek i Wacek
, a córka, Krystyna Kisielewska-Sławińska, jest romanistką i tłumaczką.
Stefan Kisielewski skomponował wiele utworów muzycznych, utrzymanych w stylu XX-wiecznego
neoklasycyzmu
, za które był wielokrotnie nagradzany w kraju i za granicą. Był również autorem szeregu powieści, książek o muzyce, a także setek felietonów i publikacji politycznych, między innymi w czasopiśmie "
Res Publica Nowa
".
Kompozycje
- Kwartet smyczkowy (1935)
- Symfonia nr 1 (1939)
- Danse vive na fortepian (1939)
- Sześć preludiów i fug na fortepian (1943)
- Toccata na fortepian (1944)
- Serenada (wersja I) na fortepian (1945)
- Koncert na orkiestrę kameralną (1949)
- Rapsodia wiejska na orkiestrę kameralną (1950)
- Symfonia nr 2 (1951)
- Capriccio rustico na fortepian (1952)
- Pięć pieśni do słów K. I. Gałczyńskiego na głos i fortepian (1952)
- Siedem pieśni do słów K. I. Gałczyńskiego na głos i fortepian (1952-1954)
- Mała uwertura na orkiestrę kameralną (1953)
- Intermezzo na klarnet i fortepian (1953)
- Suita na obój i fortepian (1954)
- Moto perpetuo na fortepian (1954)
- Suita na fortepian (1955)
- Perpetuum mobile na małą orkiestrę symfoniczną (1955)
- Bakczysaraj w nocy na głos i fortepian (1955)
- Capriccio energico na skrzypce i fortepian (1956)
- Symfonia na 15 wykonawców (1961)
- Suita na flet i klarnet (1961)
- System doktora Smoły i profesora Pierza, balet-pantomima (1962)
- Divertimento na flet i orkiestrę kameralną (1964)
- Podróż w czasie na orkiestrę smyczkową (1965)
- Sygnały sportowe, uwertura na wielką orkiestrę symfoniczną (1966)
- Wesołe miasteczko, balet (1968)
- Spotkania na pustyni dla 10 wykonawców (1969)
- Dialogi na 14 instrumentów (1970)
- Cosmos I na wielką orkiestrę symfoniczną (1970)
- Sonata na klarnet i fortepian (1972)
- Serenada (wersja II) na fortepian (1974)
- Symfonia w kwadracie (1974-1978)
- Impresja kapryśna na flet solo (1982)
- Trzy sceny burzliwe na fortepian (1983)
- Mała rapsodia na klarnet i fortepian (1984)
- Scherzo na fagot i fortepian (1988)
- Koncert fortepianowy (1980-1991)
Publikacje
Powieści
Powieści polityczne, pierwotnie wydane w Paryżu, pod pseudonimem Tomasz Staliński:
- Widziane z góry (
1967
)
- Cienie w pieczarze (
1971
)
- Romans zimowy (
1972
)
- Śledztwo (
1974
)
- Ludzie z akwarium (
1976
)
- Przygoda w Warszawie (
1977
)
Szkice muzyczne
- Gwiazdozbiór muzyczny (1958)
- Muzyka i mózg (1974)
Zbiory szkiców i felietonów
- Polityka i sztuka (1949)
- Rzeczy małe (1956)
- Opowiadania i podróże (1959)
- Z literackiego lamusa (1979)
- 100 razy głową w ścianę (Paryż 1972)
- Materii pomieszanie (Londyn 1973)
- Moje dzwony trzydziestolecia (Chicago 1978)
- Lata pozłacane, lata szare (Kraków 1989)
- Publicystyka przedwojenna (2001)
Inne publikacje
- Na czym polega socjalizm? Stosunki Kościół-Państwo w PRL (1990, wydanie II)
- Abecadło Kisiela (1990)
- Wszystko inaczej (1991, wydanie IV)
- Testament Kisiela (1992)
- Dzienniki (1997, wydanie II)
- Wołanie na puszczy (1997)
- Felietony zdjęte przez cenzurę (1998)
- Rzeczy małe (1998)
- 100 razy głową w ściany (1997)
- Polityka i Sztuka
Zobacz też
Prace o Stefanie Kisielewskim
- Iwona Hoffman, Dwugłos o Peerelu, Dzienniki Stefana Kisielewskiego i Mariana Brandysa, Lublin 2000
- Kisiel, wywiady Joanny Pruszyńskiej, Warszawa 1997
- Michał Ryszkiewicz., Forma ideologii – ideologia formy, o powieściach Stefana Kisielewskiego, Lublin 2003
- Michał Szyszka, Droga klerka. Filozofia Sztuki Stefana Kisielewskiego, Kraków 2010
- Mariusz Urbanek, Kisiel, Wrocław 1997
- Mariusz Urbanek, Kisielewscy, Warszawa 2006
- Jerzy Waldorff, Słowo o Kisielu, Warszawa 1995
- Adam Wiatr, Stefan Kisielewski jako krytyk muzyczny, Wrocław 2006
- Monika Wiszniowska, Stańczyk Polski Ludowej. Rzecz o Stefanie Kisielewskim, Katowice-Warszawa 2004
Przypisy