Księżna Karolina Sayn-Wittgenstein, urodzona Karolina Elżbieta Iwanowska (
8 lutego
1819
,
Woronińce
na
Podolu
, ob.
Ukraina
-
9 marca
1887
,
Rzym
) - polska
szlachcianka
, ponadczterdziestoletnia przyjaciółka i partnerka
Ferenca Liszta
.
Córka Piotra Iwanowskiego; urodziła się w Woronińcach, jednej z wielu posiadłości jej rodziców w południowo-wschodniej Polsce, wówczas części
Imperium Rosyjskiego
. 26 kwietnia 1836 roku wyszła za mąż za oficera w służbie rosyjskiej, księcia Mikołaja zu Sayn-Wittgenstein-Ludwigsburg (1812-1864). Młodzi mieli tylko córkę, Marię Paulinę Antoninę (1837-1920), która później poślubiła księcia Konstantego zu Hohenlohe-Waldenburg-Schillingsfürst. Małżeństwo nie było udane i po dziesięciu latach nastąpiła faktyczna separacja.
Księżna Karolina Sayn-Wittgenstein w 1847
Księżna Karolina poznała Liszta w 1847 roku w
Kijowie
, gdzie słynny pianista wówczas koncertował, odbywając tournee po miastach ówczesnej Rosji. Na jej zaproszenie Liszt gościł parokrotnie w Woronińcach, pozostawiając jako wspomnienie muzyczne utwór pt. "Żniwa w Woronińcach" (Glanes de Woronince). W 1848 Liszt i Karolina zamieszkali wspólnie w Weimarze. Ich ślub był jednak niemożliwy, gdyż Karolina była tak praktykującą katoliczką, jak i mężatką, zaś jej mąż jeszcze żył. Rozpoczęły się wieloletnie starania o uzyskanie
rozwodu
, w co zamieszane były najwyższe władze świeckie i duchowe -
car
oraz
papież
. W roku
1860
, wydawało się, nastąpił sukces, gdyż
Stolica Apostolska
uznała ślub Wittgensteinów za "nieważny". Zaplanowano wówczas ślub na 22 października 1861 roku, na pięćdziesięciolecie Liszta. Jednak małżonek, Mikołaj zu Sayn-Wittgenstein, jak się wydaje, namówił cara Rosji na interwencję dyplomatyczną w Watykanie, w związku z czym wydane już pozwolenie na ślub zostało cofnięte. Dodatkowo, rząd carski skonfiskował Karolinie większość jej posiadłości i chłopów, co miało uniemożliwić późniejsze wyjście za mąż. Uważa się, że rosnąca awantura mogła skutecznie zaszkodzić planom małżeńskim Marii Pauliny, córki Karoliny, co ostatecznie skłoniło ją do rezygnacje o dalsze starania o ślub z Lisztem.
Sytuacja ta bez wątpienia przyczyniła się do tego, iż Liszt w roku 1865 uzyskał święcenia kapłańskie i został
opatem
. Pozostał jednak w platonicznym związku z Karoliną, która, uprawiając amatorsko pisarstwo, okazywała Lisztowi wielką pomoc, zwłaszcza w pracy nad jego książką "Życie Chopina".
Hector Berlioz
zadedykował Karolinie Wittgenstein swoją operę Trojanie (1863).
Śmierć ukochanego, Ferenca Liszta, wyniszczyła Karolinę zupełnie - ona przeżyła go zaledwie siedem miesięcy.