Dżinizm
DżinizmDżinizm -
nonteistyczny
system filozoficzny i religijny który powstał w
Indiach
około
VI wieku p.n.e.
w reakcji na silnie zrytualizowany
braminizm
. Etymologia
Sanskryt
trl.
dźina - zwycięzca, pogromca. W niektórych tekstach pojawia się także forma dżajnizm bądź dżainizm, które są błędną kalką z
sanskrytu
i nie zaleca się ich używania. Niektórzy używają formy dźinizm, która jest sprzeczna z zasadami polskiej ortografii, jednak zgodna z zasadami współczesnej polskiej transkrypcji języków indyjskich. HistoriaZa twórcę tej religii uważany jest
Parśwa
żyjący w VIII w. p.n.e., znacząco zreformował ją jednak
Wardhamana Mahawira
, który stworzył zbiór zasad regulujących życie wyznawców dźinizmu. Są to: -
ahinsa
- powstrzymanie się od zadawania cierpienia wszelkim istotom żywym,
- satja - powstrzymanie się od kłamstwa,
- asteja - powstrzymanie się od kradzieży,
-
brahmaćarja
- powstrzymanie się od cudzołóstwa (w przypadku mnichów i mniszek - powstrzymanie się od wszelkich stosunków seksualnych),
- aparigraha - powstrzymanie się od posiadania własności zbędnych (w przypadku mnichów i mniszek - powstrzymanie się od posiadania wszelkiej własności).
Zasady te podkreślają wielki szacunek wyznawców dźinizmu dla wszystkich istot żywych. Dźiniści wierzą w możliwość wyrwania się z kręgu
sansary
- kołowrotu wcieleń, i osiągnięcia stanu wyzwolenia -
mokszy
. Droga do tego celu wiedzie poprzez
trzy klejnoty
, czyli: - należyte spojrzenie,
- należyte poznanie,
- należyte postępowanie (co osiąga się przestrzegając pięciu wyżej wymienionych zasad).
Liczbę wyznawców dżinizmu ocenia się na ok. 4,5-5 mln (z czego 97-98% w Indiach). Wyznawcy dźinizmu wierzą, że świat nigdy nie powstał ani nigdy się nie skończy. Przechodzi on przez cykle wznoszące lub opadające, składające się z 4 wieków. Wyższy, urdhwaloka, to świat niebiański (
loka
), składający się z siedmiu niebios. Świat ziemski, madhjaloka, to kraina potępiona, obejmująca siedem piekieł, piętrzących się jedno na drugim niczym połączone ze sobą parasole. Współcześnie istnieją dwie główne gałęzie dźinizmu: W XVIII w., w związku z wpływami hinduizmu na dźinizm, powstał nowy odłam odrzucający kult wizerunków i głoszący potrzebę powrotu do pierwotnego dźinizmu. Członkowie tego odłamu zwani byli Sthanakawasi (dhundhija, bawis), a jego założycielem był Lumpaka (Lankasza) żyjący w XVI w. n.e. Powstała także grupa w której naśladuje się niektóre sposoby oddawania czci praktykowane przez hindusów - zwani są oni Murtipudźaka. W XVIII w. wyodrębnił się także odłam Terapanthi (Ścieżka Trzech) założony przez Bhikandżi, który starał się połączyć wszystkie dżinijskie ścieżki w jedną. Teksty święteZbiór religijnych ksiąg dźinizmu - Agama (Siddhanta) składa się z ok. 45 tekstów dotyczących doktryny, rytuału, biografii świętych oraz różnorodnych dziedzin wiedzy świeckiej. Każda ze szkół posiada własny kanon pism i komentarzy. W V wieku n.e. na synodzie w Walabhi pod przewodnictwem śwetambarów ustalono nowy (większość starych pism zaginęła), ostateczny kanon pism dźinijskich. Najważniejsze to: - Anga - zbiór 12 tekstów/części, istota doktryny, za pomocą legend wątków kosmologicznych i numerologicznych przedstawia się podstawy doktryny:
- Acaranga - dotyczy dyscypliny klasztornej,
- Suryagadanga - refutacja argumentów heretyckich,
- Sthananga - 10 tekstów doktrynalnych,
- Samavayanga - rozwinięcie 10 tekstów doktrynalnych,
- Vyakhyaprajnapti (Bhagavati) - dialogi na temat dogmatów,
- Nayadhammakahao - seria apologii i kazań,
- Upasakadasa - biografie uczniów świeckich,
- Antakitadasa - biografie świętych,
- Anuttara-Aupapatrika - żywoty osób boskich,
- Praśnavyakarana - opis błędów i zaniedbań,
- Vipakasutra - konsekwencje dobrych i złych czynów,
- Dristvada - tekst zagubiony.
- Upanga - uzupełnienie doktryny, zbiór 12 tekstów/części o różnej wielkości i randze.
Posąg Gomateśwary w Shrawanabelagola
Tirthankara
- ubóstwiani mistrzowie dźinijscyWedług tradycji jest ich dwudziestu czterech: dwudziestu dwóch uważanych za mitycznych a
Parśwa
i
Mahawira
- za historycznych: - 1. Adinatha (Riszabhadewa) - przedstawiany w kolorze żółtym, symbolizuje go
byk
,
- 2. Adżinatha - złoty,
słoń
,
- 3. Sambhawanatha -
koń
,
- 4. Abhinandana - złoty,
małpa
,
- 5. Sumatinatha - złoty lub żółty,
ptak
lub koło,
- 6. Padmaprabha - czerwony kwiat
lotosu
,
- 7. Suparśwanatha - zielony,
swastyka
lub siedmiogłowa
kobra
,
- 8. Czandraprabha - biały, sierp księżyca,
- 9. Puszpadanta (Suwidhana) - biały,
krokodyl
lub
krab
,
- 10. Śitalanatha - żółty lub złoty,
swastyka
lub liść drzewa pippal,
- 11. Śrejamśanatha - żółty lub złoty,
orzeł
,
daniel
lub
nosorożec
,
- 12. Wasupudżja - czerwony,
bawół wodny
,
- 13. Wimalanatha -złoty lub żółty,
dzik
,
- 14. Ananatanatha - złoty,
sokół
lub
niedźwiedź
,
- 15. Dharmanatha - żółty,
błyskawica
,
- 16. Śantinatha - złoty lub żółty, daniel lub
żółw
,
- 17. Kunthanatha - złoty,
koza
,
- 18. Arthanatha - złoty lub żółty,
ryba
,
- 19. Mallinatha (według śwetambarów kobieta) - niebieska lub złota,
dzban
na wodę,
- 20. Munisuwrata - ciemny,
żółw
,
- 21. Naminatha - złoty, niebieski,
lotos
,
- 22. Neminatha (Arisztanemi) - czerwony lub ciemny,
muszla
,
- 23.
Parśwanatha
(podobno VIII-VII w. p.n.e.) - ciemnoniebieski,
wąż
lub siedmiogłowa
kobra
,
- 24. Tirthakara (złoty lub żółty,
lew
) -
Wardhamana Mahawira
(ok. VI-V w. p.n.e.).
Przedstawiciele i ich dzieła-
Umaswati
(ok. I-III w. n.e.) - zaliczany do śwetambarów
- Tattwarthadhigamasutra (Sutry dotyczące poznania sensu prawd) - dzieło uznane przez digambarów i śwetambarów
-
Kundakunda
(ok. III-IV w. n.e.) - zaliczany do digambarów
- Pawajanasara (Istota objawienia)
- Pańczatthijasangaha (Zestawienie pięciu zbiorów bytu)
- Samajasara (Rdzeń nauki)
- Paumaczarija (Historia Padmy) - najstarszy dżinijski poemat epicki
- Paswabhjudaja
- Mahapurana
- Dharmasarmabhjudaja (Triumf obrońcy prawa) - tekst o 15. tirthakarze
- Mahapurana - tekst o kosmologii
- Adżita-purana
- Gadajuddha
- Czawundarajapurana (historia 24 tirthankarów)
- Tika
- Neminathaczarja
- Ramaczandra Suri (XII w. n.e.)
- Hariśczandra (Satjahariśczandra)
- Kabbikarakawja (tekst o czystości duszy)
- Madhura (ok. XIV w. n.e.)
- Dharmathapurana
- Dżiwandharaczarita (Historia pobożnego księcia)
- Radżawali-katha (Historia dźinizmu)
Dźinijskie miejsca święte-
Abu
(w stanie
Radżastan
,
Indie
) - święta góra sekty
śwetambara
- kompleks świątyń zbudowany pomiędzy
XI
a
XIII
w. n.e.,
- Palitana (w stanie
Gudżarat
,
Indie
) - święte miasto Śwetambarów, zamieszkiwane przez 19 kolejnych tirthankarów, znajduje się tam 108 większych świątyń i ok. 800 kaplic,
-
Shravanabelagola
(w stanie
Karnataka
,
Indie
) - święte miasto Digambarów słynące z 18-metrowego posągu z 981 r. n.e. dżinijskiego świętego Bahubalina,
- Śatrundżaja (w stanie
Gudżarat
,
Indie
) - święta góra Śwetambarów w pobliżu Palitany,
- Girnar (w stanie
Gudżarat
,
Indie
) - święta góra Śwetambarów - kompleks świątyń ku czci Neminathy, świątynie, pustelnie,
- Samed - święta góra Śwetambarów, miejsce osiągnięcia
nirwany
przez pierwszego tirthankarę Riszabhę,
- Asztapada - święta góra Śwetambarów.
Bibliografia- P. Balcerowicz, Dżinizm, Starożytna religia Indii, Warszawa, Wyd. Akademickie Dialog,
2003
,
Inne hasła zawierające informacje o "Dżinizm":
Karma
...
Świątynia
...
Braminizm
...
Historia Indii
...
Njaja
...
Symbole religijne
...
Mahatma Gandhi
...
Nonteizm
...
I tysiąclecie p.n.e.
...
Aśoka
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Dżinizm":
47. Wybrane religie świata (plansza 2)
Indusa (w sensie: mieszkańca Indii) wyznania innego niż islam, chrześcijaństwo, sikhizm i Dżinizm.
Ok. 1830 roku Brytyjczycy przez dołączenie do słowa Hindu przyrostka ism ...
47. Wybrane religie świata (plansza 5)
jest swastyka hinduistyczna. Z hinduizmu wywodzi się wiele innych religii, m.in. buddyzm, Dżinizm, sikhizm.
...
|