Roztoczański Park Narodowy |
Logo parku |
Położenie |
woj. lubelskie
|
Data utworzenia |
1974
|
Powierzchnia - leśna - uprawna - wodna | 84,83 km² 81,02 km² 2,04 km² 0,53 km² |
Pow. ochrony - ścisłej - częściowej - krajobrazu | 8,06 km² 73,2 km² 3,57 km² |
Powierzchnia
otuliny
| |
Długość szlaków turystycznych | 53,3 km |
Odwiedzających rocznie | 100 tys. |
Siedziba |
Zwierzyniec
|
Położenie na mapie Polski
Roztoczański Park Narodowy |
|
| Commons | commons:{{{galeria_commons}}}|Multimedia w Wikimedia Commons |
| Wikinews | n:{{{wikinews}}}|Wiadomości w Wikinews |
q:{{{wikiquote}}}|{{{wikiquote}}} w Wikicytatach |
Strona internetowa parku
|
Roztoczański Park Narodowy utworzony w
1974
r., jest jednym z 23
parków narodowych
na terenie
Polski
– położony na
Roztoczu
. Siedziba dyrekcji parku i muzeum przyrodniczego znajduje się w
Zwierzyńcu
.
Godłem parku jest
konik polski
typu
tarpan
.
Położenie i powierzchnia parku
Roztoczański Park Narodowy leży w środkowo-wschodniej części kraju, w
województwie lubelskim
. Obejmuje najcenniejsze przyrodniczo obszary
Roztocza
. Park utworzony został w
1974
roku na obszarze 4801 ha. Aktualna jego powierzchnia wynosi 8483 ha, z czego lasy zajmują 8102 ha (95,5%). Ochroną ścisłą objęto 806 ha (9,5%).
Park powstał na terenie Lasów Państwowych Nadleśnictw
Kosobudy
i
Zwierzyniec
, będących wcześniej lasami
Ordynacji Zamojskiej
. Początki ochrony sięgają
1936
r., kiedy to utworzono rezerwat przyrody
Bukowa Góra
, który obecnie jest jednym z obszarów ochrony ścisłej parku. Do chwili utworzenia Parku ochroną rezerwatową objęto 1064,38 ha w postaci 10 rezerwatów leśnych i florystycznych.
Historia powstania
Tradycje ochrony przyrody na Roztoczu sięgają końca
XVI
w. kiedy obszar ten włączono do Ordynacji założonej przez Kanclerza
Jana Zamoyskiego
. Wówczas utworzono tutaj "zwierzyniec" otoczony wysokim parkanem o długości ok. 30 km. Obejmował on powierzchnię obecnego obwodu ochronnego Bukowa Góra oraz część obwodu ochronnego Florianka w granicach dzisiejszego Roztoczańskiego Parku Narodowego. W zwierzyńcu tym trzymano
jelenie
,
dziki
,
wilki
,
rysie
,
żbiki
i tarpany. Z braku funduszy "zwierzyniec" zlikwidowano pod koniec
XVIII
bądź na początku
XIX
w., a zwierzęta wypuszczono do otaczających lasów, a także rozdano okolicznym mieszkańcom.
Mimo likwidacji "zwierzyńca" kultywowano w dalszym ciągu tradycje ochrony przyrody tego regionu. Teren ten bowiem stale przyciągał licznych badaczy, którzy to dostrzegając dużą wartość przyrodniczą Roztocza wszelkimi sposobami starali się go chronić. To właśnie dzięki nim od I połowy
XX
w. powstawały rezerwaty chroniące cenne stanowiska roślinne, aż w końcu, po wielu latach starań, w 1974 roku powołano tu Roztoczański Park Narodowy.
Roztoczański Park Narodowy zlokalizowany na
Roztoczu Środkowym
, objął swymi granicami jedne z najcenniejszych wartości przyrodniczych tego regionu. Swoją unikalność Roztocze, a tym samym i Park, zawdzięcza licznym procesom jakie zachodziły tutaj na przestrzeni dziejów. To właśnie one wycisnęły swoje piętno na organizmach zasiedlających ten teren. Specyficzny klimat Roztocza, przeplatanie się ciepłych i zimnych mas powietrza, zadecydowały o charakterze wykształconej tu szaty roślinnej. Ona z kolei stworzyła odpowiednie siedlisko dające ogromne możliwości rozwojowe dla różnych grup systematycznych zwierząt.
Geologia, geomorfologia i gleby
Park znajduje się w urozmaiconym krajobrazie Roztocza Środkowego w dolinie górnego
Wieprza
. Jest to obszar oddzielający
Wyżynę Lubelską
od
Kotliny Sandomierskiej
o zróżnicowanej budowie geologicznej. Garb Roztocza budują skały
górnokredowe
(opoki,
gezy
i
margle
). W strefie krawędziowej występują utwory
trzeciorzędowe
. Utwory
czwartorzędowe
cienką pokrywą zalegają w Dolinie Wieprza i Padole Zwierzyńca. Główne typy rzeźby to zrównanie wierzchowinowe,
ostańce
, krawędzie, padoły i doliny. W części północnej parku wśród gleb przeważają
rędziny
i pararędziny
brunatne
. Na pozostałym terenie jest większe urozmaicenie, przy czym największą powierzchnię zajmują piaszczyste gleby
bielicowe
właściwe.
Wody
Stawy Echo, w oddali koniki polskie
Główny ciek wodny Roztocza Środkowego i parku to rzeka
Wieprz
. Na odcinku przepływającym przez teren parku sklasyfikowana jest w II klasie czystości. Z terenu parku biorą początek strumienie:
Szum
(2,5 km) i Świerszcz (9,0 km) odprowadzające swe wody do
Tanwi
i
Wieprza
. Wody potoku Świerszcz zasilają kompleks stawów "Echo" oraz staw w centrum Zwierzyńca.
Flora
Flora naczyniowa parku liczy około 700 gatunków, w tym liczne górskie (m.in.
tojad dzióbaty
,
czosnek siatkowaty
), borealne (
widłak wroniec
,
zimoziół północny
,
pomocnik baldaszkowy
), pontyjskie (
szczodrzeniec ruski
) oraz atlantyckie (
rosiczka pośrednia
, sporek wiosenny,
sit sztywny
,
żarnowiec miotlasty
,
szczotlicha siwa
itd.). Na terenie parku występuje około 400 drzew pomnikowych. W parku wyróżniono 19 zespołów leśnych i szereg zbiorowisk niższej rangi, z których najcenniejsze to wyżynny
bór
jodłowy
i
buczyna karpacka
zajmujące około 35% powierzchni leśnej. Jodły osiągają w nich najwyższe wymiary w Polsce (50 m wysokości, 470 cm obwodu i do 20 m³ masy drzewnej). Spośród innych na uwagę zasługują:
świetlista dąbrowa
,
grąd
subkontynentalny,
łęg
jesionowo-olchowy, kontynentalne
torfowisko
wysokie,
ols
porzeczkowy, a także różne typy borów sosnowych. Na roślinność nieleśną składa się 28 zespołów i 12 zbiorowisk.
Fauna
Z dużych ssaków na terenie parku występują:
jelenie
,
sarny
,
dziki
,
wilki
,
rysie
,
lisy
,
kuny leśne
,
borsuki
. W
1979
roku reintrodukowano
bobry
, które zadomowiły się w dolinie rzeki Wieprz. W
1982
roku do parku sprowadzone zostały
koniki polskie
będące potomkami dawnych dzikich koni leśnych –
tarpanów
. Drobne
ssaki
reprezentują chronione gatunki owadożernych:
ryjówka aksamitna
i
ryjówka malutka
zębiełek białawy
oraz liczne gatunki
nietoperzy
. Żyją tu także:
orzesznica
,
popielica
,
koszatka
. Spośród około 190 gatunków ptaków spotykanych na terenie parku na uwagę zasługują:
orlik krzykliwy
,
trzmielojad
,
bocian czarny
, liczne
dzięcioły
(w tym rzadko występujący
dzięcioł białogrzbiety
),
muchówka mała i białoszyja
,
gołąb siniak
,
czyż
oraz
pliszka górska
. Gady reprezentują jaszczurki (
zwinka
,
żyworodna
i padalec – dość często odmiany turkusowej),
żmija zygzakowata
i
zaskroniec
oraz rzadko spotykany
żółw błotny
. Z płazów warto wymienić
salamandrę plamistą
,
traszkę grzebieniastą
,
rzekotkę drzewną
,
grzebiuszkę ziemną
,
ropuchę zieloną
i
kumaka nizinnego
oraz
żabę śmieszkę
. Interesująca jest także fauna bezkręgowców parku, a szczególnie świat owadów, spośród których tylko samych
chrząszczy
jest ponad 2000 gatunków.
Zagrożenia
Kompleksy leśne parku podzielone są licznymi, głęboko wcinającymi się enklawami i półenklawami gruntów nieleśnych, których łączna powierzchnia przekracza 600
ha
. Grunty te w połączeniu z obszarami zajętymi przez fragmenty lasów państwowych i prywatnych powodują silne rozczłonkowanie terenu parku oraz znacznie utrudniają prowadzenie skutecznej ochrony. Przez park przebiegają 2 linie kolejowe i kilka szos. Największe zagrożenie stanowią linia kolejowa Zwierzyniec –
Biłgoraj
(stanowiąca fragment
Linii Hutniczej Szerokotorowej
), przecinająca park na długości 1,5
km
oraz normalnotorowa linia Zwierzyniec –
Józefów
, której długość na obszarze parku wynosi 5
km
.
Walory turystyczne
Dom Plenipotenta – dyrekcja RPN
Największym ośrodkiem turystycznym okolicy jest
Zwierzyniec
. W mieście tym znajduje się zespół budynków, w których dawniej mieściła się administracja
Ordynacji Zamojskiej
. W starannie odremontowanym domu plenipotenta (zarządcy ordynacji) mieści się obecnie siedziba dyrekcji parku. Uwagę zwraca także pięknie architektonicznie wkomponowana w otoczenie bryła wybudowanego w
1994
r. Ośrodka Edukacyjno-Muzealnego.
Chętnie odwiedzane przez turystów jest
muzeum
etnograficzno-przyrodnicze w
Guciowie
. W okolicy tej miejscowości znajdują się pozostałości grodziska z
IX
w., a także cmentarzyska
kurhanowe
.
Wielu turystów przyciąga wieś
Florianka
ze starym, rozłożystym
dębem
"Florianem" oraz "Płaczący Kamień" leżący przy granicy parku.
Przez teren parku przebiega pięć szlaków turystycznych:
- centralny
- krawędziowy
- partyzancki
- roztoczański
- szlak obwodnica RPN im. A. Wachniewskiej
Dla turystów udostępnione jest pięć pieszych ścieżek poznawczych oraz jedna trasa rowerowa. Obszary parku i przyległe tereny były miejscem walk
powstania styczniowego
,
I
i
II wojny światowej
(zobacz:
powstanie zamojskie
), czego dowodem są mogiły w Zwierzyńcu i okolicy (m.in. w miejscowości
Wojda
w gminie
Adamów
).
Zobacz też
Linki zewnętrzne