Wsiewołod Nikołajewicz Mierkułow ps. Teoretyk (ur. w
1895
w
Zakatale
, zm.
23 grudnia
1953
) –
generał armii
, wieloletni funkcjonariusz policji politycznej (
CzeKa
,
GPU
,
OGPU
), naczelnik
Głównego Zarządu Bezpieczeństwa Państwowego NKWD
, ludowy komisarz (tj. minister; zob.
narkomat
)
Ludowego Komisariatu Bezpieczeństwa Państwowego
(NKGB), jeden z realizatorów
zbrodni katyńskiej
, pierwszy zastępca szefa NKWD
Ławrentija Berii
.
Karierę w aparacie bezpieczeństwa Mierkułow rozpoczął w
1921
w
gruzińskiej
CzeKa. Po przekształceniu CzeKa w GPU, a następnie w OGPU przez 7 lat pracował w OGPU w kilku miejscowościach w
Gruzji
.
Od grudnia
1938
Mierkułow był pierwszym zastępcą ludowego komisarza spraw wewnętrznych
Ławrientija Berii
i naczelnikiem
Głównego Zarządu Bezpieczeństwa Państwowego NKWD
(GUGB). W czasie
agresji ZSRR na Polskę w 1939
nadzorował z Ukrainy koordynację działań grup operacyjno-czekistowskich na terytorium państwa polskiego. Wraz z
Leonidem Basztakowem
i
Bogdanem Kobułowem
wchodził w skład
Kolegium Specjalnego NKWD
, tzw. trójki NKWD (Osoboje Sowieszczanije). Był faktycznym kierownikiem operacji "rozładowania" obozów jenieckich i więzień w kwietniu i maju
1940
roku. Ponosi odpowiedzialność za
masowy mord na polskich oficerach w Katyniu
.
W lutym
1942
w
Mceńsku
Wsiewołod Mierkułow jako specjalny wysłannik Stalina odbył serię spotkań z
SS-Obergruppenführerem
Karlem Wolffem
w ramach rokowań na temat zawieszenia broni na froncie wschodnim, zawarcia wojskowego przymierza niemiecko-radzieckiego i eksterminacji Żydów w Związku Radzieckim. Strony nie doszły jednak do porozumienia[1][2].
Od
3 lutego
1941
do
20 lipca
1941
Mierkułow zajmował stanowisko ludowego komisarza bezpieczeństwa państwowego w NKGB, następnie od lipca 1941 do
1943
był ponownie naczelnikiem
Głównego Zarządu Bezpieczeństwa Państwowego
(GUGB) przy
Ludowym Komisariacie Spraw Wewnętrznych
(NKWD).
Po ponownej reorganizacji aparatu bezpieczeństwa
ZSRR
w 1943 - likwidacji GUGB i ponownym utworzeniu NKGB Mierkułow stanął na jego czele i kierował nim do czasu przekształcenia komisariatu w
Ministerstwo Bezpieczeństwa Państwowego
(MGB), czyli do
1946
roku).
Zwolniony ze służby bezpieczeństwa w maju 1946 roku, został zastępcą szefa, a następnie szefem głównego zarządu dóbr zagranicznych przy Radzie Ministrów ZSRR. W
1950
roku został ministrem kontroli państwowej.
Po śmierci Stalina i ponownym przejęciu kontroli nad resortem przez Berię Mierkułow został mianowany jego zastępcą w
Ministerstwie Spraw Wewnętrznych
(MWD). Po aresztowaniu Berii w 1953 Mierkułow jako jego pierwszy zastępca został także aresztowany w sierpniu 1953 i stracony 23 grudnia 1953.
Zobacz też
Przypisy
- ↑
Tadeusz Kisielewski
, Zabójcy. Widma wychodzą z cienia, s. 69, Wyd. "Rebis", Poznań 2006,
- ↑ Tadeusz Konecki, Labirynt dezinformacji w Drugiej Wojnie Światowej, s. 362-364, Wyd. "Książka i Wiedza", Warszawa 2007,