Tętnica biodrowa zewnętrzna |
---|
Łacina
| arteria iliaca externa |
---|
Angielski
| external iliac artery |
---|
Tętnica biodrowa zewnętrzna (
łac.
arteria iliaca externa) – w
anatomii człowieka
jedna z gałęzi końcowych
tętnicy biodrowej wspólnej
. Jest tętnicą parzystą. Jej gałęzie unaczyniają elementy przedniej ściany brzucha. Przedłużeniem tętnicy biodrowej zewnętrznej jest
tętnica udowa
.
Przebieg
Tętnica biodrowa zewnętrzna powstaje z rozdwojenia tętnicy biodrowej wspólnej. Jest jej przednio-boczną gałęzią końcową. Rozdwojenie tętnicy biodrowej wspólnej znajduje się na wysokości dolnego brzegu piątego kręgu lędźwiowego i nieco przyśrodkowo od linii stawowej
krzyżowo-biodrowej
, tj. około 4 cm bocznie od linii pośrodkowej. Tętnica kieruje się do przodu, ku dołowi i bocznie, zataczając łuk kierujący się wklęsłością przyśrodkowo i ku dołowi. U ludzi starszych może mieć przebieg wężowaty.
Tętnica biodrowa zewnętrzna zmienia nazwę i kończy się w
rozstępie naczyń
, gdzie leży bocznie od żyły, a od
mięśnia lędźwiowego większego
oddziela ją łuk biodrowo-łonowy. Jej bezpośrednim przedłużeniem, już w obrębie kończyny dolnej, jest tętnica udowa.
Morfologia
Długość tętnicy wynosi średnio 10-12 cm, a średnica około 1 cm.
Położenie
Powierzchnia przednia tętnicy biodrowej zewnętrznej przykryta jest otrzewną. Poprzez otrzewną, do prawej tętnicy przylega końcowy odcinek
jelita krętego
, czasami
wyrostek robaczkowy
; do lewej –
okrężnica esowata
. W tkance podotrzewnowej biegną narządy, które na swoim przebiegu krzyżują tętnicę. W odcinku początkowym (górnym) po stronie prawej jest to
moczowód
i (obustronnie) naczynia jajnikowe u kobiety. W odcinku końcowym (dolnym) tętnicę krzyżują: gałąź płciowa
nerwu płciowo-udowego
,
nasieniowód
u mężczyzny, a
więzadło obłe macicy
u kobiety. Niekiedy odcinek końcowy krzyżują również naczynia jądrowe u mężczyzny.
Przyśrodkowo do tętnicy biodrowej zewnętrznej leży żyła towarzysząca oraz regionalne węzły chłonne.
Bocznie i ku tyłowi tętnica sąsiaduje z mięśniem lędźwiowym większym i powięzią biodrową.
Gałęzie
Tętnica biodrowa zewnętrzna oddaje liczne małe gałęzie do okolicznych węzłów chłonnych, do mięśnia lędźwiowego większego oraz do moczowodu. W pobliżu swojego końca oddaje również dwa większe naczynia:
tętnicę nabrzuszną dolną
(łac. arteria epigastrica inferior) oraz tętnicę okalającą biodro głęboką (łac. arteria circumflexa iliaca profunda).
Unerwienie
Początkowy odcinek tętnicy unerwiony jest przez gałązki od pnia współczulnego i nerwu podbrzusznego (podobnie jak tętnica biodrowa wspólna). Dalszy odcinek zaopatruje nerw płciowo-udowy.
Embriologia
W trakcie angiogenezy okresu embrionalnego tętnica biodrowa zewnętrzna jest jednym z dwóch głównych naczyń (razem z tętnicą kulszową) dających początek sieci tętniczej kończyny dolnej. Dokonuje się to gł. przez rozgałęzienia
tętnicy udowej
będącej jej głównym przedłużeniem.
Bibliografia
- Adam Bochenek, Michał Reicher: Anatomia człowieka. Pod redakcją Wiesława Łasińskiego. Przerobili i uzupełnili: Stanisław Hiller, Wiesław Łasiński, Michał Reicher, Stanisław Zawistowski, Zofia Zegarska. Wyd. VII (IV). T. III (Układ naczyniowy.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, ss. 155, 272, 314-5, 318. . (
pol.
)
- Adam Bochenek, Michał Reicher: Anatomia człowieka. Pod redakcją Wiesława Łasińskiego. Napisali: F. Krzyształowicz, E. Loth, K. W. Majewski, J. Markowski. Współautorzy: I. Abramowicz, S. Hiller, J. Iwaszkiewicz, M. Reicher, W. Sylwanowicz. Przerobili i uzupełnili: J. Jordan, W. Kubik, W. Łasiński, F. Miedziński, O. Narkiewicz, H. Szostakiewicz-Sawicka, S. Zawistowski. Wyd. IV (III). T. V (Układ nerwowy obwodowy. Układ nerwowy autonomiczny. Powłoka wspólna. Narządy zmysłów.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, s. 150. . (
pol.
)