Daty nowego i starego porządku (daty nowego stylu i starego stylu) – problem z dziedziny rachuby czasu związany z przechodzeniem poszczególnych krajów z kalendarza
juliańskiego
("starego porządku") na
gregoriański
("nowego porządku"). Ze względu na fakt, że zmiana ta dokonała się w różnych krajach w różnym czasie, daty zapisane na dokumentach wytworzonych np. w
XVI
-,
XVII
- a nawet
XVIII
-wiecznej (z I połowy wieku)
Wielkiej Brytanii
nie były tożsame z tak samo zapisanymi datami w
Hiszpanii
,
Portugalii
,
Włoszech
,
Polsce
i we
Francji
.
podwójne datowanie na rosyjskim świadectwie ślubu (Warszawa, rok 1907)
Wymienione kraje wprowadziły kalendarz gregoriański w
1582
(cztery pierwsze
14 października
tego roku,
Francja
20 grudnia
– licząc wg nowego porządku),
Austria
,
Czechy
i
Śląsk
w
1584
roku, protestancka część
Niemiec
w
1700
roku, natomiast
Wielka Brytania
i jej
imperialne posiadłości
dopiero
14 "nowego" września
1752
, a
Rosja
i jej posiadłości jeszcze później – po
rewolucji październikowej
w
1917
- dokładnie
14 lutego
1918
roku (z ilustracji obok wynika jednak, że w Polsce - w zaborze rosyjskim - w dokumentach urzędowych stosowano datowanie podwójne). Niemal równocześnie zrobiły to prawosławne kraje bałkańskie -
Rumunia
,
Serbia
,
Bułgaria
oraz
Grecja
(ta ostatnia dopiero w
1923
roku), a z krajów muzułmańskich -
Turcja
oraz
Egipt
.
Wynikające z tego nieporozumienia skutkują na przykład tym, że wspomniana rewolucja nosi nazwę "październikowej", choć rozpoczęła się wg rachuby obowiązującego w większości Europy i w Ameryce nowego porządku
7 listopada
1917
(a wg obowiązującego wówczas w Rosji starego porządku juliańskiego – 25 października). Innym przykładem jest data śmierci
Szekspira
i
Cervantesa
, określana na
23 kwietnia
1616
, choć w rzeczywistości Szekspir zmarł dziesięć dni po Cervantesie:
Anglicy
do zapisu daty śmierci Szekspira używają bowiem stosowanej tam wówczas rachuby starego stylu. Z kolei
Wilhelm III Orański
wypłynął w
1688
z
Holandii
11 listopada
, a wylądował w
Brixham
w Anglii
5 listopada
, choć przecież oczywiście nie mógł wkroczyć do Anglii PRZED wyruszeniem na wyprawę, tylko po prostu czas rozpoczęcia podróży liczony jest wg nowej rachuby, a dokonania Wilhelma w Anglii – wg starej.
Początek roku kalendarzowego
Dodatkowe komplikacje biorą się jeszcze stąd, że pomimo iż początkiem kalendarzowego roku był w większości Europy
1 stycznia
, to w Wielkiej Brytanii liczono go od
dnia Zwiastowania
, przypadającego
25 marca
. Dlatego na przykład dzień śmierci
Elżbiety I Tudor
24 marca
przypadła w ostatni dzień roku
1602
wg rachuby brytyjskiej, choć wg rachuby obowiązującej w pozostałej części Europy był to rok
1603
. Pomimo jednak, że wg nowego porządku juliański 24 marca przypadał w zapisie gregoriańskim
3 kwietnia
, to przyjęło się zapisywać datę śmierci tej królowej bez korekty daty dziennej i miesięcznej, a jedynie ze skorygowanym (na 1603) rokiem. Podobnie datę egzekucji
Karola I Stuarta
zapisywaną niegdyś jako
30 stycznia
1648
koryguje się obecnie na
1649
, ale bez doliczania dodatkowych dni do daty dziennej.
Podwójne datowanie
Aby uniknąć nieporozumień, historycy do opisywania dat z okresu, w którym obowiązywały różne kalendarze stosują niekiedy – o ile jest to potrzebne, tzn. zazwyczaj wówczas, gdy opisują temat dotyczący państw posługujących się różnymi kalendarzami – format podwójny, np. "24 marca/3 kwietnia 1602/1603" albo "25 października/7 listopada 1917". Tak samo zresztą, jak pokazano na ilustracji z 1907 roku - postępowali urzędnicy w krajach, stosujących kalendarz starego porządku.
W ten sam sposób datowały wydarzenia źródła polskie z XIX i początku XX wieku, zaszłe w zaborze rosyjskim - na obszarze tzw.
Królestwa Polskiego
. Kalendarz gregoriański (nowy styl) wyprzedza juliański (stary styl) o 13 dni (od
1900
r.). W latach
1582
-
1699
różnica wynosiła 10 dni, w latach
1700
-
1799
- 11 dni, a w latach
1800
-
1899
- 12 dni. W miarę postępów
rusyfikacji
po upadku powstań
listopadowego
i
styczniowego
- stary styl stawał się stopniowo jedynym obowiązującym urzędowo sposobem datowania w tym zaborze. Sytuacja ta trwała do wycofania się Rosjan z Polski w
1915
roku.
Wprowadzenie
1 stycznia
jako początku roku i kalendarza gregoriańskiego
Zobacz też
Linki zewnętrzne