Zmartwychwstanie (
łac.
resurrectio od gr. anastasis) – inaczej powstanie z martwych, ponowne ożywienie.
Koncepcja będąca jedną z ważniejszych prawd wiary w
zaratusztrianizmie
,
judaizmie
,
chrześcijaństwie
i
islamie
, zgodnie z którą – w
eschatologii
tych systemów wyznaniowych – wszyscy zmarli zostaną wskrzeszeni przez Boga w czasach ostatecznych. Elementy wiary w zmartwychwstanie występują również w
hinduizmie
i wielu religiach
animistycznych
.
Mitologia egipska i grecka
W
mitologii egipskiej
bogiem, który zmartwychwstał, był zabity przez swego brata
Seta
Ozyrys
. Pięć tysięcy lat temu wierzono także, że zmartwychwstaniu po śmierci podlega również faraon.
W
mitologii greckiej
zmartwychwstałym bogiem był
Attis
, towarzysz i kochanek bogini
Kybele
, która przywróciła go do życia oraz
Adonis
powracający corocznie z krainy
Hades
.
Judaizm
W
judaizmie
wiara w zmartwychwstanie zakłada przebudzenie się wszystkich prawowiernych żydów w dniu
sądu ostatecznego
. Z tego względu żydzi grzebią zmarłych w pozycji prenatalnej, skierowanej w stronę
Jerozolimy
, aby mogli oni wstać jak najszybciej z grobu na dźwięk trąb obwieszczających sąd ostateczny. Według niektórych odłamów judaizmu warunkiem zmartwychwstania jest zachowanie w grobie szczątków ciała zmarłego, z czego w dużym stopniu wynikają starania żydów o zachowanie w stanie nienaruszonym miejsca pochówku swoich najbliższych.
Zaratusztrianizm
W
zaratusztrianizmie
istnieje wiara w zmartwychwstanie
Zaratusztry
, który ma się urodzić ponownie z dziewicy zapłodnionej przez
Ahurę Mazdę
i zaprowadzić na świecie bezpośrednie rządy Boże. W religii tej występuje też wiara w zmartwychwstanie wszystkich "nieskalanych" dusz w dniu sądu ostatecznego.
Chrześcijaństwo
Naczelnym
dogmatem
wiary
chrześcijańskiej
i jednocześnie wydarzeniem, które stoi u początków pierwszej wspólnoty Jego uczniów (
Kościoła
) jest zmartwychwstanie
Jezusa Chrystusa
opisane w
Ewangeliach
. Chrześcijanie czczą to wydarzenie w największym swoim dorocznym święcie, jakim jest
Wielkanoc
, a także w każdą niedzielę, która nazywana jest
paschą
tygodnia[1]. Według nauczania
Pawła z Tarsu
zmartwychwstanie Jezusa jest fundamentem wiary w
synostwo Boże
Jezusa z Nazaretu
i to że jest Kyriosem,
Panem Wszechświata
(por.
List do Rzymian
1,4). Jest to, mająca charakter
soteriologiczny
,
Dobra Nowina
o tym, że w zmartwychwstaniu Chrystusa obecne w świecie wszelka
śmierć
i
cierpienie
, niesprawiedliwość i krzywda, których pierwszą przyczyną jest
Grzech pierworodny
, zostały pokonane i możliwa jest miłość między ludźmi (por.
Ewangelia wg św. Jana
15,13). Bez zmartwychwstania wiara chrześcijaństwa w możliwość zwycięstwa dobra w świecie byłaby daremna[2]. Wydarzenie zmartwychwstania Chrystusa jest dla wierzących chrześcijan zapowiedzią i gwarantem powszechnego zmartwychwstania wszystkich ludzi na dźwięk trąb
Sądu Ostatecznego
i wyboru sprawiedliwych, którzy wspólnie z Chrystusem obejmą Królestwo Boże i otrzymają życie wieczne. Koncepcja ta jest najpełniej opisana w ostatniej księdze Nowego Testamentu:
Apokalipsie Jana
.
Zrozumienie pojęcia zmartwychwstania sprawia chrześcijanom wiele trudności pojęciowych. Kościół Katolicki naucza o zmartwychwstaniu ciał; zmartwychwstania ciała nie należy identyfikować z reanimacją zwłok, choć takie przedstawienia można niekiedy spotkać w sztuce chrześcijańskiej. Z drugiej strony zmartwychwstania nie powinno się rozumieć w sensie czysto duchowym. Kościół naucza bowiem o wyraźnym związku duszy z ciałem, które razem tworzą istotę ludzką. Zgodnie z Ewangelią apostołom ukazał się Chrystus zmartwychwstały. Ślady ran, które pozostały po ukrzyżowaniu, świadczyły o duchowo-cielesnej tożsamości
Osoby
zmartwychwstałego. Aby nie sądzili, że mają przed sobą ducha kazał podać sobie chleb i rybę, po czym jadł w ich obecności. Istoty duchowe takich potrzeb nie mają; zmartwychwstały Chrystus miał więc postać cielesną, ale przez drzwi przechodził jako istota duchowa, nie otwierając ich a "cielesne" tak nie potrafią. Jednakże jego ciało było zasadniczo odmienione i różniło się w istotny sposób od tego, które złożono do grobu. Kościół mówi o tzw. ciele chwalebnym, które mamy otrzymać w chwili zmartwychwstania. Nie jest ono identyczne z ciałem ziemskim; pozwala jednak zachować istotę człowieka złożonego z duszy i ciała.
Islam
W
islamie
wiara w zmartwychwstanie w dniu sądu ostatecznego jest zbliżona do wersji chrześcijańskiej, choć
Koran
nie opisuje jej tak obrazowo jak Apokalipsa. Zgodnie z Koranem jako pierwszy ma być przebudzony
Mahomet
, który razem z
Mojżeszem
ma stać przy tronie Allaha. Pozostali ludzie mają być obudzeniu z grobów i zostać poddani sądowi ostatecznemu, który ma trwać 50 000 lat. Wiara w inne formy zmartwychwstania jest w islamie zabroniona.
Hinduizm
Hinduizm
nie uważa ciała za związane z duszą i odrzuca możliwość wskrzeszenia martwego ciała (nieliczne wyjątki od tej reguły wynikają tylko z interwencji Najwyższego Boga, który nie podlega żadnym prawom), a całkowicie neguje zmartwychwstanie człowieka jako ciała i duszy, którymi był w swoim ziemskim życiu. Zmartwychwstanie nie jest więc rozumiane tak, jak w religiach powstałych z judaizmu. Wieczna dusza (
atman
) nie ma początku ani końca i w cyklu
reinkarnacji
wciela się w kolejne ciała, które są uznawane tylko za przejściowe i niewłaściwe miejsce przebywania duszy, której ostatecznym przeznaczeniem jest połączenie się z Bogiem. Ciało po śmierci jest
palone
, ponieważ nie ma znaczenia i nie oczekuje się jego zmartwychwstania. Przykłady zmartwychwstania, opisane w
mitologii
, dotyczą głównie bogów, a właściwie ich
awatarów
(wcieleń), jednak w tym przypadku zmartwychwstanie można uznać za pozorne, ponieważ ciało boskie jest transcendentalne, a nie materialne.
Kryszna
, uznawany przez niektóre odłamy hinduizmu za Najwyższą Osobę Boga, w ogóle nie podlega śmierci i jako Dusza Najwyższa (Paramatma) jego istnienie nie ma początku ani końca. Z tego względu śmierć i zmartwychwstanie Kryszny (opisane w
Mahabharacie
) teolodzy uznają za pozorne, ponieważ jego ciało (i ciała innych bogów) tylko wydaje się materialne. Dlatego w hinduizmie nie mówi się o narodzinach i śmierci awatarów Boga lub bogów, lecz o ich pojawieniu się i zniknięciu, po wypełnieniu misji na Ziemi.
Przykładem pojmowania zmartwychwstania w hinduizmie jest
Śriwasa Thakura
, w którego martwe ciało Kryszna
inkarnował
duszę
mędrca
Narady
i w ten sposób przywrócił ciało do życia. Było to jednak zmartwychwstanie tylko ciała, ożywionego przez inną duszę.
Formy zmartwychwstania w religiach animistycznych
W wielu religiach animistycznych istnieje wiara w tzw.
nieumarłych
– ludzi powstających z grobów mimo stwierdzonego zgonu, a nawet po rozpoczętym u nich procesie rozkładu. Charakterystyczni są tu pochodzący z kultu
Voodoo
(skąd trafili do powszechnej kultury masowej – np.
horrorów
)
Zombie
. Innym rodzajem nieumarłych byli np. pochodzący z
mitologii słowiańskiej
Wąpierz
i
Strzyga
. Wszyscy oni jednak – dla dalszego życia (czy raczej połowicznego życia) – potrzebowali ludzi żywych, którymi się odżywiali.
Motyw zmartwychwstania dość powszechny jest też w obrzędach magii wegetacyjnej dawnych Słowian, praktykowanych powszechnie podczas świąt agrarnych. Symbolizuje zazwyczaj odrodzenie się ziemi, która na zimę obumiera by odrodzić się wiosną. Echa tych obrzędów odnajdujemy np. w tradycji kolędowania z
Turoniem
, który podczas zabawy i tańców pada, by następnie zostać ocuconym przez domowników[3].
Teorie na temat źródła wiary w zmartwychwstanie
Teolog i były ksiądz
Llogari Pujol
twierdzi, że korzeni mitu zmartwychwstania powinno się szukać pięć tysięcy lat temu, w starożytnym Egipcie –
faraon
był wtedy uważany za boga-człowieka, zrodzonego z dziewicy i zmartwychwstającego po śmierci. Twierdzi on również, iż historia Jezusa z Nazaretu została napisana w oparciu o mit faraona jako Boga-człowieka[4].
Istnieją również teorie, że wiara w zmartwychwstanie przeniknęła najpierw do judaizmu a potem przez judaizm do chrześcijaństwa i islamu poprzez kontakty z zaratusztrianizmem, na co wskazywać mają liczne analogie i podobieństwa opisu sądu ostatecznego we wszystkich tych religiach[5].
Przypisy
Linki zewnętrzne