Żołnierze amerykańskiej 101 Dywizji Powietrzno- Desantowej na ulicach Mosulu
Żołnierz to osoba pełniąca służbę w
siłach zbrojnych
danego
kraju
i zobowiązana do obrony jego
granic
. Żołnierzem jest również osoba wykonująca zadania bojowe poza granicami własnego kraju, zarówno wówczas, gdy kraj ten jest agresorem, jak i w przypadku uczestniczenia sił zbrojnych danego kraju w
misjach pokojowych
lub siłach szybkiego reagowania w sytuacjach zmuszających społeczność międzynarodową do natychmiastowego zbrojnego współdziałania.
Żołnierz jest podstawową jednostką w
wojsku
, formacji zbrojnej powołanej przez organizm społeczno-polityczny dla obrony własnego terytorium przed najazdem, utrzymania w ryzach ludności lub dokonywania podbojów.
Historia
Historia wojskowości sięga początków historii rodzaju ludzkiego, ale zarania wojska musimy szukać w krajach, gdzie powstawały pierwsze organizmy państwowe, a więc w
Mezopotamii
i w
Egipcie
. Sumeryjska płaskorzeźba z połowy trzeciego tysiąclecia pne (tzw. Sępia stela) ukazuje władcę miasta
Lagasz
na czele zbrojnych w dzidy i okrytych wielkimi, prostokątnymi tarczami żołnierzy.
W starożytnej Grecji żołnierzami byli wszyscy wolni obywatele, przy czym - w zależności od tego jaki ustrój panował w danym mieście-państwie - różne były powinności przedstawicieli poszczególnych warstw społecznych. Podobnie w starożytnym Rzymie, gdzie obowiązek wojskowy spoczywał na wszystkich wolnych obywatelach Republiki, a zwolnienie z tego obowiązku zapewniało jedynie (poza ułomnością fizyczną) wstąpienie do stanu kapłańskiego lub bycie biednym (żołnierz sam kupował sobie ekwipunek). Warstwy ludności podległej (nie-Rzymianie zwani Italikami) stanowiły materiał do budowy formacji pomocniczych armii lub wioślarzy we flocie.
W Średniowiecznej Europie, gdzie cała własność ziemska należała do władcy (
suwerena
), który przydzielał ją swym
wasalom
-
rycerzom
, zarysowała się po raz pierwszy wyraźna linia podziału w wojsku na konne rycerstwo oraz pieszych
łuczników
,
kuszników
,
pawężników
- żołnierzy wywodzących się z warstwy wolnych lub
pańszczyźnianych chłopów
. Niezależne siły zbrojne powstawały w celu obrony miast, a ich skład i finansowanie spoczywały na barkach
cechów
rzemieślniczych i
gildii
kupieckich.
W dobie
Odrodzenia
dość powszechnie korzystano z
armii zaciężnych
, od czego zaczęto odchodzić na rzecz armii z poboru w wieku XVIII, przy czym najszersze jej użycie miało miejsce w XIX i XX wieku od
wojen napoleońskich
do
wojny wietnamskiej
.
W dobie obecnej coraz częściej odstępuje się od poboru na rzecz armii zawodowej, znacznie mniejszej liczebnie, natomiast o wysokim stopniu profesjonalizmu. W takim rozwiązaniu trzon armii składający się z żołnierzy czynnej służby wojskowej może być w mniejszym lub większym stopniu wspierany przez żołnierzy rezerwy[1].
Podział
Żołnierzy można podzielić:
- ze względu na
stosunek do służby wojskowej
:
- żołnierzy czynnej służby wojskowej (w czasie pokoju i podczas wojny):
-
żołnierzy rezerwy
;
- ze względu na rodzaj pełnionej służby:
- żołnierzy zawodowej służby wojskowej,
- żołnierzy pełniących służbę z tytułu powszechnego obowiązku wojskowego:
- ze względu na
stopień wojskowy
:
Zadania w czasie pokoju
Żołnierze pełnią ważne role nie tylko w czasach konfliktów i wojen. W czasie pokoju trzymają warty przy obiektach o szczególnie ważnym znaczeniu, pomagają cywilom dotkniętym klęskami żywiołowymi czy katastrofami (np. powodziami, wielkimi pożarami). Specjalistyczne formacje przydają się także do innych zadań, np.
wojska inżynieryjne
budują mosty i drogi,
saperzy
rozbrajają
niewybuchy
i wysadzają domy przeznaczone do rozbiórki.
Partyzanci, najemnicy, maruderzy i dezerterzy
W czasie prowadzenia działań wojennych istnieje wiele różnych formacji militarnych, ale nie wszyscy żołnierze walczą w regularnych
armiach
.
Partyzantami
nazywamy bojowników oddziałów ochotniczych, prowadzących
wojnę podjazdową
i działania na tyłach wroga. Największymi formacjami partyzanckimi były oddziały partyzantki
jugosłowiańskiej
i
Armii Krajowej
w okresie
II wojny światowej
oraz oddziały
Vietminhu
i
Vietcongu
w czasie wojny wietnamskiej.
Maruderzy
to żołnierze odłączający się od swoich oddziałów, pozostający na tyłach armii (często w celach rabunkowych).
Dezerterami
nazywa się uciekinierów, którzy opuścili jednostkę wojskową, by uniknąć służby wojskowej.
Szczególną grupę wojskowych stanowią
najemnicy
, którzy zaciągają się do walki nie z obowiązku lub dla sławy, lecz w zamian za wynagrodzenie. Są to najczęściej doświadczeni żołnierze zawodowi, którzy po odejściu z armii szukają zatrudnienia gdzie indziej. Wbrew potocznemu mniemaniu nie są nimi żołnierze międzynarodowej jednostki armii
francuskiej
zwanej
Legią Cudzoziemską
, ani agenci ochrony z amerykańskiej firmy
Blackwater
Zobacz też
Przypisy
Bibliografia
"Leksykon wiedzy wojskowej", Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1979