Thomas Muentzer – jeden z założycieli anabaptyzmu
Anabaptyzm (z
gr.
anabaptizein – "na nowo chrzcić"), nowochrzczeńcy – radykalny nurt w
reformacji
XVI w.
Anabaptyści byli zróżnicowanym ruchem. Łączyło ich odrzucanie
chrztu
dzieci (który ich zdaniem chrztem nie był) oraz pogląd o konieczności zasadniczej zmiany życia społecznego w celu powrotu do ideałów pierwotnego
chrześcijaństwa
. Religijny kult anabaptystów odznaczał się prostotą – zrezygnowali z przedmiotów kultu (obrazy, ołtarze, budynki sakralne).
Historia
Anabaptyzm powstał w
Szwajcarii
wśród zwolenników
Ulricha Zwingliego
. Część z nich zerwało z nauczycielem, kiedy w
1523
poczynił on pewne ustępstwa wobec władz świeckich. Przyjęli oni
21 stycznia
1525
ponowny chrzest, zakładając w Zollikon koło
Zurychu
pierwszą gminę anabaptystyczną. Wkrótce zostali wypędzeni, ale ruch rozszerzył się na całą Szwajcarię i szereg krajów Rzeszy. Na konspiracyjnym synodzie w Schleitheim w
1527
powstały tzw. artykuły schleitheimskie, zawierające teologiczne założenia ruchu. Ich autorem był
Michael Sattler
, spalony na stosie w 1527 r.
Baltazar Hubmaier
rozpowszechnił nauki anabaptystów na
Morawach
. Po jego śmierci anabaptyści morawscy podzielili się na skrzydło rewolucyjne i skrajnie pacyfistyczne, które od swojego przywódcy
Jacoba Huttera
przyjęli nazwę
huterian
lub braci huterskich. Huterianie liczyli około 20 tysięcy członków, zorganizowanych we wspólnotach opartych na braterstwie i wspólnej własności. Odznaczali się skromnym i zdyscyplinowanym życiem; rygoryzm i spory wokół interpretacji
Pisma Świętego
doprowadziły do licznych podziałów.
Radykalizm anabaptystów, podważający porządek społeczny oraz ich misjonarski zapał przerażał zarówno katolików jak i protestantów i wkrótce doprowadził do prześladowań. Członków wspólnot karano śmiercią na stosie w większości krajów niemieckich. Nieprzyjazny stosunek mieli do anabaptystów przywódcy reformacji: Zwingli,
Luter
,
Kalwin
. Szczególnie nieprzejednany względem anabaptystów był bliski współpracownik Lutra
Melanchton
. W memorandum z 1536 roku nawoływał on do karania śmiercią nawet pokojowo usposobionych anabaptystów. Wśród izolowanych sekt zaczęły przejawiać się coraz bardziej skrajne idee, oczekiwania
eschatologiczne
,
chiliastyczne
i tendencje komunistyczne. Niektórzy anabaptyści głosili zniesienie różnic społecznych i wspólną własność na wzór pierwszych chrześcijan. Najbardziej znaną postacią w dziejach anabaptyzmu jest
Tomasz Münzer
, który pozyskał rzesze chłopstwa i plebsu miejskiego; i którego idee rozpaliły w Niemczech
wojnę chłopską
. Należy jednak pamiętać, że został on zabity w 1525 r., gdy ruch dopiero się rodził. Liderzy anabaptystów szwajcarskich –
Konrad Grebel
, Feliks Manz, Jerzy Blaurock odcinali się od rewolucyjnych postulatów Münzera.
W
Niderlandach
i północnych
Niemczech
działalność misyjną rozwinął kaznodzieja
Melchior Hofmann
, który głosił nadejście w roku
1533
tysiącletniego Królestwa Bożego. Po uwięzieniu Hofmanna jego zwolennicy: piekarz
Jan Matthijs
i 24-letni krawiec Jan z Lejdy uznali się za narzędzie do ustanowienia Królestwa orężnie. Ośrodkiem ich agitacji było
Münster
w
Westfalii
, gdzie pozyskali miejscowego kaznodzieję i ochrzcili ponad 1400 dorosłych mieszkańców. Miejscowy biskup Franz von Waldeck wysłał wojsko przeciwko rebelii i obległ miasto, ale został odparty. Po śmierci Matthijsa Jan z Leidy obwołał się królem "Nowego Królestwa Syjonu" i zaprowadził teokratyczną dyktaturę, obowiązek pracy fizycznej i
wielożeństwo
. Własność prywatna i różnice stanowe były zniesione; zamykanie drzwi od domów było karane śmiercią. Zagrożeni władcy niemieccy wysłali ponownie wojska i zdobyli je w czerwcu
1535
, przywracając władzę katolickiego biskupa. Jan z Leidy został stracony.
Okrucieństwa i fanatyzm powstania münsterskiego zahamowały rozwój anabaptyzmu. Odnowił go
Menno Simmons
, były katolicki proboszcz, który zjednoczył umiarkowanych anabaptystów odrzucających wszelką przemoc – których nazwano
mennonitami
. Mennonici odrzucali instytucję kapłaństwa, tworzyli autonomiczne zbory, rygorystycznie przestrzegali przykazania
dekalogu
i zasady ewangeliczne. Z powodu prześladowań zmuszeni byli opuścić kolejno Niderlandy, Prusy, Syberię, aż osiedlili się w
USA
.
Linki zewnętrzne