Białoruś
Białoruś, Republika Białorusi - (również często niepoprawnie Republika Białoruś) (biał. Беларусь , Рэспубліка Беларусь , Biełaruś, Respublika Biełaruś ros. Белоруссия, Беларусь, Республика Беларусь) – państwo w Europie Wschodniej. Graniczy z Polską (na zachodzie), Litwą, Łotwą (na północy), Rosją (na wschodzie) i Ukrainą (na południu). Nie posiada dostępu do morza.
Białoruś jest członkiem-założycielem ONZ oraz organizacji regionalnych i subregionalnych tj. Wspólnota Niepodległych Państw, EWG, ZBiR i OBWE.
W ZSRR Białoruś (czyli Białoruska Socjalistyczna Republika Radziecka, w skrócie BSRR) była obok Rosji i Ukrainy jedną z trzech republik radzieckich będących pełnoprawnym członkiem ONZ. Od 1991 roku jest samodzielnym państwem.
Historia
W IX wieku powstały księstwa wschodniosłowiańskie m.in. Księstwo Połockie, Turowskie, Pińskie i Smoleńskie. W X wieku rozpoczęła się chrystianizacja Słowian wschodnich, zakończona dopiero w XV-XVI wieku.
Ludność wschodniowsłowiańska mówiąca językiem ruskim stanowiła większość w Wielkim Księstwie Litewskim. Na państwo Witolda składała się Ruś Biała i Czarna, jak również Zaleska. Trzeba dodać, że język starobiałoruski był w okresie panowania Giedyminowiczów językiem państwowym, zanim wyparty został przez język polski (oficjalnie w 1696 roku).
W konsekwencji rozbiorów Rzeczypospolitej Obojga Narodów tereny białoruskie przeszły pod władanie Rosji. Tłumiono wówczas wszelkie oznaki niezależności Białorusinów - zaczynając od języka, poprzez likwidację unii brzeskiej na terenach wcielonych do Cesarstwa aż po odbieranie majątków szlachcie białoruskiej.
Białorusini wzięli udział w polskich powstaniach: listopadowym i styczniowym. Główni działacze polityczni tacy jak Konstanty Kalinowski (biał. Кастусь Каліноўскі, Kastuś Kalinoŭski) i Sierakowski opowiadali się za wskrzeszeniem unii polsko-litewskiej z autonomią Białorusi w jej ramach. Za działalność patriotyczną spotykały ich represje ze strony carów (m.in. Kastuś Kalinouski został powieszony w 1864).
Koniec XIX wieku i początek XX to okres, w którym kształtuje się elita kulturalna i polityczna rozpowszechniająca ideę narodu białoruskiego. W roku 1902 Wacław Iwanowski powołuje Białoruską Partię Rewolucyjną, a rok później bracia Iwan i Anton Łuckiewiczowie powołują Białoruską Rewolucyjną Hromadę. Pierwsza legalna gazeta białoruska pod nazwą Nasza Dola wychodzi 1 września 1906 i jest nieoficjalnym pismem BSH.
25 marca 1918 Białoruś w wyniku pokoju w Brześciu i porozumienia z państwami centralnymi po raz pierwszy w historii (na krótko) ogłosiła niezależność - powstało wówczas państwo białoruskie pod nazwą Białoruska Republika Ludowa.
27 lutego 1919 powołana została sowiecka Litewsko-Białoruska Republika Rad, która upadła 1 września 1919.
23 lutego 1920 w Rydze przedstawiciele Polski i Białorusi podpisali umowę o charakterze konwencji wojskowej mówiącej o wspólnej walce z bolszewikami Wojska Polskiego i Białoruskiej Armii Narodowej (którą dowodził gen. Stanisław Bułak-Bałachowicz).
18 marca 1921 Na mocy pokoju ryskiego tereny Białorusi podzielone zostały między Polskę a Rosję. Głównym ośrodkiem kulturalnym inteligencji białoruskiej stało się Wilno oraz w niewielkim stopniu Białystok.
Po sowieckiej stronie kordonu utworzono Białoruską Republikę Radziecką (BSRR) początkowo ograniczoną terytorialnie do Mińska i okolic. W 1929 i 1932 r. przeniesiono spod jurysdykcji Rosyjskiej FSRR do Białoruskiej SRR: Połock, Witebsk, Homel i Mohylew. W wyniku agresji radzieckiej na Polskę 17 września 1939 do Białoruskiej SRR przyłączono wschodnią część Mazowsza, część Podlasia, Polesia i Grodno. W latach 1941-44 Białoruś była okupowana przez wojska niemieckie.
W celu zrównoważenia sił pomiędzy państwami zachodnimi a blokiem wschodnim w ONZ Białoruska SRR stała się pełnoprawnym członkiem ONZ, obok Rosyjskiej FSRR i Ukraińskiej SRR. Sytuacja ta wynikała z faktu przyznania członkostwa w ONZ dominiom brytyjskim.
26 kwietnia 1986 r. w ukraińskiej elektrowni atomowej w Czarnobylu doszło do jednej z największych na świecie katastrof atomowych w wyniku której została poważnie skażona część Białorusi.
Deklaracja suwerenności została uchwalona przez Radę Najwyższą 27 lipca 1990. 8 grudnia 1991 zawarto układ białowieski. Traktat ten głosił, że ZSRR jako podmiot prawa międzynarodowego i byt geopolityczny przestał istnieć, a na jego miejsce już suwerenne kraje powołują Wspólnotę Niepodległych Państw. Układ podpisali ze strony Białorusi – Stanisław Szuszkiewicz, Rosji – Borys Jelcyn i Ukrainy – Leonid Krawczuk.
System polityczny Białorusi po 1994 przerodził się w republikę prezydencką, z wyraźnymi cechami państwa autorytarnego. Prezydentem niezmiennie pozostaje Aleksander Łukaszenka, który oskarżany jest przez wielu obywateli i społeczność międzynarodową o łamanie praw człowieka. Jednak stosunki z Rosją uległy ochłodzeniu po zakręceniu Białorusi dopływu rosyjskiej ropy naftowej.
Inne hasła zawierające informacje o "Białoruś":
Wszystkich Świętych
...
Tiumeń
...
Ratusz w Kownie
roku obiekt został wpisany na listę architektonicznego dziedzictwa
Litwy
. Linki zewnętrzne
Litwa i Białoruś 2003
. [dostęp: 2010-10-16].
Ratusz w Kownie i Pałac Prezydencki w Wilnie
. [dostęp: ...
Wilia (dopływ Niemna)
...
Bereza (Białoruś)
...
Tomasz Zan (poeta)
...
Zbór
...
Benedykt Dybowski
...
Armia Czerwona
...
Pojezierza Wschodniobałtyckie
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Białoruś":
208 Walki o granice II Rzeczypospolitej (plansza 8)
...
209b Tworzenie demokracji parlamentarnej w Polsce (plansza 5)
...
214 Rządy autorytarne w Polsce (plansza 10)
...
|