Manifest Tymczasowego Rządu Narodowego, 22 stycznia 1863
Tymczasowy Rząd Narodowy właściwie Komitet Centralny Narodowy jako Tymczasowy Rząd Narodowy – centralny organ władz
powstania styczniowego
od
18 stycznia
do
13 marca
1863
i od
21 marca
do
23 maja
1863
.
Utworzenie
Kontrolowany przez
stronnictwo czerwonych
Komitet Centralny Narodowy
już od
1862
przygotowywał wybuch powstania w
zaborze rosyjskim
. Zaplanowane na wiosnę
1863
przygotowania powstańcze pokrzyżowała
branka
przeprowadzona w
Warszawie
przez margrabiego
Aleksandra Wielopolskiego
w nocy z
14
na
15 stycznia
. Istniała realna groźba rozbicia organizacji spiskowych w całym kraju.
W zaistniałej sytuacji KCN postanowił o przyspieszeniu wybuchu powstania i przekształcił się 18 stycznia w Tymczasowy Rząd Narodowy. TRN wydał
manifest 22 stycznia
, w którym określając się jako jedyny rząd legalny wzywał do walki orężnej o wolność, równość i niepodległość. Opublikował też dwa dekrety o
uwłaszczeniu chłopów
.
Zygmuntowi Padlewskiemu
powierzono zadanie opanowania
Płocka
, gdzie miał on proklamować Rząd Narodowy. Członkowie rządu oczekiwali na ten moment w
Kutnie
. Rząd tymczasowy mianował naczelników wojskowych w każdym województwie, powierzając im zadanie opanowania poszczególnych celów.
Komisja Wykonawcza Rządu Narodowego
Próba zajęcia Płocka zakończyła się niepowodzeniem, a pozostający poza Warszawą rząd tymczasowy nie mógł się bezpiecznie ujawnić. W tym czasie rzeczywistą władzę nad powstaniem przejęła kierowana przez rezydującego w Warszawie
Stefana Bobrowskiego
Komisja Wykonawcza Rządu Narodowego
.
Dyktatura Ludwika Mierosławskiego
30 stycznia
wysłannicy TRN w
Paryżu
skłonili
Ludwika Mierosławskiego
do objęcia dyktatury nad powstaniem. Ten
17 lutego
przybył w granice
Królestwa Polskiego
, jednak na skutek klęsk militarnych już
23 lutego
zmuszony był je opuścić. TRN wezwał go do stawienia się na pole walki przed upływem
8 marca
.
Dyktatura Mariana Langiewicza
12 marca
wykorzystało tę sytuację
stronnictwo białych
, którego przedstawiciele udając emisariuszy TRN, przekonali niezorientowanego w sprawach politycznych
Mariana Langiewicza
do objęcia dyktatury. Ten powołał nowy
Rząd Narodowy Cywilny
, sprawujący w jego imieniu władzę. Dotychczasowi członkowie TRN uznali, że rząd dotychczasową swoją władzę składa w jego ręce i wzywa cały naród do posłuszeństwa dyktatorowi. Jednak zastrzegli sobie, że w części kraju zajętej przez nieprzyjaciela z upoważnienia dyktatora rozporządzenia wydawać będzie Komisja Wykonawcza.[1] Utworzono tym samym
Komisję Wykonawczą Dyktatora w Warszawie
.
Reaktywacja Tymczasowego Rządu Narodowego
19 marca
Langiewicz przekroczył granicę
Galicji
, gdzie został aresztowany przez
Austriaków
. Do
Krakowa
przybył prezes TRN
Stefan Bobrowski
, który
21 marca
ogłosił tam przywrócenie najwyższej władzy Tymczasowego Rządu Narodowego. Powołał rząd koalicyjny z udziałem przedstawicieli białych i czerwonych. Po śmierci Bobrowskiego w pojedynku
12 kwietnia
, we władzach powstańczych górę zaczęły brać tendencje umiarkowane.
10 maja
Komitet Centralny jako Tymczasowy Rząd Narodowy ogłosił się Rządem Narodowym pod przewodnictwem
Agatona Gillera
.
Struktura
Poszczególni członkowie TRN nadzorowali poszczególne agendy rządowe za pośrednictwem dyrektorów komisji (od maja wydziałów) obsadzanych przez referentów. Tylko najważniejsze kwestie podnoszono na kolegium TRN.
Skład
Pierwotny skład rządu
Rząd reaktywowany w marcu 1863
Przypisy
Bibliografia