Sulejów
Herb Herb Sulejowa
Województwo	łódzkie
Powiat	piotrkowski
Gmina • rodzaj	Sulejów miejsko-wiejska
Założono	pierwsza wzmianka 1145 r.
Prawa miejskie	1292
Burmistrz	Stanisław Baryła
Powierzchnia	26,250 km²
Ludność (2008) •  liczba •  gęstość	6332 241,9 os./km²
Strefa numeracyjna	+48 44
Kod pocztowy	97-330
Tablice rejestracyjne	EPI
Położenie na mapie Polski Sulejów
51°21'10″N 19°53'05″E / 51.35278, 19.88472 Na mapach: 51°21'10″N 19°53'05″E / 51.35278, 19.88472
Miasta partnerskie	Tisnov Heves
Urząd miejski ul. Konecka 42 97-330 Sulejów
Strona internetowa miasta

Opactwo w Sulejowie – Podklasztorze

Opactwo w Sulejowie – Podklasztorze

Opactwo w Sulejowie – Podklasztorze

Opactwo cystersów w Sulejowie

OSP w Sulejowie (założona w 1905)

Sulejów – miasto gminne ( gmina Sulejów ) w powiecie piotrkowskim , województwie łódzkim , nad rzeką Pilicą i Radońką. Według danych z 31 grudnia 2008 miasto liczyło 6332 mieszkańców^[1]. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. piotrkowskiego . Po zbudowaniu w latach 1969–1973 tamy na Pilicy w Smardzewicach (w pobliżu Tomaszowa Mazowieckiego ) i spiętrzeniu rzeki, w pobliżu miasta powstał Zalew Sulejowski .

Sulejów stanowi ważny węzeł komunikacyjny. Przez miasto przebiegają drogi krajowe :

• droga krajowa nr 12 – przejście graniczne z Niemiec w Łęknicy – Leszno – Kalisz – Piotrków Trybunalski - Sulejów – Radom – Lublin – Berdyszcze – przejście graniczne na Ukrainę .
• droga krajowa nr 74 – Sulejów – Kielce – Opatów – Szczebrzeszyn – Zamość – przejście graniczne na Ukrainę w Zosinie )

Historia

Początki osady związane są z istniejącą przy przeprawie przez Pilicę komorą celną, rozwój grodu związany jest z opactwem cysterskim , ufundowanym tu w 1176-1177 roku przez Kazimierza Sprawiedliwego . Opactwo zostało założone w miejscu, które obecnie nazywa się Podklasztorze . Prawa miejskie miasto uzyskało w połowie XIII wieku, potwierdził je Władysław Łokietek w 1308 roku.

Wielkim wydarzeniem w historii miasta był wiec, który odbył się w dniach 20-23 czerwca 1318. Na tym właśnie wiecu uroczyście przyjęto warunki papieskie i uchwalono wznowienie Królestwa Polskiego . Wystosowano prośbę do papieża Jana XXII aby wyraził zgodę na koronację Władysława Łokietka. W poselstwie do Awinionu wysłano biskupa kujawskiego Gerwarda .

Sulejów położony był przy szlaku handlowym ze Śląska i Wielkopolski na Ruś . W 1410 roku opactwo cysterskie było jednym z miejsc postoju wojsk polskich prowadzonych przez Władysława Jagiełłę na pola Grunwaldu .

Zniszczenia podczas potopu szwedzkiego spowodowały upadek miasta. W roku 1819 skasowano klasztor cysterski, a Sulejów stał się miastem rządowym. W latach 1870–1927 Sulejów był pozbawiony praw miejskich i został włączony do zbiorowej gminy wiejskiej Łęczno, a od 1912 roku stanowił osobną gminę, ale nadal nieposiadającą praw miejskich. W 1927 r. Sulejów odzyskał prawa miejskie , co przyczyniło się do jego szybszego rozwoju.

Ponowna stagnacja nastąpiła po 1939 roku. Dnia 4 września 1939 roku niemiecka Luftwaffe zbombardowała Sulejów. W wyniku działań wojennych Sulejów został zniszczony w 80%, a pod gruzami domów i w obozach zginęło ponad 2000 mieszkańców.

Po II wojnie światowej miasto zostało odbudowane. Dalej głównym zajęciem dla mieszkańców było wypalanie wapna. W 1986 roku do klasztoru wrócili cystersi.

Historia gospodarcza

Eksploatacja puszczańskich lasów i przerób drzewa oraz wypalanie wapna stało się głównym rzemiosłem mieszkańców Sulejowa. Niestety zahamowany został on w wyniku licznych wojen i najazdów szwedzkich oraz pożarów .

Sulejów zasłynął z produkcji wapna , które początkowo wypalane było sposobem rzemieślniczym w prymitywnych piecach ziemnych. W okolicach Sulejowa znajdowały się bogate złoża kamienia wapiennego , którego wydobycie i wypalanie upowszechniło się w drugiej połowie XIX w. Początkowo pozyskiwano je sposobem rzemieślniczym, w prymitywnych piecach ziemnych opalanych węglem drzewnym .

Duża część wapna spławiana była Pilicą do Wisły i dalej do Warszawy i Gdańska . Przemysłowe piece wapiennicze powstały w ostatnim ćwierćwieczu XIX w. W 1875 r. w księgach hipotecznych widnieją zapiski o działalności trzech wapienników przy ul. Piotrkowskiej. Po prawej stronie Pilicy rozlokowane były kopalnie kamienia wapiennego, których właścicielem był Józef Fritsch. Na przełomie XIX i XX w. do wypalania wapna zaczęto używać węgla kamiennego (wcześniej używano węgla drzewnego ). W 1900 r. w mieście było 11 przedsiębiorstw wapienniczych. W 1905 i 1908 r. wybudowano piece szybowe do wypalania wapna. W wyniku dalszego rozwoju przemysłu wapienniczego w 1912 r. wybudowano kolejny piec 16-komorowy typu „Hoffman”.

Przemysł wapienniczy wpłynął pozytywnie na rozwój miasta, m.in. na wzrost liczby ludności. W 1901 r. liczba mieszkańców Sulejowa wynosiła 4200 osób, a domów zwiększyła się ze 157 w 1862 r. do 246 w 1901 r^[]. Dużym problemem stał się transport wapna na większe odległości. Samą tylko koleją warszawsko-wiedeńską z Piotrkowa Trybunalskiego wysyłano rocznie 1200 wagonów wapna. Wywożono również duże ilości drewna , a do miasta przywożono węgiel kamienny .

Zarząd Kolei Dąbrowskiej był początkowo zainteresowany budową linii kolejowej Piotrków Trybunalski – Sulejów – Opoczno , ale projekt ten nie został zrealizowany. Potrzeba szybkiego i większego transportu wymusiła na przedsiębiorcach budowę kolejki wąskotorowej Sulejów – Piotrków Trybunalski. W 1899 r. został zatwierdzony projekt techniczny, a już w 1904 roku oddano linię wąskotorową Sulejów – Piotrków Tryb. do eksploatacji. Przyczynił się do tego właściciel ziemski z powiatu opoczyńskiego Stanisław Psarski główny udziałowiec i inicjator inwestycji. Przewożono nie tylko wapno , drewno i węgiel, ale wożono również pasażerów.

Po zakończeniu działań wojennych i odbudowie zniszczonych pieców, uruchomiono produkcję wapna. Pod zarządem państwowym pracowały wapienniki „Pereswit” (piece „Ryngowiec” i „Wiktor”) oraz Zakłady Wapiennicze „Sulejów Górny” (piece „Jan” i „Wapiennik Nowy”). Do 1950 r. funkcjonowały one w ramach Zjednoczenia Terenowego Przemysłu Materiałów Budowlanych w Łodzi. W 1951 r. znacjonalizowano prywatne piece, przekazując je do Piotrkowskiego Przedsiębiorstwa Przemysłu Terenowego Materiałów Budowlanych. Z dniem 19 marca 1956 roku, zarządzeniem Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Piotrkowie Tryb., utworzono w Sulejowie przedsiębiorstwo pod nazwą „Sulejowskie Zakłady Przemysłu Materiałów Budowlanych”. W 1963 r. zreorganizowano zakłady, nadając im nazwę „Sulejowskie Przedsiębiorstwo Terenowego Przemysłu Wapienniczego w Sulejowie”. W roku następnym zmieniono nazwę na Zakłady Przemysłu Wapienniczego „Sulejów”, włączając je do Zjednoczenia Przemysłu Wapienniczego i Gipsowego w Krakowie. Od 1974 r., z powodu likwidacji Zjednoczenia w Krakowie, wapienniki sulejowskie włączono w skład Łódzkiego Kombinatu Cementowo-Wapienniczego w Działoszynie (później Kombinat Cementowo-Wapienniczy „Warta” w Działoszynie ). W 1986 roku głównie z przyczyn ekonomicznych Piotrkowską Koleją Wąskotorową zaprzestano przewozów wapna i węgla, a w 1989 również pasażerów . W 1990 r. na mocy zarządzenia ministra przemysłu powstały „Zakłady Przemysłu Wapienniczego w Sulejowie”. W 1996 r. w ZPW w Sulejowie wprowadzono zarząd komisaryczny; niestety, pomimo programu naprawczego 23 września 2002 r. Sąd Rejonowy w Piotrkowie Tryb. ogłosił upadłość przedsiębiorstwa^[2]. W latach 2005-2006 linia wąskotorowa Sulejów – Piotrków Tryb. została rozebrana.

Obecny progam rewitalizacji miasta Sulejowa nie przewiduje odnowienia wapienników i przywrócenia ich do dawnej świetności choćby dla turystów^[3].

Turystyka i zabytki

• Zespół klasztorny opactwa cysterskiego w Sulejowie , jeden z najlepiej zachowanych zespołów pocysterskich w Polsce.
  • Kościół św. Tomasza – trójnawowa bazylika z transeptem . Jego budowa rozpoczęła się ok. 1177 roku, data konsekracji kościoła, rok 1232 przyjmowany jest jako zakończenie budowy. Bryła kościoła zachowała się w nienaruszonym układzie. Najciekawiej prezentuje się romański portal i rozeta .Wyposażenie kościoła pochodzi z okresu baroku i rokoka .
  • Skrzydło wschodnie klasztoru z późnoromańskim kapitularzem i gotyckimi krużgankami . Sklepienie refektarza opiera się na jednym filarze umieszczonym w środku pomieszczenia. Z całego klasztoru zachowały się tylko dwa skrzydła – wschodnie, w którym obecnie znajduje się izba regionalna i skrzydło południowe, pochodzące z XVI wieku, jest w ruinie. (Dawniej trzy skrzydła klasztoru i kościół otaczały wirydarz ).

Przez miasto przebiega niebieski pieszy Szlak Rekreacyjny Rzeki Pilicy .

Według rejestru zabytków KOBiDZ ^[4] na listę zabytków wpisane są obiekty:

• kościół parafialny pw. św. Floriana, ul. Podkurnędz 2, 1901-03, nr rej.: 358 z 21.08.1985
• zespół opactwa cystersów, XII-XIV w., XVIII w., nr rej.: 569 z 16.09.1971 oraz 429 z 17.08.1992:
  • kościół parafialny pw. św. Tomasza, siedziba parafii
  • skrzydło klasztorne z kapitularzem
  • arsenał z basztą Opacką
  • zabudowania gospodarcze
  • baszta Muzyczna
  • brama Krakowska
  • baszta Attykowa
  • baszta Rycerska
  • baszta Mauretańska
  • pozostałości młyna
  • obwód warowny – mury
  • teren klasztoru i pozostałości ogrodu
• kaplica pw. NMP, 1644, nr rej.: 168-IX-14 z 7.07.1948 i z 30.01.1960 oraz 190 z 27.09.1967
• kaplica cmentarna Wackowskich, 1811, nr rej.: 495-IX-59 z 8.09.1949 oraz 189 z 27.09.1967

Podział terytorialny

Podział terytorialny Polski ( TERYT ) wymienia następujące części miasta: Dobra Woda, Podklasztorze, Podkurnędz, Podwłodzimierzów , Radońka i Zacisze.

Przypisy

Zobacz też

• Cmentarz żydowski w Sulejowie

Linki zewnętrzne

• Urząd Miejski w Sulejowie
• Sulejów w dokumentach archiwalnych
• Sulejów w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich , Tom XI (Sochaczew – Szlubowska Wola) z 1890 r.

• Mapy: Emapi • Google Maps • Targeo • Zumi
• Zdjęcia satelitarne: Google Maps • Wikimapia • Zumi