Tabletka antykoncepcyjna, pigułka antykoncepcyjna – doustny środek
antykoncepcyjny
zawierający syntetyczne odpowiedniki
hormonów
. Działanie jej polega na blokowaniu
owulacji
oraz zmianie konsystencji śluzu szyjki macicy w taki sposób, że nie przepuszcza on
plemników
.
Stosuje się preparaty jednoskładnikowe lub dwuskładnikowe.
Pigułki jednoskładnikowe (tzw. minipigułki) zawierają niskie dawki jednego hormonu – syntetycznego odpowiednika
progesteronu
(
gestagenu
). Pigułki dwuskładnikowe zawierają syntetyczne
gestageny
i
etynyloestradiol
. Tabletki jednofazowe dostarczają taką samą dawkę estrogenu i progestagenu w ciągu całego cyklu, natomiast w pigułkach dwu- i trójfazowych zawartość hormonów zmienia się w czasie trwania cyklu.
Najczęściej stosowane w hormonalnych środkach antykonsepcyjnych
gestageny
to: lewonorgestrel,
drospirenon
, norelgestromin, gestoden,
dezogestrel
Mechanizm działania
Preparaty dwuskładnikowe
Zawarty w tych preparatach estragenowo-gestagenowych
etynyloestradiol
hamuje wydzielanie
FSH
uniemożliwiając dojrzewanie
pęcherzyków Graffa
i tym samym komórek jajowych. Natomiast
gestageny
(również obecne w tabletkach) hamują
owulację
, czyli uwolnienie komórki jajowej. Zmieniają też śluz szyjki macicy, utrudniając wnikanie plemników do dróg rodnych kobiety. W ten sposób hormonalne środki antykoncepcyjne uniemożliwiają zapłodnienie i powstanie zarodka. Dodatkowo składniki tabletek antykoncepcyjnych, działając razem, utrudniałyby zagnieżdżanie zapłodnionej komórki jajowej w błonie śluzowej macicy, gdyby taka komórka się pojawiła.
Preparaty jednoskładnikowe
Działanie antykoncepcyjne środków zawierających tylko gestagen polega głównie na zmienianiu właściwości śluzu w szyjce macicy i utrudnianiu wnikania plemników do dróg rodnych kobiety. Hormony te hamują również owulację, ale tylko u 70% kobiet. Tabletki tego typu są zatem mniej skuteczne od dwuskładnikowych. Jeśli jednak dojdzie do zapłodnienia, gestageny utrudniają zagnieżdżanie zapłodnionej komórki jajowej w błonie śluzowej macicy, powodując śmierć zarodka i w ten sposób nie dopuszczając do ciąży.
Sposób użycia
Dwuskładnikowe tabletki antykoncepcyjne, zwykle przyjmuje się codziennie, przez 21 dni, rozpoczynając od pierwszego dnia cyklu miesiączkowego (od pierwszego dnia miesiączki). Następnie robi się siedmiodniową przerwę, w trakcie której powinno wystąpić krwawienie. Kolejną serię tabletek rozpoczyna się ósmego dnia, od wzięcia ostatniej tabletki z poprzedniej serii. Maksymalny dopuszczalny czas opóźnienia w przyjęciu pigułki to 12 godzin[1].
Na rynku dostępne są preparaty jednofazowe – w których wszystkie tabletki zawierają te same ilości hormonów, oraz dwu- i trójfazowe, zawierające mniej gestagenu w tabletkach przyjmowanych w pierwszej fazie cyklu, a więcej w tabletkach przyjmowanych później. Tabletki wielofazowe lepiej naśladują naturalne wahania stężenia hormonów w trakcie cyklu miesiączkowego.
Jednoskładnikowe środki antykoncepcyjne stosuje się ciągle, nawet w trakcie trwania krwawienia miesięcznego.
Skuteczność
Wskaźnik Pearla
tabletki antykoncepcyjnej dwuskładnikowej E+P przy doskonałym stosowaniu się do zaleceń wynosi 0,3[2], a dla typowego stosowania zaleceń 6–8 (rzadziej podawane 2–8).
Warunkiem skuteczności jest ich systematyczne zażywanie, w przybliżeniu o tej samej porze dnia[3] (zgodnie z instrukcją) w celu utrzymania potrzebnego stężenia hormonów.
Skuteczność tych metod zależy ściśle od systematyczności w stosowaniu. Wymienione metody mogą być nieskuteczne w związku z niektórymi chorobami (jakimi?)[] i zażywaniem niektórych leków[3].
Inne działania na organizm
Hormonalne środki antykoncepcyjne mają szereg skutków ubocznych:
- stany zapalne pochwy oraz wzrost ryzyka zakażeń grzybiczych i bakteryjnych[]
- dwu- do sześciokrotnego wzrost ryzyka choroby zakrzepowej, udaru i zawału serca zwłaszcza u kobiet stosujących je po raz pierwszy[4][5] a także u osób jednocześnie palących, z nadciśnieniem tętniczym i z innymi czynnikami ryzyka sercowo- i mózgowo naczyniowego[6]
- Obecne w tabletkach dwuskładnikowych estrogeny zwiększają ryzyko
raka piersi
. Zwiększona podatność na tę chorobę zanika po 10 latach od odstawienia tabletek[7].
Pozytywne skutki uboczne u kobiet:
- Zmniejszają prawdopodobieństwo zachorowania na
raka jajnika
i raka trzonu macicy[8].
- Przyjmowanie doustnych środków antykoncepcyjnych zmniejsza także ryzyko wystąpienia raka jelita grubego i powoduje poprawę w przypadku zapalenia narządów miednicy mniejszej, bolesnego miesiączkowania, zespół napięcia przedmiesiączkowego i trądziku[9].
Pochodzące z leków hormony żeńskie uwalniane z moczem, które trafiają do ścieków a następnie wód śródlądowych i morskich (tzw.
ksenoestrogeny
) wywołują zaburzenia płodności u ssaków wodnych oraz ludzi[10][11][12][13][14].
Historia
Badania nad skutecznymi metodami
zapobiegania ciąży
rozpoczęły się w latach 40.
XX
wieku. Wtedy to dokonano odkrycia, że
zastrzyki
progesteronu
skutecznie hamują
jajeczkowanie
u zwierząt doświadczalnych. Jednak perspektywa robienia zastrzyków podskórnych w celu regulacji płodności nie była zachęcająca, a poza tym progesteron był wówczas drogim preparatem. Badania nad doustnym środkiem antykoncepcyjnym rozpoczął w
1950
r., prawdopodobnie za namową
Margaret Sanger
, założycielki Planned Parenthood,
Gregory Goodwin Pincus
– specjalista w dziedzinie rozmnażania się ssaków. Pinkus pozyskał sponsorów (m.in.
Katharine McCormick
), dobrał utalentowanych ludzi, (pracowali wraz z nim doktor Min-Chuh Chang, lekarz ginekolog John Rock, doktor Edris Rice-Wray, doktor Celso-Ramon Garcia) i osiągnął sukces. Początkowo uczeni stwierdzili, że progesteron podawany doustnie hamuje jajeczkowanie, podobnie jak zastrzyki, jednak ujawnili również wady preparatu: skuteczność w 85% i wielkość dawki. W tym samym czasie, w
1952
r. został zsyntetyzowany norethynodrel (noretyndron). Jego twórca Frank Colton nie zdawał sobie sprawy jakie znaczenie będzie miał ten związek w regulacji urodzin; ani on, ani firma w której pracował (G.D Searle and Company) nie mieli w planach syntezy środka antykoncepcyjnego. Pinkus włączył norethynodrel do badań i uzyskał lepsze wyniki niż w badaniach z progesteronem. Kolejnym etapem było dodanie niewielkiej ilości mestranolu. Uzyskana pigułka pod nazwą Enovid była gotowa do
badań klinicznych
w
1955
r. W
1960
uzyskała zezwolenie urzędu kontroli leków i żywności i po raz pierwszy pojawiła się w aptekach w
USA
. W Polsce pigułka została wprowadzona do sprzedaży w
1966
.
W Polsce istnieje środowisko ginekologów odmawiających przepisywania pigułek antykoncepcyjnych. Argumentują to ich szkodliwością i działaniem wczesnoporonnym.
Klauzula sumienia
pozwala odmówić spełnienia życzenia pacjenta jeśli lekarz nie widzi ku temu uzasadnienia
etycznego
[15].
Przypisy
- ↑
Pigułki antykoncepcyjne
(
ang.
). [dostęp 15 marca 2008].
- ↑ Contraceptive Efficacy. W: Robert D. Hatcher: Contraceptive technology. New York: Ardent Media, 1998. .
- ↑ 3,0 3,1 Leon Speroff, Philip D. Darney: A clinical guide for contraception. Philadelphia, PA: Lippincott Williams Wilkins, 2005. .
- ↑ Jeanet M Kemmeren, Ale Algra, Diederick E Grobbee,:
Third generation oral contraceptives and risk of venous thrombosis: meta-analysis
. BMJ, 2001.
- ↑ Fritz R. Rosendaal:
Thrombosis in the Young: Epidemiology and Risk Factors. A Focus on Venous Thrombosis
. 1997.
- ↑ Lara Marks: Sexual chemistry: a history of the contraceptive pill. New Haven: Yale University Press, 2001. .
- ↑ BS. Hulka, PG. Moorman. Breast cancer: hormones and other risk factors.. „Maturitas”. 38 (1), ss. 103–13; discussion 113–6 (Feb 2001).
PMID 11311599
.
- ↑ Eksplozja hormonów 3. W: Vivienne. Parry: Cała prawda o hormonach. Warszawa: Świat Książki, 2007, s. 167. .
- ↑ JC. Huber, EK. Bentz, J. Ott, CB. Tempfer. Non-contraceptive benefits of oral contraceptives.. „Expert Opin Pharmacother”. 9 (13), ss. 2317–25 (Sep 2008).
doi:10.1517/14656566.9.13.2317
.
PMID 18710356
.
- ↑
It's official: Men really are the weaker sex
. The Independent, 2008.
- ↑ K. Czupryńska, M. Marchlewicz, B. Wiszniewska:
Wpływ ksenoestrogenów na męski układ płciowy
. Postępy Biologii Komórki.
- ↑
Mężczyźni niewieścieją!
. 2010.
- ↑ C. Sultan, P. Balaguer, B. Terouanne, V. Georget i inni. Environmental xenoestrogens, antiandrogens and disorders of male sexual differentiation.. „Mol Cell Endocrinol”. 178 (1-2), ss. 99-105 (2001).
PMID 11403899
.
- ↑ J. Toppari, JC. Larsen, P. Christiansen, A. Giwercman i inni. Male reproductive health and environmental xenoestrogens.. „Environ Health Perspect”. 104 Suppl 4, ss. 741-803 (1996).
PMID 8880001
.
- ↑ Jarosław Dudała:
Lekarze przeciw antykoncepcji
(
pol.
).
Gość Niedzielny
, 2008-07-06. [dostęp 2010-03-01].
Bibliografia
- Vivienne. Parry: Cała prawda o hormonach. Warszawa: Świat Książki, 2007. .
- Janiec Waldemar (red.), Kompendium farmakologii Wydanie II, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2006,