Pieśni Jana Kochanowskiego księgi dwoje
Pieśni Jana Kochanowskiego księgi dwojeOkładka tomu Pieśni Jana Kochanowskiego księgi dwoje Pieśni Jana Kochanowskiego księgi dwoje – zbiór
pieśni
Jana Kochanowskiego
, wydany nakładem
Drukarni Łazarzowej
w 1586 roku (a więc już po śmierci autora). Podzielony był na dwie części – Księgi pierwsze oraz Księgi wtóre. Zawierał 49 utworów i był tym samym największym zbiorem pieśni tego autora[1]. Nie znalazły się w nim jednak wszystkie pieśni poety, część z nich on sam postanowił nie włączyć do zbioru, ukazały się one później w książce Fragmenta albo Pozostałe utwory (1590). Tom nie stanowił samodzielnego wydawnictwa – razem z nim opublikowano
Pieśń świętojańską o Sobótce
(pierwsze wydanie tego utworu) oraz pieśń Czego chcesz od nas, Panie. Prawdopodobnie kompozycja tomu była zgodna z zamierzeniami autorskimi[2]. Czas powstania utworówDokładne daty powstania wszystkich pieśni nie są obecnie ustalone; znajomość niektórych z nich sugeruje, że Kochanowski mógł przyjąć dla tomu kompozycję chronologiczną, umieszczając w pierwszej księdze utwory starsze (sprzed 1570 roku), nowsze natomiast – w drugiej. Układ ten nie był jednak rygorystycznie przestrzegany[3]. Kompozycja tomuTom skomponowany jest chronologicznie – pierwsza księga zawiera utwory sprzed 1570 roku, druga natomiast pieśni powstałe później. Obie księgi są zróżnicowane tematycznie, ale utwory o tematyce miłosnej pojawiają się w księdze drugiej znacznie rzadziej, zawarte w niej natomiast
apostrofy
do
lutni
, mające rodowód horacjański, pojawiają się tylko w Księgach wtórych. Pomiędzy księgami występują również pewne różnice światopoglądowe w utworach refleksyjnych– Księgi pierwsze zawierają zachętę do stosowania
epikurejskiej
zasady
Carpe diem
, natomiast Księgi wtóre –horacjańskiego
złotego środka
[4]. Kompozycja utworówNajczęstszym formatem wierszowym, z którego Kochanowski korzysta w zbiorze jest czterowers rymowany parzyście (aa bb). Tylko trzy pieśni nie pisane są czterowersem – Pieśń I, 7 (strofa 6-wersowa), Pieśń I, 22 (strofa 8-wersowa) oraz Pieśń II, 21; a tylko Pieśń I, 14 nie jest rymowana parzyście. Występują zarówno czterowersy równosylabiczne (głównie trzynasto- , jedenasto- i ośmiozgłoskowe), jak i czterowers różnosylabiczny (m.in.
strofa saficka
11aa, 11bb, 5b). Poeta używa licznych
przerzutni
, nadających utworom większą swobodę składniową[5]. W żadnym z utworów nie występuje
dystych
(być może poeta uznał, że ten sposób dzielenia utworów na strofy nie jest wystarczająco wyraźny[6]), Kochanowski nie korzysta z
akrostychów
, które pojawiały się w niektórych innych jego utworach[7]. Nawiązania do HoracegoZbiór Kochanowskiego miał w założeniu autora nawiązywać do Odarum sive carminum libri quatuor
Horacego
. Oprócz zbieżności tytułów, na związek z cyklem rzymskiego poety wskazuje także występowanie pieśni
parafrazujących
utwory horacjańskie (ok. 1/3 pieśni zawartych w Księgach dwóch), podobieństwo wątków i tematów oraz strofiki[8]. Kochanowski adaptował motywy i
ody
horacjańskie w sposób dość swobodny – zastąpił pojęcia antyczne pojęciami sobie współczesnymi i bliższymi kulturowo (np. Latinum carmen zmienia na słowieński rym), unikał wspominania bogów antycznych i poświęconych im religijnych obrzędów, zastępując je motywami chrześcijańskimi, zmieniał również imiona fikcyjnych postaci (np. horacjańską Lydę zastąpiła Bogumiła). Najsilniej z odami Horacego związane są pieśni o tematyce refleksyjnej i moralizatorskiej, słabszy związek występuje w pieśniach o miłości, natomiast najmniej Kochanowski naśladuje rzymskiego poetę w twórczości okolicznościowej[9]. Zawartość Księgi pierwszeNumer Pieśni | Incipit (pierwszy wers) |
---|
Pieśń I | Byś wszystko złoto posiadł, które, powiadają | Pieśń II | Serce roście, patrząc na te czasy | Pieśń III | Dzbanie mój pisany | Pieśń IV | Złota to strzała i krom wszego jadu była | Pieśń V | Kto ma swego chleba | Pieśń VI | Acz mię twa droga, miła, barzo boli | Pieśń VII | Trudna rada w twej mierze, przyjdzie sie rozjechać | Pieśń VIII | Gdzieśkolwiek jest, Boże-ć pośli dobrą godzinę | Pieśń IX | Chcemy sobie być radzi | Pieśń X | Kto mi dał skrzydła, kto mię odział pióry | Pieśń XI | Stronisz przede mną, Neto nietykana | Pieśń XII | Muszę wyznać, bo sie już nie masz na co chować | Pieśń XIII | O piękna nocy nad zwyczaj tych czasów | Pieśń XIV | Patrzaj, jako śnieg po górach sie bieli | Pieśń XV | Nie za staraniem ani prze mą sprawę | Pieśń XVI | Królom moc na poddane i zwierzchność dana | Pieśń XVII | Słońce już padło, ciemna noc nadchodzi | Pieśń XVIII | Czołem za cześć, łaskawy mój panie sąsiedzie | Pieśń XIX | Żal mi cię, niebogo | Pieśń XX | Miło szaleć, kiedy czas po temu | Pieśń XXI | Ty śpisz, a ja sam na dworze | Pieśń XXII | Rozumie mój, prózno sie masz frasować | Pieśń XXIII | Nieźle czasem zamilczeć, co człowieka boli | Pieśń XXIV | Zegar, słyszę, wybija | Pieśń XXV | Użałuj sie, kto dobry, a potłucz zawiasy |
Księgi wtóreNumer Pieśni | Incipit (pierwszy wers) |
---|
Pieśń I
| Przeciwne chmury słońce nam zakryły |
Pieśń II
| Nie dbam, aby zimne skały | Pieśń III | Nie wierz Fortunie, co siedzisz wysoko | Pieśń IV | W twardej kamiennej wieży i za troistymi |
Pieśń V
| Wieczna sromota i nienagrodzona Szkoda | Pieśń VI | Królewno lutnie złotej i rymów pociesznych | Pieśń VII | Słońce pali, a ziemia idzie w popiół prawie | Pieśń VIII | Nie frasuj sobie, Mikołaju, głowy | Pieśń IX | Nie porzucaj nadzieje | Pieśń X | Może kto ręką sławy dostać w boju | Pieśń XI | Stateczny umysł pamiętaj zachować | Pieśń XII | Nie masz, i po drugi raz nie masz wątpliwości | Pieśń XIII | Panu dzięki oddawajmy | Pieśń XIV | Wy, którzy pospolitą rzeczą władacie | Pieśń XV | Nie zawżdy Apollo strzela | Pieśń XVI | Nic po tych zbytnich potrawach; nic po tym | Pieśń XVII | Nie godzien tego ten świat zawikłany | Pieśń XVIII | Ucieszna lutni, w której słodkie strony | Pieśń XIX | Jest kto, co by wzgardziwszy te doczesne rzeczy | Pieśń XX | Jaką, rozumiesz, zazdrość zjednałeś sobie | Pieśń XXI | Srogie łańcuchy na swym sercu czuję | Pieśń XXII | Proszę, jeśli sie z tobą co śpiewało | Pieśń XXIII | Nie zawżdy, piękna Zofija | Pieśń XXIV | Niezwykłym i nieleda piórem opatrzony |
Przypisy- ↑ Ludwika Szczerbicka-Ślęk Wstęp. W:
Jan Kochanowski
: Pieśni. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1970, ss. IV.
- ↑
Janusz Pelc
: Kochanowski. Szczyt renesansu w literaturze polskiej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, s. 137. .
- ↑ Ludwika Szczerbicka-Ślęk Wstęp. W:
Jan Kochanowski
: Pieśni. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1970, ss. IV–V.
- ↑ Ludwika Szczerbicka-Ślęk Wstęp. W:
Jan Kochanowski
: Pieśni. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1970, ss. XLVIII.
- ↑ Ludwika Szczerbicka-Ślęk Wstęp. W:
Jan Kochanowski
: Pieśni. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1970, ss. LX–LXXI.
- ↑
Janusz Pelc
: Kochanowski. Szczyt renesansu w literaturze polskiej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, s. 422. .
- ↑
Janusz Pelc
: Kochanowski. Szczyt renesansu w literaturze polskiej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, s. 423. .
- ↑ Ludwika Szczerbicka-Ślęk Wstęp. W:
Jan Kochanowski
: Pieśni. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1970, ss. V.
- ↑ Ludwika Szczerbicka-Ślęk Wstęp. W:
Jan Kochanowski
: Pieśni. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1970, ss. VII.
Bibliografia- Piśmiennictwo staropolskie: hasła osobowe A-M. oprac. zespół pod kierunkiem Romana Pollaka. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1964.
- Ludwika Szczerbicka-Ślęk Wstęp. W:
Jan Kochanowski
: Pieśni. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1970.
-
Janusz Pelc
: Kochanowski. Szczyt renesansu w literaturze polskiej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001. .
-
Jerzy Ziomek
: Renesans. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1999. .
Zobacz też Linki zewnętrzne
Inne hasła zawierające informacje o "Pieśni Jana Kochanowskiego księgi dwoje":
Pęcice
...
Dzień Zaduszny
...
Mieszko II Lambert
...
Adwentyzm
...
I wiek
...
Brno
...
Władysław Komar
...
Adolf Giżyński
...
Wittenberga
...
Diakon
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Pieśni Jana Kochanowskiego księgi dwoje":
010c. Rzym (plansza 3)
...
Jak przygotować prezentację maturalną z języka polskiego (plansza 19)
...
229 Stosunki państwo-Kościół w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (plansza 3)
...
|