Województwo wołyńskie (II Rzeczpospolita)
Województwo wołyńskie (II Rzeczpospolita)Urząd Wojewódzki Wołyński w Łucku Województwo wołyńskie –
województwo
II Rzeczypospolitej
istniejące w latach
1921
–
1939
ze stolicą w
Łucku
. Województwo zostało utworzone
19 lutego
1921
roku[1]. Największą zmianą terytorialną w ciągu istnienia województwa było przyłączenie 16 grudnia 1930 roku
powiatu sarneńskiego
z
województwa poleskiego
[2]. W 1938 roku powierzchnia województwa wynosiła 35 754 km². Poza Łuckiem, głównymi miastami były
Równe
(największe miasto),
Kowel
,
Krzemieniec
,
Ostróg
,
Włodzimierz
i
Dubno
.
LudnośćW
1931
r. województwo wołyńskie zamieszkiwało 2 085 600 osób ( w
1921
1 437 600)[3]. Skład ludności: - wskaźnik
analfabetyzmu
1921 - 68,8% ludności niepiśmiennej (58,1% -mężczyźni, 78,7% kobiety) ; 1931 - 47,8% ( 32,2% mężczyźni, 62,3% - kobiety)
- według źródła utrzymania - 79,4% -rolnictwo; 8,5% - przemysł; 4,8% - handel; 1,7% - komunikacja.
Podział administracyjnyPowierzchnia powiatów według stanu na 1939 r., w przypadku wcześniejszego zniesienia lub zmiany przynależności wojewódzkiej powiatu na ostatni rok istnienia w ramach danego województwa. Liczba ludności na podstawie
spisu powszechnego z 1931 r.
, w przypadku powiatów zniesionych lub przeniesionych przed tą datą, dane ze
spisu powszechnego z 1921 r.
Wojewodowie wołyńscy w II Rzeczypospolitej Miasta i miasteczka SyntezaW latach międzywojennych istniały trzy rodzaje
jednostek osadniczych
o charakterze topograficznie miejskim miasto, miasteczko i osada miejska. Na terenie woj. wołyńskiego występowały dwie formy (miasta i miasteczka). Określenie miasto miało w latach międzywojennych trojakie znaczenie. Mogło odnosić się wyłącznie do charakteru prawnego miejscowości (a więc typu jednostki administracyjnej), co nie znaczyło automatycznie że "miasto administracyjne" faktycznie posiadało
prawa miejskie
. Podstawą zaliczenia danej miejscowości do grupy miast było tzw. kryterium administracyjne, jako najwięcej odpowiadające rozwojowi stosunków i życia. Mimo że większość miast prawnych prawa miejskie posiadała, wiele z nich miało zaledwie
prawa miasteczka
a niektóre miasta (
Nisko
,
Borysław
,
Tustanowice
) były wręcz
wsiami
[4]. Odwrotnie wiele miasteczek, a nawet miast – a więc faktycznie posiadających prawa miasteczka bądź prawa miejskie – były
wsiami
w
gminach wiejskich
[4]. Jednostki te w ogólnych publikacjach nie są zaliczane do miast (a więc nie wpływają na liczbę miast województwa), co jednak lekceważy fakt posiadania praw miasteczka/praw miejskich (poniższa tabela je uwzględnia z zachowaną dystynkcją). Wreszcie, niektóre miejscowości posiadały w nazwie wyraz Miasto – pisany wielką literą – mimo braku praw miejskich (np.
Pruchnik Miasto
,
Waręż Miasto
,
Tartaków Miasto
). Wyraz ten stanowił integralną część nazwy miejscowości (choć nie przesądzał bynajmniej jej charakteru topograficznego) aby odróżnić ją od innej (topograficznie wiejskiej) miejscowości o identycznej nazwie w tej samej okolicy (np. Pruchnik-Wieś, Waręż-Wieś, Tartaków-Wieś)[4]. Za II Rzeczypospolitej w
poczet miast
(gmin miejskich) zaliczano różne grupy miejscowości zależnie od obszaru dawnego zaboru, w których się znajdowały. W województwach wschodnich byłego
zaboru rosyjskiego
(m.in. w woj. poleskim) po odzyskaniu niepodległości panowało zamieszanie co do charakteru prawnego miejscowości posiadających prawa miejskie/miasteczka. Sprawa ta została częściowo uregulowana różnymi rozporządzeniami[5][6][7][8], lecz przepisy były tylko częściowo wykonywane[9]. Ostatecznie w woj. poleskim za miasta uznano wszystkie miejscowości posiadające w 1924 roku prawa miejskie bądź te miejscowości o prawach miasteczka, które liczyły ponad 2.000 mieszkańców. Jednakże
Główny Urząd Statystyczny
(na którego danych poniższa tabela jest utworzona) oparł wykaz nie na stanie faktycznym, lecz na obowiązujących przepisach prawno-administracyjnych (przez to są w nim niewielkie rozbieżności, np.
Łokacze
). Stąd: - Za miasta (gminy miejskie) uznano wszelkie miejscowości, które za czasów rosyjskich posiadały ustrój miejski, o ile liczą (w 1924 roku) więcej niż 4.000 mieszkańców
- Za miasteczka (gminy miejskie) uznano wszelkie miejscowości o charakterze miasteczkowym z liczbą mieszkańców (w 1924 roku) od 2.000[10] do 4.000 mieszkańców
- Za miasta/miasteczka (gminy miejskie) uznano także wszelkie inne miejscowości, na które ustawa miejska (względnie tymczasowa ustawa miejska) została rozciągnięta indywidualnymi rozporządzeniami Komisarza Generalnego Ziem Wschodnich[11]
W poniższej sortowalnej tabeli umieszczono wszystkie miasta i miasteczka województwa wołyńskiego obu typów (stan na 1924 rok) z podziałem na charakter prawny (rodzaj jednostki administracyjnej) i przywileje (prawa miejskie/miasteczka). W późniejszych latach część najmniejszych miast status miejski utraciła; w wykazie oznaczono (►) miasta, które w 1937 roku były już wsiami[12]. WykazW poniższej sortowalnej tabeli umieszczono wszystkie miasta i miasteczka województwa wołyńskiego obu typów (stan na 1924 rok) z podziałem na charakter prawny (rodzaj jednostki administracyjnej) i przywileje (prawa miejskie/miasteczka). W późniejszych latach część najmniejszych miast status miejski utraciła; w wykazie oznaczono (►) miasta, które w 1937 roku były już wsiami[12]. Stan ludności: na
30 czerwca
1921
roku (niezależnie od statusu jednostki w 1921 roku) Główne źródło: Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej - Tom IX - Województwo Wołyńskie, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1923 Źródła uzupełniające:
Dzienniki Ustaw
, przedstawione w przypisach; Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej - Tom VIII - Województwo Poleskie, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1924 ► = status miejski utracony przed 1937 rokiem Zobacz teżPrzypisy- ↑
Dz. U. z 1921 r. Nr 16, poz. 93
- ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 2,12 2,13 2,14 16 grudnia 1930 roku
powiat sarneński
wyłączono z
woj. poleskiego
i przyłączono do woj. wołyńskiego (
Dz. U. z 1930 r. Nr 82, poz. 649
)
- ↑ Wszystkie dane za: Mały Rocznik Statystyczny 1938, wyniki spisu powszechnego 1931
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Wg publikacji: Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej - Tom XIII - Województwo Lwowskie, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1924
- ↑ Dziennik Urzędowy Zarządu Cywilnego Ziem Wschodnich z dnia 27 czerwca 1919, Nr. 7, poz. 460
- ↑ Dziennik Urzędowy Zarządu Cywilnego Ziem Wschodnich z dnia 14 sierpnia 1919, Nr. 12, poz. 99
- ↑ Dziennik Urzędowy Zarządu Cywilnego Ziem Wschodnich z dnia 16 sierpnia 1919, Nr. 13, poz. 112
- ↑ Dziennik Urzędowy Zarządu Cywilnego Ziem Wschodnich z dnia 7 listopada 1919, Nr. 32, poz. 345
- ↑ Dane z 1924 roku
- ↑ Dokładnie 1.984 w przypadku
Łohiszyna
- ↑ Wg publikacji: Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej - Tom VIII - Województwo Poleskie, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1924
- ↑ 12,0 12,1
M.P. z 1937 r. Nr 69, poz. 104
- ↑ Później jako Aleksandria
- ↑ 21 sierpnia 1925 roku gminę Kustyń przemianowano na
gmina Aleksandrja
(
M.P. z 1925 r. Nr 192, poz. 846
)
- ↑ 15,0 15,1 Od 1 stycznia 1925 w
powiecie horochowskim
(
Dz. U. z 1924 r. Nr 68, poz. 655
)
- ↑ 16,0 16,1 16,2 16,3 16,4 16,5 Od 1 stycznia 1925 w nowo utworzonym
powiecie kostopolskim
(
Dz. U. z 1924 r. Nr 68, poz. 655
)
- ↑ Po zniesieniu statusu miejskiego włączony do wiejskiej
gminy Bereźnica
- ↑ Po zniesieniu statusu miejskiego włączony do wiejskiej
gminy Białozórka
- ↑ 19,0 19,1 19,2 W skorowidzu z 1923 roku Boremel jest wymieniony jako wieś, natomiast niejaka Michałówka (liczba mieszkańców 893) w
gminie Boremel
jest wyszczególniona jako miasteczko. Michałówki tej nie udało się zidentyfikować, natomiast późniejsze publikacje (np.
Wołyński Dziennik Wojewódzki nr 1 z 4 stycznia 1936
) wyliczają właśnie Boremel jako miasteczko, natomiast Michałówka w ogóle nie istnieje. Ponadto już w haśle (
Boremel
w
Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich
, Tom I (Aa – Dereneczna) z 1880 r.) Boremel figuruje jako miasteczko, przez co klasyfikacja Boremla/Michałówki w skorowidzu z 1923 roku jest niejasna.
- ↑ Po zniesieniu statusu miejskiego włączony do wiejskiej
gminy Miedwieże
- ↑ W publikacji źródłowej błędnie podane jako Derażne, sprostowane w erracie
- ↑ Obecnie część wsi
Żurawniki
- ↑ Liczba mieszkańców łącznie z folwarkiem Gródek
- ↑ 24,0 24,1 24,2 Gminę Gródek przekształcono w kolejnych latach w
gminę Maniewicze
(brak informacji o dacie)
- ↑ W publikacji źródłowej błędnie podane jako Horyngród, sprostowane w erracie
- ↑ Liczba mieszkańców łącznie z wsią Horyńgród
- ↑ Obecna nazwa Guliwka
- ↑ Gminę Gródek przekształcono w kolejnych latach w
gminę Maniewicze
(brak informacji o dacie); 1 kwietnia 1932 Hulewicze wyłączono z gminy Maniewicze i włączono je do
gminy Powursk
(
Dz. U. z 1932 r. Nr 17, poz. 107
)
- ↑ Obecna nazwa Iwanówka
- ↑ Gminę Nowy Dwór przekształcono w kolejnych latach w
gminę Kupiczów
(brak informacji o dacie)
- ↑ Następnie jako Katerburg, obecnie Kateryniwka
- ↑ 1 października 1933 roku Katrynburg (już jako Katerburg) wszedł w skład nowo utworzonej
gminy Katerburg
, której został siedzibą (
Dz. U. z 1933 r. Nr 67, poz. 504
)
- ↑ Liczba mieszkańców w gminie Poddębce podana łącznie z folwarkiem Kiwerce
- ↑ Kiwerce leżały na granicy dwóch gmin; spośród 824 mieszkańców miasteczka – 552 mieszkało w
gminie Poddębce
, a 272 w
gminie Trościaniec
; 1 kwietnia 1930 roku Kiwerce weszły w skład nowo utworzonej
gminy Kiwerce
, której zostały siedzibą (
Dz. U. z 1930 r. Nr 21, poz. 181
)
- ↑ Po zniesieniu statusu miejskiego włączony do wiejskiej
gminy Kołki
- ↑ 1 stycznia 1923 nadanie praw miejskich; miasto (gminę miejską) utworzono z gromady miasteczkowej Kostopol (pełniącej przejściowo funkcje gminy miejskiej) oraz z wsi Kostopol i kolonii Kostopol, wyłączonych z
gminy Kostopol
(
Dz. U. z 1922 r. Nr 82, poz. 733
)
- ↑ W publikacji źródłowej błędnie podane jako miasto, sprostowane w erracie
- ↑ 1 stycznia 1924 roku Łanowce weszły w skład nowo utworzonej
gminy Łanowce
, której zostały siedzibą (
Dz. U. z 1923 r. Nr 112, poz. 899
)
- ↑ Ustrój miejski miasteczka Łokacze winien być skasowany stosownie do art. 1 rozporządzenia z dn. 16 sierpnia 1919 r. (Dz.Ust.Z.C.Z.W. Nr. 13, poz. 112). Wykazano w dziale miast, ponieważ włączenie do gminy w chwili wydania publikacji (1923 rok) jeszcze nie nastąpiło
- ↑ Po zniesieniu statusu miejskiego włączony do wiejskiej
gminy Chorów
(Wg Wołyńskiego Dziennika Wojewódzkiego nr 1 z 4 stycznia 1936)
- ↑ Po zniesieniu statusu miejskiego włączony do wiejskiej
gminy Maciejów
- ↑ Późniejsza nazwa to Międzyrzec Korecki
- ↑ Po zniesieniu statusu miejskiego włączony do wiejskiej
gminy Międzyrzec
- ↑ Późniejsza nazwa to Międzyrzec Ostrogski
- ↑ 45,0 45,1 45,2 45,3 Od 1 stycznia 1925 w nowo utworzonym
powiecie zdołbunowskim
(
Dz. U. z 1924 r. Nr 68, poz. 655
)
- ↑ Liczba mieszkańców łącznie z folwarkiem Milanowicze
- ↑ Liczba mieszkańców łącznie z folwarkiem Murawica
- ↑ Obecnie część osiedla
Młynów
- ↑ Oboczna nazwa Niesuchoiże, obecna nazwa Wola
- ↑ Od 1 stycznia 1925 w
powiecie łuckim
(
Dz. U. z 1924 r. Nr 68, poz. 655
)
- ↑ Oboczna nazwa Oździutycze
- ↑ Po zniesieniu statusu miejskiego włączony do wiejskiej
gminy Poczajów
- ↑ Po zniesieniu statusu miejskiego włączony do wiejskiej
gminy Poryck
- ↑ Od 1 stycznia 1925 w
powiecie dubieńskim
(
Dz. U. z 1924 r. Nr 68, poz. 655
)
- ↑ Prawa miejskie od 15 kwietnia 1927 podczas przynależności do woj. poleskiego (
Dz. U. z 1927 r. Nr 36, poz. 320
); status gminy miejskiej od początku II RP
- ↑ Liczba mieszkańców łącznie z folwarkiem Sokul
- ↑ Po zniesieniu statusu miejskiego włączony do wiejskiej
gminy Stepań
- ↑ Po zniesieniu statusu miejskiego włączony do wiejskiej
gminy Szumsk
- ↑ Obecna nazwa Prywitne
- ↑ Liczba mieszkańców łącznie z wsią Świniuchy
- ↑ Inaczej Targowica Wołyńska
- ↑ Po zniesieniu statusu miejskiego włączony do wiejskiej
gminy Torczyn
- ↑ Po zniesieniu statusu miejskiego włączony do wiejskiej
gminy Tuczyn
- ↑ Po zniesieniu statusu miejskiego włączony do wiejskiej
gminy Wiśniowiec
- ↑ Po zniesieniu statusu miejskiego włączony do wiejskiej
gminy Włodzimierzec
- ↑ Następnie jako Wyszogródek
- ↑ Następnie jako gmina Wyszogródek
- ↑ Później jako Zofiówka i Trochimbrod
Inne hasła zawierające informacje o "Województwo wołyńskie (II Rzeczpospolita)":
Pęcice
...
Uznam
...
Czerwińsk
...
Stanisław Narutowicz
...
Strzebielino
...
Stanisław Konarski
...
Zygmunt III Waza
...
Maciej Słomczyński
...
Ford Madox Brown
...
Insurekcja kościuszkowska
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Województwo wołyńskie (II Rzeczpospolita)":
01 Znaki drogowe - znaki uzupełniające (plansza 3)
...
208 Walki o granice II Rzeczypospolitej (plansza 8)
...
211a Rzeczpospolita na arenie międzynarodowej w dwudziestoleciu międzywojennym (plansza 2)
...
|