Hồ Chí Minh ( ) (ur.
19 maja
1890
w prowincji
Nghe An
, zm.
2 września
1969
w
Hanoi
) −
pseudonim
polityczny Nguyễn Sinh Cunga, znanego również jako Nguyễn Tất Thành i Nguyễn Ái Quốc − wietnamski polityk komunistyczny, założyciel i przywódca polityczny Komunistycznej Partii Indochin, premier (
1954
) i prezydent (
1954
-
1969
)
Demokratycznej Republiki Wietnamu
.
Życiorys
Hồ Chí Minh urodził się prawdopodobnie[1] w roku 1890, w prowincji
Nghệ An
, w rodzinie
konfucjańskiego
"uczonego" Nguyễn Sinh Sắca. Początkowo otrzymał imię Sinh Cung, które, gdy miał 10 lat, zmieniono mu zgodnie z miejscowym obyczajem na Tất Thành. Po ukończeniu szkoły otrzymał uprawnienia nauczycielskie pozwalające mu pójść śladami ojca. Jednak powiązania jego rodziny z ruchem Đông Kinh Nghĩa Thục sprawiły, że Hồ Chí Minh wcześnie zetknął się z działaczami narodowo-wyzwoleńczymi, co skierowało go w innym kierunku. W 1911 r. zamustrował na statek jako Van Ba, pomocnik kucharza i wyruszył w podróż do Francji, a potem do Stanów Zjednoczonych i Anglii.
W owym czasie nie prowadził dziennika i nie sporządzał notatek, nie jest więc jasne dlaczego udał się do
Europy
nie zaś do
Japonii
, wówczas ostoi
azjatyckiego
nacjonalizmu
. Może nie chciał wiązać się z
Japończykami
, już wtedy nastawionymi bardzo ekspansjonistycznie. Znacznie później mawiał, że obawia się zaskoczenia podczas "przeganiania tygrysa spod drzwi frontowych, podczas gdy wilki zachodzą od tyłu."[2] Najbardziej prawdopodobne jest to, że chciał nauczyć się od Zachodu jak Zachód pokonać. Trzy lata spędził na morzu zwiedzając cały świat. W
1913
r. przybył do
Stanów Zjednoczonych
. Po roku popłynął do
Londynu
gdzie pracował jako pomocnik kucharza. Prawdopodobnie wrócił wtedy do nazwiska Nguyễn Tất Thành. Uczył się angielskiego i poznawał poglądy socjalistów, irlandzkich separatystów i różnego pochodzenia nacjonalistów. W 1917 r. podobno wrócił do Francji, data ta jednak nie jest niczym udokumentowana. Wg oficjalnych danych władz francuskich do Francji przybył dopiero w 1919 r. jako Nguyễn Ái Quốc (Nguyen Patriota)[3].
W
Paryżu
wstąpił do
SFIO
− francuskiej partii socjalistycznej. 19 czerwca 1919 r. napisał petycję do uczestników
konferencji wersalskiej
nawołująca do uznania praw narodu wietnamskiego do wolności i samostanowienia. Po zapoznaniu się z
leninowskimi
Tezami w kwestii narodowej i kolonialnej doszedł do wniosku, że komuniści mogą mu pomóc w wyzwoleniu Wietnamu. W grudniu 1920 r. wziął udział w kongresie SFIO w Tours, gdzie po rozłamie został jednym z założycieli
Francuskiej Partii Komunistycznej
.
W
1921
wystawił w jednym z klubów swój
monodram
"Bambusowy Tygrys", w którym portretował skorumpowaną wietnamską marionetkę,
cesarza
Khai Dinha. Podobno był to spektakl "w stylu Arystofanesa, nie pozbawiony werwy i wartości scenicznych"[2]. Pisywał artykuły do gazet, nawet recenzje filmowe (w magazynie "Cinegraph", pod pseudonimem Guy N'Qua). W 1921 r. utworzył Związek Międzykolonialny i zaczął wydawać czasopismo La Paria. Poznał wielu ówczesnych, wpływowych działaczy i stał się popularny. Latem 1923 r. wyjechał po kryjomu do Berlina, a następnie do
ZSRR
. 27 stycznia 1924 r., tydzień po śmierci Lenina, moskiewska
Prawda
opublikowała jego artykuł: "Lenin i kolonie". Latem 1924 r. wziął udział w V kongresie
Kominternu
, gdzie wybrano go na członka Biura Dalekowschodniego i wysłano do
Kantonu
, gdzie miał pomóc w organizacji ruchu komunistycznego. W Kantonie Nguyễn Ái Quốc założył Stowarzyszenie Wietnamskiej Młodzieży Rewolucyjnej, które wkrótce zdominowało wietnamski ruch rewolucyjny.
Po przejęciu władzy w Chinach przez
Czang Kaj-szeka
Nguyễn Ái Quốc wrócił do ZSRR. Przez kilka miesięcy podróżował, biorąc udział w różnych zjazdach i kongresach. Na jesieni przyjechał do
Syjamu
, gdzie założył czasopismo Amity przeznaczone dla wietnamskich emigrantów. Do ogarniętego niepokojem kraju wrócić nie mógł. 10 października 1929 r. Sąd Cesarski na sesji w
Vinh
(prowincja
Nghe An
), uznał go winnym zamieszek i w procesie zaocznym skazał na karę śmierci. W czasie jego nieobecności wśród działaczy partyjnych doszło do rozłamu w wyniku którego utworzono kilka różnych organizacji i partii komunistycznych. Na początku 1930 r. przyjechał do Hongkongu, gdzie zorganizował spotkanie przywódców wietnamskich organizacji komunistycznych. W wyniku tej konferencji powołano
Komunistyczną Partię Wietnamu (Đảng Cộng sản Việt Nam)
, którą w październiku tegoż roku przemianowano na Komunistyczną Partię Indochin (Đảng Cộng sản Đông Dương).
6 czerwca 1931 r. władze brytyjskie aresztowały Nguyễn Ái Quốca. Do ekstradycji jednak nie doszło. Rozgłoszona fałszywa wiadomość o jego śmierci odwróciła od niego uwagę władz francuskich i za cichym przyzwoleniem brytyjczyków w styczniu 1933 r. udało mu się uciec do Chin[4]. Wiosną 1934 dotarł do
ZSRR
. Okres pobytu w Moskwie jest bardzo słabo udokumentowany, jeśli nie liczyć jego własnych wspomnień wydanych w 1963 r. Wiadomo jednak, że nie ominęły go stalinowskie czystki i, że w latach 1934-38 był politycznie nieaktywny[5]. Pod koniec 1938 roku powrócił do Chin.
W drugiej połowie 1940 roku, po krótkich walkach, francuski rząd
Vichy
podpisał z Japonią traktat, na mocy którego Japończycy gwarantowali suwerenność i integralność kolonii francuskich w Indochinach, a w zamian otrzymywali pełną swobodę działań militarnych. Zachęcona tym projapońska, nacjonalistyczna Liga Odrodzenia Narodowego Wietnamu zorganizowała powstanie skierowane przeciwko władzom kolonialnym. Komuniści początkowo poparli powstanie, organizując własne oddziały partyzanckie, ale po klęsce powstańców w
Kochinchinie
uznali wystąpienia za przedwczesne i wycofali się.
28 stycznia 1941 roku Nguyễn Ái Quốc wrócił do Wietnamu, gdzie w górach
prowincji Cao Bằng
, w jaskini Pác Bó zaczął organizować
Ligę Walki o Niepodległość Wietnamu
, zbrojną organizację zwaną w skrócie Việt Minh. Z tą organizacją miał się kojarzyć kolejny pseudonim przywódcy: Hồ Chí Minh (
pol.
'Ten Który Oświeca', 'Ten, który Niesie światło').
W sierpniu 1942 r., przekradając się do Chin, Nguyễn Ái Quốc został aresztowany przez lokalne władze prowincji
Guandxi
i przetrzymywany w różnych więzieniach do 10 września 1943 r., po czym osadzony w areszcie domowym. W więzieniu spędza czas na pisaniu wierszy[6]. W marcu władze
Kuomintangu
zdecydowały się go uwolnić. 9 sierpnia 1944 r. powrócił do jaskini Pác Bó kontynuować swoją działalność.
W sierpniu 1945 r., już jako Hồ Chí Minh, został szefem Tymczasowego Rządu Rewolucyjnego Wietnamu, a 2 września na wiecu w Hanoi proklamował niepodleglość. Po
konferencji genewskiej
i podziale kraju został prezydentem
DRW
. Zmarł 2 wrzesnia 1969 r. na atak serca w swoim domu w Hanoi.
Ocena działalności
Po trwającej w latach
1946
-
1954
pierwszej wojnie indochińskiej
i ustanowionym w Genewie podziale Wietnamu na dwa państwa, został prezydentem
Demokratycznej Republiki Wietnamu
. Bezwzględnie rozprawił się kolejno z niekomunistyczną opozycją i rywalami wewnątrz partii; jak przyznało plenum KC w okresie przelotnej odwilży (
1956
), "szeroko stosowano terror", a "tortury stały się powszechną praktyką". Prawdziwa masakra spotyka konkurencję: umiarkowanych konstytucjonalistów, polityczno-religijną sektę Hoa Hao, a zwłaszcza trockistów. Zbrodnie te zatwierdza wyszkolony w Moskwie komunistyczny dowódca Sajgonu – Tran Van Giau. Jeszcze tego roku powstaje na wzór sowiecki Urząd Bezpieczeństwa. Od 1946 r. na północy kraju działają już obozy koncentracyjne i jenieckie oraz tajna policja. Więźniom funduje się bicie, tortury oraz „reedukację” wzorowaną na chińskiej (od 1950 r. działają doradcy przysłani przez Mao). W obozach jenieckich dla francuskiego korpusu ekspedycyjnego z 20 tys. przeżyło 9 tys. osób.
Od 1953 do 1954 r. na północ od 17 równoleżnika zostaje przeprowadzona „reforma rolna”, wzorowana na chińskiej z lat 1946-52. Zostaje straconych ok. 50 tys. ludzi po wsiach, czyli 0,3-0,4% ludności kraju, 50-100 tys. trafiło do więzień.
Ho zaangażował wszystkie środki DRW do walki o przejęcie wspieranego przez Stany Zjednoczone Wietnamu Południowego, którą rozumiał jako naczelny cel swej polityki, niezależnie od nękającego Północ głodu. Na terenie sąsiednich
Laosu
i
Kambodży
powstały bazy zaopatrzeniowe
Vietcongu
, który
20 grudnia
1960
ogłosił utworzenie Narodowego Frontu Wyzwolenia Wietnamu Południowego, rzucając wyzwanie rządowi
Ngo Dinh Diema
. W
1965
Ho zdecydował o wysłaniu do
Wietnamu Południowego
, na pomoc tamtejszym komunistom, regularnych oddziałów Armii Północnowietnamskiej. Pierwsze uderzenie na siły USA w regionie nastąpiło zresztą już w sierpniu
1964
.
Głównym następstwem zwycięstwa komunistów pod wodzą Hồ Chí Minh'a oprócz opanowania całego terytorium Wietnamu było narzucenie społeczeństwom Wietnamu Południowego, Laosu i Kambodży komunistycznych metod rządzenia. W ciągu kilku miesięcy od zdobycia Sajgonu w obozach "reedukacji" zamknięto ponad 300 tysięcy ludzi – studentów, intelektualistów, zakonników, żołnierzy, policjantów, urzędników oraz polityków (w tym także komunistycznych). Wiele innych osób wymordowano od razu. Komunistom przypisuje się zamordowanie, podczas objęcia kontroli nad dawną stolicą cesarstwa – Hue w lutym 1968 r., nie mniej niż 3 tys. osób: niektórzy zostali pogrzebani żywcem. Kolejnym przykładem może być zakopanie żywcem 47 osób w jednej z wiosek w prowincji Binh Dinh. Szacuje się, iż przez kompleks wietnamskich obozów "reedukacyjnych" przewinęło się ok. 1 mln ludzi do roku 1986 (średnia populacja w Wietnamie w tamtym czasie to ok. 20 mln ludzi).
Dodatkowym efektem wojny było także utworzenie przez radziecki wywiad wojskowy GRU jednej z trzech największych stacji rozpoznania radioelektronicznego w zatoce Cam Ranh na południu Wietnamu, obsługującej rejon Pacyfiku – razem ze stacją nasłuchową w Lourdes na Kubie oraz kolejną zlokalizowaną nieopodal Adenu w Jemenie tworzyła ona filary światowej sieci zwiadu radioelektronicznego ZSRR.
Zobacz też
Bibliografia
- Wiesław Olszewski: Historia Wietnamu. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1991. .
- Pierre Brocheux:
Ho Chi Minh : a biography
. Cambridge [etc.]: Cambridge University Press, 2007. .
- Stanley Karnow: Vietnam: A History. Pimlico, 1994, ss. 130-8. .
- Najnowsza historia świata, red. A. Patek, J. Rydel, J. J. Węc, t. II. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2007, ss. 86-87. .
- Nguyễn Khắc Viện: Vietnam, A long history. Hanoi: Thế Giới Publishers, 2009, ss. 454-512.
Przypisy
- ↑ W literaturze występuje wiele różnych, często sprzecznych danych dotyczących biografii Hồ Chí Minha.
Olszewski
podkreśla: „iż w ogóle niewiele dat, liczb czy nazwisk z dziejów Wietnamu (a zwłaszcza wietnamskiego ruchu rewolucyjnego) można uznać za całkowicie pewne. Zazwyczaj fakty tego rodzaju ukrywano przed postronnymi, posługując się umownymi, wielokrotnie potem korygowanymi. Wynikało to zarówno ze względów konspiracyjnych, jak i pewnej praktyki tego kraju – nieinformowania ogółu o sprawach dotyczących władzy, czy też przywódców, monarchów”. Wiesław Olszewski: Historia Wietnamu. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1991, s. 293. .
- ↑ 2,0 2,1 Cytat za Stanley Karnow: Vietnam: A History. Pimlico, 1994, s. 131. .
- ↑ Wg Quinn-Judge dane biograficzne z okresu 1911-19 dot. Hồ Chí Minh, jakkolwiek podawane przez wielu autorów, nie są potwierdzone. Sophie Quinn-Judge:
Ho Chi Minh: the missing years, 1919-1941
. London: Hurst Co., 2002, ss. 11-27. .
- ↑ Brocheux pisze, że na statek do Amoy(
Xiamen
) podrzucił go "osobisty tender wicegubernatora" ( Pierre Brocheux:
Ho Chi Minh : a biography
. Cambridge [etc.]: Cambridge University Press, 2007, s. 57. . )
- ↑ Quinn-Judge pisze, że usunięto go z VII kongresu kominternu, prowadzono przeciwko niemu jakieś śledztwo i grożono egzekucją (Sophie Quinn-Judge:
Ho Chi Minh: the missing years, 1919-1941
. London: Hurst Co., 2002, ss. 8,207. . ). Oficjalne biografie pomijają ten okres milczeniem lub ograniczają się do podania, że był obserwatorem na kongresie kominternu (
New Ho Chi Minh biography
. „Translations On North Vietnam”. 751, ss. 29-30 (lipiec 1970). JPRS (
ang.
). [dostęp 14.05.2010]. )
- ↑ Wydanie polskie: Ho Chi Minh, Dziennik więzienny, PIW, 1962