Rabi Icchak ben Szlomo Luria Aszkenazi (ur.
1534
– zm.
5 sierpnia
1572
) -
żydowski
uczony i
mistyk
, uważany przez swych wyznawców za
Mesjasza
; twórca nowożytnej
Kabały
- nowoczesny nurt mistycyzmu żydowskiego jest nawet nazywany
Kabałą luriańską
.
W
języku hebrajskim
jest nazywany יצחק לוריא, Icchak Luria lub Icchak ben Solomon Aszkenazi. Znany jest też jako Izaak Aszkenazi, ARIZAL, Ha-Ari (z hebr. dosł. "Lew", ale także
akronim
od "Boski
Rabin
Izaak").
Młodość
Izaak Luria urodził się w
Jerozolimie
w 1534 r. jako syn
aszkenazyjskiego
ojca i matki-
sefardyjki
. Jeszcze jako dziecko stracił ojca i był wychowywany przez bogatego wujka, Mardechaja Francisa, poborcę podatkowego z
Kairu
, który umieścił go pod kuratelą najlepszych żydowskich nauczycieli. Luria okazał się pilnym uczniem literatury rabinicznej i pod kierownictwem rabina Bezalela Aszkenazyjczyka stał się biegły w tej gałęzi nauki żydowskiej.
W wieku 15 lat poślubił swą kuzynkę i - będąc dobrze uposażonym - podjął dalsze studia. Chociaż z początku próbował kariery kupieckiej, szybko zwrócił się ku
ascezie
i
mistycyzmowi
. Będąc w wieku około 22 lat zaangażował się w studia nad
Zohar
, trzynastowiecznym dziełem
kabalistycznym
, które właśnie wtedy zostało po raz pierwszy wydane
drukiem
. W ich wyniku podjął życie
pustelnika
- osiedlił się nad
Nilem
, w odosobnionej chacie, gdzie przez siedem lat oddawał się
medytacjom
. Swoją rodzinę odwiedzał tylko w
Szabas
, odzywał się niewiele i zawsze po hebrajsku.
Długie odosobnienie dało o sobie znać - Luria stał się znany jako wizjoner. Podobno miewał częste dyskursy z
prorokiem
Eliaszem
, który miał go
inicjować
we wzniosłych i tajemnych doktrynach. Sam Luria stwierdzał, że podczas snu jego
dusza
wstępowała do
Nieba
i rozmawiała z wielkimi nauczycielami z przeszłości.
Uczniowie
W
1569
r. Luria przeniósł się do
Palestyny
i po krótkim pobycie w Jerozolimie, gdzie jego nowy system kabalistyczny nie spotkał się z uznaniem, osiedlił się w Safed. Tam założył koło kabalistów, którym wyłożył swoje doktryny, dzięki którym zamierzał stworzyć nową podstawę dla ogólnoświatowego ładu moralnego. Do koła tego należeli m.in.: rabin Mojżesz ben Jacob Cordovero, Solomon Alkabiz, Joseph Karo i Moses Alshech. Spotykali się w każdy piątek i wyznawali sobie nawzajem swoje grzechy.
Wkrótce Luria miał dwie klasy uczniów:
- Nowicjusze, którym wykładał podstawy Kabały.
- Wtajemniczeni, którzy stali się powiernikami jego formuł
inwokacji
i przyzywania.
Najbardziej sławnym z jego uczniów był Chaim Vital z
Kalabrii
, który - wg swego mistrza - miał duszę nieskalaną
grzechem pierworodnym
. W towarzystwie tych uczniów Luria odwiedzał grobowce wybitnych nauczycieli, których lokalizacje zostały mu objawione przez jego duchowego mentora, proroka Eliasza. Koło kabalistów Lurii stopniowo rosło i w końcu stało się oddzielną
kongregacją
, w której dominowały jego sekretne doktryny, wpływając na wszystkie ceremonie religijne.
Nauki
Luria zwykł był wykładać swe nauki na bieżąco i - z wyjątkiem niektórych kabalistycznych wierszy po
aramejsku
na okazję Szabasu - nie zapisywał niczego. "Jego" dzieła kabalistyczne spisał tak naprawdę Chaim Vital kompilując nauki mistrza. Dzieła te, z których najważniejszym było sześciotomowe Etz Chayim, ("Drzewo życia"), krążyły najpierw w formie
rękopisów
dostępnych wyłącznie dla uczniów Lurii. Musieli oni przysięgać pod groźbą
ekskomuniki
, że nie pozwolą wykonać kopii dla obcego kraju, więc zrazu wszystkie manuskrypty Lurii były dostępne jedynie w Palestynie. W końcu jednak w 1772 jedna z nich została opublikowana w Europie. Objaśniała ona zarówno Kabałę spekulatywną, opartą na Zohar i Kabałę praktyczną (zwaną inaczej cudowną), której twórcą był Luria.
W swoich naukach Luria odpowiadał na pytanie o to, jak skończony świat mógł zaistnieć w nieskończonym
Bogu
, jak idealny Bóg mógł stworzyć nieidealny świat, w jakim celu powstało
zło
oraz jakie jest zamierzenie Boga względem roli ludzkości w jego dziele stworzenia świata.
Więcej w artykule
Kabała luriańska
.
Symbolizm rytuału
Dla Lurii mistycyzm nie kończył się jedynie na tajemnicach Stworzenia i religijnej ekstazie. Uważał on, że każda ceremonia religijna jest uświęcona nie tylko samą tradycją i nakazem
Pisma
, ale przede wszystkim wpływem, jaki wywiera na świat duchowy. W szczególności święty był Szabas - uważany za przejaw Boskości w doczesności - i wszystkie ceremonie i modlitwy, które się wtedy odprawia. Według Lurii bowiem, każda sylaba modlitwy zawiera ukryte imiona Boga, a więc powinna być traktowana z najwyższym szacunkiem i pobożny Żyd przy wypowiadaniu modlitwy powinien oddawać się intensywnej medytacji.
Poza tradycyjnymi rytuałami Luria wprowadził w swojej kongregacji nowe i zawarł je w Kodeksie Praw Ariego (Shulkhan Arukh shel Ari). Jednak tendencja do zastępowania tradycyjnego Judaizmu rabinicznego jego wersją mistyczną opartą na naukach samego Lurii spotykała się z niechęcią i napomnieniami ze strony środowisk konserwatywnych. Mimo to Luria nie zaniechał tych praktyk, a po jego śmierci stały się one jeszcze silniejsze. Uważa się, że praktyki te, rozwinięte jeszcze przez uczniów Ariego, utorowały drogę dla pseudomesjanizmu
Sabbataja Cwiego
.
Wpływ na nowoczesny judaizm
Nauki Lurii zostały niemal zupełnie zaakceptowane i stały się częścią ortodoksyjnego judaizmu, choć nie wszyscy ortodoksi przestrzegają zwyczajów, które wprowadził Luria.