Thomas Muentzer – jeden z założycieli anabaptyzmu

Anabaptyzm (z gr. anabaptizein – "na nowo chrzcić"), nowochrzczeńcy – radykalny nurt w reformacji XVI w.

Anabaptyści byli zróżnicowanym ruchem. Łączyło ich odrzucanie chrztu dzieci (który ich zdaniem chrztem nie był) oraz pogląd o konieczności zasadniczej zmiany życia społecznego w celu powrotu do ideałów pierwotnego chrześcijaństwa . Religijny kult anabaptystów odznaczał się prostotą – zrezygnowali z przedmiotów kultu (obrazy, ołtarze, budynki sakralne).

Historia

Anabaptyzm powstał w Szwajcarii wśród zwolenników Ulricha Zwingliego . Część z nich zerwało z nauczycielem, kiedy w 1523 poczynił on pewne ustępstwa wobec władz świeckich. Przyjęli oni 21 stycznia 1525 ponowny chrzest, zakładając w Zollikon koło Zurychu pierwszą gminę anabaptystyczną. Wkrótce zostali wypędzeni, ale ruch rozszerzył się na całą Szwajcarię i szereg krajów Rzeszy. Na konspiracyjnym synodzie w Schleitheim w 1527 powstały tzw. artykuły schleitheimskie, zawierające teologiczne założenia ruchu. Ich autorem był Michael Sattler , spalony na stosie w 1527 r.

Baltazar Hubmaier rozpowszechnił nauki anabaptystów na Morawach . Po jego śmierci anabaptyści morawscy podzielili się na skrzydło rewolucyjne i skrajnie pacyfistyczne, które od swojego przywódcy Jacoba Huttera przyjęli nazwę huterian lub braci huterskich. Huterianie liczyli około 20 tysięcy członków, zorganizowanych we wspólnotach opartych na braterstwie i wspólnej własności. Odznaczali się skromnym i zdyscyplinowanym życiem; rygoryzm i spory wokół interpretacji Pisma Świętego doprowadziły do licznych podziałów.

Radykalizm anabaptystów, podważający porządek społeczny oraz ich misjonarski zapał przerażał zarówno katolików jak i protestantów i wkrótce doprowadził do prześladowań. Członków wspólnot karano śmiercią na stosie w większości krajów niemieckich. Nieprzyjazny stosunek mieli do anabaptystów przywódcy reformacji: Zwingli, Luter , Kalwin . Szczególnie nieprzejednany względem anabaptystów był bliski współpracownik Lutra Melanchton . W memorandum z 1536 roku nawoływał on do karania śmiercią nawet pokojowo usposobionych anabaptystów. Wśród izolowanych sekt zaczęły przejawiać się coraz bardziej skrajne idee, oczekiwania eschatologiczne , chiliastyczne i tendencje komunistyczne. Niektórzy anabaptyści głosili zniesienie różnic społecznych i wspólną własność na wzór pierwszych chrześcijan. Najbardziej znaną postacią w dziejach anabaptyzmu jest Tomasz Münzer , który pozyskał rzesze chłopstwa i plebsu miejskiego; i którego idee rozpaliły w Niemczech wojnę chłopską . Należy jednak pamiętać, że został on zabity w 1525 r., gdy ruch dopiero się rodził. Liderzy anabaptystów szwajcarskich – Konrad Grebel , Feliks Manz, Jerzy Blaurock odcinali się od rewolucyjnych postulatów Münzera.

W Niderlandach i północnych Niemczech działalność misyjną rozwinął kaznodzieja Melchior Hofmann , który głosił nadejście w roku 1533 tysiącletniego Królestwa Bożego. Po uwięzieniu Hofmanna jego zwolennicy: piekarz Jan Matthijs i 24-letni krawiec Jan z Lejdy uznali się za narzędzie do ustanowienia Królestwa orężnie. Ośrodkiem ich agitacji było Münster w Westfalii , gdzie pozyskali miejscowego kaznodzieję i ochrzcili ponad 1400 dorosłych mieszkańców. Miejscowy biskup Franz von Waldeck wysłał wojsko przeciwko rebelii i obległ miasto, ale został odparty. Po śmierci Matthijsa Jan z Leidy obwołał się królem "Nowego Królestwa Syjonu" i zaprowadził teokratyczną dyktaturę, obowiązek pracy fizycznej i wielożeństwo . Własność prywatna i różnice stanowe były zniesione; zamykanie drzwi od domów było karane śmiercią. Zagrożeni władcy niemieccy wysłali ponownie wojska i zdobyli je w czerwcu 1535 , przywracając władzę katolickiego biskupa. Jan z Leidy został stracony.

Okrucieństwa i fanatyzm powstania münsterskiego zahamowały rozwój anabaptyzmu. Odnowił go Menno Simmons , były katolicki proboszcz, który zjednoczył umiarkowanych anabaptystów odrzucających wszelką przemoc – których nazwano mennonitami . Mennonici odrzucali instytucję kapłaństwa, tworzyli autonomiczne zbory, rygorystycznie przestrzegali przykazania dekalogu i zasady ewangeliczne. Z powodu prześladowań zmuszeni byli opuścić kolejno Niderlandy, Prusy, Syberię, aż osiedlili się w USA .

Linki zewnętrzne

• Historia Anabaptystów
• "Anabaptist Network"
• "Der wedderdoeper eidt" / Oath of the Anabaptists of Münster