Taoizm (czasem zapisywany jako daoizm) to tradycyjny chiński system
filozoficzny
i
religijny
. Stworzenie filozofii taoistycznej przypisuje się
Laozi
w
VI wieku p.n.e.
, taoizm religijny powstał w
II
i
III wieku
n.e. Za najważniejsze księgi taoizmu uważa się
Daodejing
oraz
Zhuangzi
.
Taoizm był jednym, obok
konfucjanizmu
, z dwóch najważniejszych systemów filozoficzno–religijnych w Chinach. Taoizm religijny – w przeciwieństwie do względnie ortodoksyjnego konfucjanizmu – był jednak otwarty na zapożyczenia z innych wierzeń. W różnych okresach otwierał się na elementy
konfucjanizmu
,
szamanizmu
,
buddyzmu
,
chrześcijaństwa
i
manicheizmu
.
Powstanie
Tradycyjnie przyjęto, że twórcą taoizmu był
Laozi
, jednak w rzeczywistości nie jest to jasne. Czasy powstania taoizmu były czasami wielkich przemian politycznych i filozoficznych w
Chinach
. Wielu filozofów (m.in.
Konfucjusz
) właśnie wtedy rozpoczęło wygłaszać swe nauki. Niektórzy powstanie taoizmu przypisują
legistom
– filozofom uważającym prawo za największą wartość, promujących bierną postawę wobec świata oraz często określającym życie człowieka mianem
Dao
– drogi.
Taoizm filozoficzny
Taoizm filozoficzny (daojia) to jeden z głównych (obok
konfucjanizmu
i
buddyzmu
) kierunków klasycznej filozofii
chińskiej
. Związany jest nierozerwalnie z pojęciem
dao
. Dao jest esencją wszechświata, stanowiącą podłoże wszelkich zmian. Nie może być opisane słowami (a jeżeli – jak głosił
Zhuangzi
– to tylko za pomocą paradoksów), gdyż ciągle się zmienia, ponadto każdy opis jest jedynie przybliżeniem rzeczywistości. Można jednak poprzez rozwój duchowy osiągnąć stan mędrca taoistycznego i tym samym harmonię z dao.
Innym ważnym pojęciem w taoizmie filozoficznym jest
wu wei
. Dosłowne tłumaczenie to niedziałanie, a raczej działanie bez wysiłku, działanie w harmonii z dao. Jest to proces akceptowania i harmonizowania swego działania z nurtem wszechświata. Doświadczając dao i w ten sposób poznając je człowiek nabywa naturalnej cnoty
de
, która pozwala na osiągnięcie harmonii wu wei. Pod tym względem taoizm jest podobny do filozofii głoszonej przez stoików, owa zasada wu wei polega na tym, iż istnieje jakiś plan (wg stoików był to plan boski, wg taoistów było to Dao). Stąd tez niechęć do ingerencji w odwieczne w prawa świata, gdyż takowa byłaby sprzeczna z Dao.
Innym niezwykle ważnym pojęciem jest: Pu (nieociosany kloc, Pu w języku chińskim oznacza uczciwy, prosty) – własna, naturalna moc, którą posiadają rzeczy, w swym pierwotnym stanie. Jest ona niebywale krucha i delikatna. Odnalezienie w sobie tej mocy daje radość i szczęście, gdyż odnajdujemy rzeczy takimi jakie one są w rzeczywistości, czyli jaka jest ich prawdziwa natura. Jest to także powiązane z zasadą wu wei, gdyż nie działamy, czyli nie szukamy innej drogi zastosowania danego przedmiotu, a wykorzystujemy jego naturalne właściwości.
Taoizm lekceważył drobiazgowość
konfucjanizmu
i państwowotwórcze wysiłki
legistów
, głosząc prostotę, pozorną słabość i ograniczenie porządku władzy i roli państwa do minimum. Sławne cytaty z
Daodejing
głoszą: Im więcej ustaw i przepisów tym więcej przestępstw i Im mniej rządzi władca, tym lepiej powodzi się jego krajowi. Taoizm filozoficzny miał również duży wpływ na rozwój
chanu
.
Etapy i przedstawiciele taoizmu filozoficznego[1]
- Pierwszy okres taoizmu
- Drugi okres taoizmu
- Trzeci okres taoizmu
-
Neotaoizm
- Racjonaliści:
-
Wang Bi
(226–249)
- Guo Xiang (zm. ok. 312 r n.e.)
- Komentarz do Zhuangzi
- Xiang Xiu (ok. 221 – ok. 300)
- Komentarz do Zhuangzi
- Sentymentaliści:
- Liu Yiqing (403–444)
- Współczesne zapiski nowych rozmów
- Liu Juna (463–521)
Taoizm religijny
Taoizm religijny (daojiao) to rdzenna religia powstała przez połączenie filozofii taoistycznej z wierzeniami ludowymi i magicznymi. Głosi m.in. jedność zasad
yin i yang
, których wzajemne dopełnianie się w dao stanowi podstawę
harmonii
świata
.
W roku
440
taoizm stał się na pewien czas oficjalną religią chińską. W roku
666
Laozi
został
deifikowany
i wyniesiony ponad
Buddę
i
Konfucjusza
. Później wprowadzono do taoizmu mnóstwo bóstw z wierzeń ludowych, przez co taoizm religijny oddalił się znacznie od swych filozoficznych korzeni.
W czasach współczesnych taoizm religijny istnieje w
Hongkongu
i na
Tajwanie
.
Pięć żywiołów, czy też przemian taoizmu to kolejno: woda, drzewo, ogień, ziemia, metal.
Z taoizmem religijnym związane są też:
medycyna chińska
i nauka (
proch czarny
(dymny), wynaleziony przez taoistycznego chemika w Chinach w
XI
wieku), wewnętrzne style walki, techniki dywinacyjne np. w oparciu o
Yijing (I Ching)
(Księgę Przemian, jeden z Pięciu Klasyków chińskich,
alchemia
, poszukiwanie sposobów na długowieczność, poszukiwania naturalnej równowagi energetycznej w otoczeniu człowieka
feng shui
.
W taoizmie religijnym wyszczególnić można dwa nurty[1], nurt ludowy i nurt świątynny . Nurt świątynny dzielimy na dwie główne gałęzie :
- Droga Słusznej Jedności (Zhengyi Dao) – obejmuje te szkoły, które uciekają się do praktyk czarnoksięskich, takich jak amulety, talizmany i egzorcyzmy.
- Szkoła Pięciu Miar (Wudoumi Dao), która potem połączyła się z następną:
- Szkołą Niebiańskich Mistrzów (Tianshi Dao) i stworzyła teokratyczne państewko, które w obrębie Chin przetrwało do 1927 r.
- Szkoła Najwyższego Spokoju (Taiping Dao)
- Szkoła Higieny Bogów Wewnętrznych (II–IV w.)
- Nefrytowy klasyk żółtej komnaty (ok. 200)
- Prawdziwy klasyk wielkiej tajemnicy
- Szkoła Czarodziejskiego Klejnotu (Lingbao Pai)
- Szkoła Doskonałego Objawienia (Quanzhen Dao), której założycielem był Wang Chongyang (Wang Zhe, 1112–1170), dzieląca się na kilka sekt, z których najważniejsza to:
- "Longmen – Smocze wrota" powstała na przełomie XII i XIII w. i założona przez Qiu Chuji (Qiu Changchun), który był uczniem Wanga; odmiana zapoczątkowana przez Wanga nazywana jest Szkołą Północną
- Szkoła Południowa – została faktycznie zapoczątkowana przez Zhang Boduana i jego uczniów; Zhang dokonał syntezy nauk taoistycznych z buddyjskim
chanem
(
jap.
zen)
- Wewnętrzny Eliksir – jest podstawową i najważniejszą częścią praktyk taoistycznych szkół płd i pn; praktyki te wywodzą się od Zhonga Liquana i Lu Dongbina, dwóch nieśmiertelnych; ważne teksty szkoły to przede wszystkim "Przebudzenie do Rzeczywistości" Zhanga Boduana (najwcześniejszy praktyczny przewodnik wewnętrznej alchemii)
- Chen Tuan (906–989)
- Zhang Boduan (984–1082)
Związki taoizmu z buddyzmem
Ok.
300
roku n.e. pojawiła się przypisywana
Laozi
księga Huahujing (wymowa: Huahu-dźin, czyli [Klasyczna] Księga o nawróceniu barbarzyńców). Opisuje ona działalność misjonarską mistrza Lao w Indiach, a zwłaszcza nauki przekazywane przez mistrza Buddzie. Była popularna w kręgach taoistycznych, a zwłaszcza wykorzystywana by dowieść wyższości nad
buddyzmem
i tego, że jest on jedynie hinduską odmianą taoizmu. W odpowiedzi na te ataki buddyści uznali ją za oszczerstwo, a także przesunęli datę urodzenia
Buddy
na
XI wiek p.n.e.
, by wykluczyć jego powiązania z Laozi. Pozycja jest dziś praktycznie niedostępna. Wraz z inwazją buddyzmu w
Chinach
, obie doktryny uległy zespoleniu, co zaowocowało powstaniem buddyzmu
chán
(z którego wywodzi się koreański
sǒn
, japoński
zen
i wietnamski thiên). W rzeczywistości taoizm religijny przejął wiele doktryn buddyjskich jak
reinkarnacja
, obraz nieba i piekła, odpłacanie za nasze uczynki na ziemi. Przejęto także wiele pomniejszych bóstw buddyjskich. Te dwie religie różnią się jednak jeśli chodzi o istotę życia. Dla buddyzmu życie to cierpienie (
dukkha
), co kłóci się z pragnieniem nieśmiertelności i zadowolenia z życia taoistów.
Kamasutra
Mimo że te techniki uprawiania miłości pochodzą z Indii,
kamasutra
cieszyła się wielkim poparciem wśród taoistów. Wierzono, iż dzięki niej można osiągnąć lepsze zdrowie. Był to według nich także żywy przykład na działanie yin i yang. Aby energia mężczyzny mogła wzrosnąć, kobieta musiała osiągnąć fizyczne spełnienie.
Przypisy
Linki zewnętrzne