Mapa Bernarda Wapowskiego
Bernard Wapowski ( ur.
1450
w
Wapowcach
koło
Przemyśla
, zm.
25 listopada
1535
w
Krakowie
), był kanonikiem krakowskim, historykiem, humanistą,
astronomem
, i najwybitniejszym
polskim
kartografem
w
XVI wieku
. Nazywany jest Ojcem polskiej
kartografii
.
Działalność
Wychowywał się w
Ostrowie
i
Wapowcach
. Do szkoły uczęszczał w
Przemyślu
. Studiował w Akademii Krakowskiej (
1493
), potem w
Bolonii
(
1503
—
1505
), gdzie uzyskał doktorat prawa. Pracował jako kantor przemyski. W 1511 otrzymał w
Rzymie
tytuł cubiculanius et protonotarius apostolicus, gdzie współpracował przy wydawaniu Nauki geograficznej
Klaudiusza Ptolemeusza
. Od
1515
w Polsce, został kanonikiem wiślickim oraz sekretarzem królewskim
Zygmunta I Starego
, potem kantorem i kanonikiem krakowskim. Był humanistą i żarliwym katolikiem.
Kartograf
Na początku XVI wieku współpracował z kartografem Marco Beneventano przy opracowywaniu przeróbki mapy Europy Środkowej. W roku
1515
powrócił do kraju, zostając sekretarzem króla. W
1526
roku ukazały się dwie pierwsze wydane w Polsce
mapy
, będące właśnie jego dziełem. Przedstawiały one:
Europę
między
Toruniem
i
Konstantynopolem
oraz Europę pomiędzy ujściem
Donu
oraz
Poznaniem
.
Jednocześnie mapy były pierwszymi kompletnymi mapami przedstawiającymi ziemie Polski.
Do dzisiaj zachowała się kopia części jednej z map, pozwalająca ustalić, iż polski kartograf prawdopodobnie jako pierwszy poprawił błąd
Ptolemeusza
związany z położeniem
Morza Czarnego
.
W 1526 r. wykonał także mapę Polski w
skali
1:1 000 000 obejmująca jedynie jej obszar. Mapa ta jest najstarszym zabytkiem kartografii polskiej. Została ona wykonana w
Krakowie
sposobem
drzeworytniczym
przez tamtejszego sztycharza
Unglera
. Nosiła tytuł Mapp/a in qua illustr/antur ditiones Regni/ Poloniae ac Magni D/ucatus Lithuaniae pars. Mapa Wapowskiego uściśliła obraz kartograficzny
Rzeczpospolitej
. Na niej bazowały późniejsze mapy regionu. Widać wyraźnie jej wpływy na mapach
Wacława Grodzieckiego
(
1562
[1]) oraz
Gerarda Merkatora
(
1554
,
1572
)[2]. , Wykonał także mapę krajów wschodniej Europy Tabula Sarmatiae... (w skali 1:2 900 000), obie wydane w 1526 r.
Historyk
Bernard Wapowski był
historiografem
na dworze
Zygmunta I Starego
oraz autorem kroniki obejmującej dzieje Polski od czasów legendarnych po 1535 rok (część do 1380 r. zaginęła, część 1381-1463 w tłumaczeniu wydano w latach 1847-1849, część 1480-1535 wydano w 1874 r.). Był też kontynuatorem Kroniki Jana Długosza.
Ciekawostki
Prawie cały nakład map Wapowskiego spłonął podczas wielkiego pożaru Krakowa w
1528
r. Do
1932
r. mapa Polski Wapowskiego znana była tylko z opisów. Fragmenty oryginalnej mapy odkrył przypadkowo w oprawie starych ksiąg rachunkowych w
Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie
Kazimierz Piekarski, zaginęły one jednak w czasie
II wojny światowej
. Zachowały się ich reprodukcje.
Upamiętnienie
Nazwiskiem Bernarda Wapowskiego nazwano
krater
Wapowski
na
Księżycu
a także jedną z ulic w
Lublinie
(dzielnica
Wrotków
).
Ulica Bernarda Wapowskiego znajduje się również na osiedlu
Skorosze
na Warszawskim
Ursusie
.
Przypisy
- ↑ Mapa została wydana w Bazylei
- ↑ Por. S. Chmielewski, Mapa Wapowskiego, Mówią Wieki, 1967, Nr 8, s. 36 - 37
Linki zewnętrzne