Po wygnaniu
braci polskich
(arian) z
I Rzeczypospolitej
na mocy uchwały
sejmowej
w
1658
ich wspólnoty za granicą stopniowo zanikły; najdłużej, bo do
1803
przetrwały w
Prusach Książęcych
.
Jednota Braci Polskich odrodziła się po niemal 280 latach w
II Rzeczypospolitej
.
W
1937
roku duchowny ewangelicki, kapelan Wojska Polskiego,
Karol Grycz-Śmiłowski
powołał na nowo do istnienia w
Krakowie
wolnomularsko
-
uniwersalistyczny
Kościół Braci Polskich, zarejestrowany przez władze komunistyczne dopiero w roku
1967
, jako "Jednota Braci Polskich". Odwoływał się on do tradycji
braci polskich
z
XVII wieku
.
Do połowy lat 80. Zarząd Jednoty przyjął dwie formuły -
buddystyczną
(Kraków) oraz
zielonoświątkową
(
Wrocław
), odchodząc od uniwersalistycznej idei Grycza-Śmiłowskiego. Kościół Braci Polskich miał w założeniu być częścią światowego ruchu
unitarian
i uniwersalistów, występujących na Zachodzie również pod mianem "free protestant Church", czerpiących z chrystianizmu jedynie walory etyczne, wspólne wszystkim religiom. Stąd, odpowiednie kręgi w tym ruchu - chrześcijański, buddystyczny,
judaistyczny
,
muzułmański
,
ateistyczny
i
pogański
.
Pod koniec lat 90. XX wieku do braci polskich zaczęli się odwoływać chrześcijanie zielonoświątkowi i podkreślający judaistyczne korzenie chrześcijaństwa np. poprzez świętowanie
szabatu
. Ich grupy, używające nazwy "bracia polscy" działają w
Gdańsku
, Krakowie,
Krotoszynie
,
Poznaniu
, i w
Warszawie
. We Wrocławiu działa zbór dyteistyczno-zielonoświątkowy, wzorowany na amerykańskich kościołach
mesjanistycznych
, podkreślający sympatie dla neoortodoksyjnego judaizmu, żydowskiego obrządku i
języka hebrajskiego
.
Jednocześnie w tym samym okresie odżyła grupa polskich unitarian i uniwersalistów, tworząc od nowa społeczność w Warszawie i w
Katowicach
, i będąca członkiem
Międzynarodowej Rady Unitarian i Uniwersalistów
. Ta grupa jest nieduża i jest prowadzona przez świeckich.
Linki zewnętrzne
- zbory polskich unitarian
- zbory braci polskich: