Aleksander Wielopolski
Aleksander Wielopolski
Starykoń Starykoń
Data urodzenia	13 marca 1803
Miejsce urodzenia	Sędziejowice
Data śmierci	30 grudnia 1877
Miejsce śmierci	Drezno
Rodzina	Wielopolscy
Rodzice	Józef Stanisław Wielopolski Eleonora Dembińska
Małżeństwo	1.: Teresa Potocka herbu Pilawa, 2.: Paulina Apolonia Potocka
Dzieci	Zygmunt i Józef

Aleksander Wielopolski herbu Starykoń (ur. 13 marca 1803 w Sędziejowicach – zm. 30 grudnia 1877 w Dreźnie ) – polski polityk, hrabia, margrabia Gonzaga-Myszkowski, XIII ordynat pińczowski .

Biografia

Odbył studia prawnicze i filozoficzne w Warszawie , Paryżu i w Getyndze . W czasie powstania listopadowego odbył, z ramienia Rządu Narodowego , misję dyplomatyczną do Londynu . W 1846 , będąc pod wrażeniem okrucieństw do jakich dochodziło w Galicji , wystosował List szlachcica polskiego do ks. Metternicha, w którym postulował oparcie się Polski o Rosję przeciw Niemcom i Austrii . W 1848 był współzałożycielem galicyjskiego stronnictwa konserwatywnego . Uczestnik kongresu Słowiańskiego w Pradze .

Od marca do października 1861 , z rekomendacji generalnego prokuratora senatu, dyrektor Komisji Wyznań i Oświecenia Publicznego w rządzie Królestwa Polskiego . 7 kwietnia 1861 na wniosek Wielopolskiego uchwalono nową ustawę o zbiegowiskach. Jej przepisy głosiły, że w razie zebrania się tłumu manifestantów należy trzykrotnie wezwać go do rozejścia, po czym można już użyć broni palnej. Decyzja ta utorowała drogę do masakry bezbronnej ludności Warszawy przez wojsko rosyjskie 8 kwietnia na Placu Zamkowym . ^[1]

Na tym stanowisku ukrócił samowolę urzędników carskich, zastępował ich Polakami, opracował plan pomnożenia liczby szkół elementarnych i średnich, w 1862 utworzył w Warszawie , na bazie Akademii Medyko-Chirurgicznej , Szkołę Główną . Przywrócił Radę Stanu Królestwa Polskiego , wprowadził reformujące i porządkujące system administracji ustawy o samorządzie gmin miejskich i wiejskich, powiatów i guberni. Jego zasługą jest także wprowadzenie oczynszowania chłopów i równouprawnienia Żydów . Żądania uznania przez Polaków status quo i wyrzeczenia się dążeń niepodległościowych spowodowały jego poróżnienie się z wieloma działaczami polskimi, natomiast śmiałe reformy zniechęciły do niego carską administrację.

Pokłócony z agresywnymi wobec Polaków władzami rosyjskimi w Warszawie złożył dymisję i wyjechał w 1861 do Petersburga . Tam zdobył przychylność dworu dla swoich poglądów (przekonywał, że tylko poważne ustępstwa wobec Polaków mogą uspokoić "wrzącą" sytuację w Królestwie) i wrócił w czerwcu 1862 jako naczelnik rządu cywilnego Królestwa Polskiego . Rewolucjoniści ze stronnictwa Czerwonych odpowiedzieli dwoma zamachami na jego życie. Przerażone grożącą wojną sytuacją stronnictwo Białych zaproponowało Wielopolskiemu współpracę, ten jednak odmówił. W 1863 dla powstrzymania działań konspiracyjnych zmierzających do konfrontacji z Rosją zarządził tzw. brankę do wojska rosyjskiego. Opozycja zadecydowała w tej sytuacji o rozpoczęciu powstania . Wobec niepowodzeń w walce z nastrojami rewolucyjnymi utracił zaufanie cara Aleksandra II i otrzymał dymisję ze stanowiska. W lipcu 1863 opuścił Warszawę . Zrażony do polityków polskich i rosyjskich oraz do społeczeństwa polskiego resztę życia spędził bezczynnie w Dreźnie .

Indywidualista obdarzony potężnym intelektem. Wprowadził wiele istotnych reform. Przeciwnik polityki konfrontacyjnej w stosunku do zaborcy, zwolennik idei pozytywistycznych, uciekał się jednak niekiedy do rozwiązań siłowych. Nie był lubiany w nastawionym rewolucyjnie społeczeństwie polskim. Szorstki, arogancki i bezkompromisowy w życiu codziennym (wsławił się kilkunastoletnim procesem o ogromne posiadłości Ordynacji Pińczowskiej) nie potrafił współpracować ani z antyrosyjską polską opozycją, ani z antypolskimi przedstawicielami władz rosyjskich. Sceptyczny wobec rodaków (dla Polaków można czasem coś dobrego zrobić, ale z Polakami nigdy), gardził opinią publiczną. Osamotniony w swoich poglądach, niezrozumiany i skonfliktowany tak z polskimi rewolucjonistami jak i z carskimi urzędnikami, zrażony do nastawionego konfrontacyjnie polskiego społeczeństwa wycofał się z życia politycznego spędzając ostatnie lata życia na przymusowej bezczynności. Zmarł po ciężkiej chorobie. Jego zwłoki zostały sprowadzone do kraju i spoczęły w podziemiach kościoła pw. św. Ducha i Matki Boskiej Bolesnej w Młodzawach Małych - nekropolii ordynatów pińczowskich; jego marmurowy nagrobek usytuowany jest w kościele pomiędzy prezbiterium a północnym ramieniem transeptu.^[2].

Rodzina

Syn Józefa Stanisława Wielopolskiego i Eleonory z Dembińskich. Dwukrotnie żonaty: z Teresą Potocką herbu Pilawa ( 1806 - 1831 ) oraz z Pauliną Apolonią Potocką ( 1813 - 1895 ), która urodziła mu dwóch synów: Zygmunta ( 1833 - 1902 ) i Józefa ( 1834 - 1901 ).

Pamięć o Wielopolskim

Jego postawa, historia i postać została wyśpiewana w piosence Przemysława Gintrowskiego do słów Jerzego Czecha pt.: Margrabia Wielopolski. ^[3]

Występuje i wykłada swoje racje w powieści Władysława Terleckiego pt. "Dwie głowy ptaka", opowiadającej m.in. o próbie zamachu na margrabiego.

Jest jednym z głównych bohaterów powieści historycznej Zofii Kossak pt. Dziedzictwo.

Przypisy

Zobacz też

• Wielopolscy
• Hamlet polski. Portret Aleksandra Wielopolskiego