Antagoniści kanału wapniowego to grupa substancji – leków i trucizn, powodujących blokadę
kanałów wapniowych
w komórkach organizmu. Kanały wapniowe są rodzajem
receptora błonowego
, mogą zatem łączyć się ze specyficznymi substancjami zwanymi
antagonistami
, co prowadzi do zablokowania, lub zredukowania możliwości otwierania się tych kanałów. Obniżenie zdolności otwierania się kanałów wapniowych powoduje zmniejszenie napływu jonów wapnia do komórki i spadek ich wewnątrzkomórkowego stężenia. Ponieważ jony Ca2+ pełnią ważną funkcję w mechanizmie skurczu mięśni, zablokowanie ich wnikania do komórki blokuje możliwość kurczenia się mięśni i prowadzi do ich rozluźnienia.
Leki należące do grupy antagonistów kanału wapniowego podzielono ze względu na ich selektywność (zdolność wybiórczego blokowania tylko kanałów wapniowych) na dwie klasy: A i B. Ze względu na miejsce działania – kardioselektywność lub selektywność naczyniową wyróżniono jeszcze 6 grup.
Zastosowanie
Blokery kanału wapniowego stosuje się przede wszystkim w leczeniu chorób układu krążenia, w których korzystne jest obniżenie ciśnienia tętniczego. Leki z tej grupy są używane w terapii
nadciśnienia
,
dusznicy bolesnej
,
arytmii
oraz w
migrenie
.
Podział i przykłady
Klasa A
Selektywne blokery kanału wapniowego. Mają zdolność wybiórczego blokowania tylko kanałów wapniowych.
Grupa 1 – Werapamilu
Zalicza się tu leki będące pod względem chemicznym pochodnymi fenyloalkiloaminy. Są to leki kardioselektywne (działają na komórki mięśnia sercowego w ok. 18 razy mniejszych stężeniach niż na komórki mięśni gładkich). Ich działanie polega na blokowaniu bramkowanych napięciem kanałów wapniowych. Leki te mogą się połączyć tylko z otwartym kanałem – efektywność ich działania zależy zatem od częstości otwierania się kanałów wapniowych w czasie zastosowania leku.
Przykłady leków:
Grupa 2 – Nifedypiny
Są to pochodne 1,4-dihydropirydyny. Podobnie jak blokery z grupy werapamilu, blokują kanały wapniowe będące w stanie pobudzenia (otwarte). Działają przede wszystkim na mięśnie gładkie naczyń krwionośnych. Są stosowane w leczeniu nadciśnienia, razem z innymi
lekami hipotensyjnymi
.
Przykłady leków:
Grupa 3 – Dilitiazemu
Są to pochodne benzotiazepiny. Blokują otwarte kanały wapniowe przede wszystkim w sercu, ale również w mięśniach gładkich naczyń. Stosuje się je w zapobieganiu i leczeniu
dusznicy bolesnej
.
Klasa B
Nieselektywne blokery kanału wapniowego. Mogą blokować różne rodzaje kanałów, najczęściej antagonizują kanały wapniowe i sodowe. Leki z tej grupy często wpływają również na funkcje biologiczne innych substancji, np histaminy.
Grupa 4 – flunaryzyny
Działają głównie na kanały wapniowe zlokalizowane w naczyniach krwionośnych. Oprócz kanałów wapniowych blokują też kanały sodowe oraz działanie kalmoduliny, serotoniny, dopaminy, histaminy i innych neuroprzekaźników. Są stosowane między innymi w leczeniu miażdżycy. Cynaryzyna, dzięki właściwościom przeciwhistaminowym, znajduje również zastosowanie jako lek przeciwalergiczny.
przykłady:
flunaryzyna
,
cynaryzyna
Grupa 5 – prenylaminy
Prenylamina, lidoflazyna, fendylina mają zastosowanie w chorobie niedokrwiennej serca.
przykłady: prenylamina, lidoflazyna
Grupa 6 – inne
Blokują kanały wapniowe oraz sodowe.
przykłady: perheksylina, etafenon, beprydyl, terodylina
Kliniczne znamienne interakcje
Metaboliczne
Antagoniści wapnia | Leki zmieniające metabolizm anagonistów wapnia | Następstwa kliniczne |
---|
- Amlodypina
- Felodypina
- Isradypina
- Nikardypina
- Nifedypina
- Nimodypina
- Nisoldypina
- Werapamil
| - Sok grejpfrutowy 200 ml/d
- Erytromycyna
- Itrakonazol
- Ketokonazol
- Cymetydyna
- Indinawir
- Nelfinawir
- Ritonawir
- Sakwinawir
| ↑ stężenia antagonistów wapnia w surowicy: - hipotonia
- zawroty głowy
- bóle głowy
- obrzęki obwodowe
|
- Diltiazem
- Werapamil
- Nifedypina
| | ↓ stężenia antagonistów wapnia w surowicy: - osłabienie działań leczniczych
|
Farmakokinetyczne
Inne leki | Antagoniści wapnia | Następstwa kliniczne |
---|
| - Diltiazem
- Amlodypina
- Werapamil
- Nifedypina (tylko u dzieci)
| ↑ stężenia w surowicy cyklosporyny, takrolimusa: |
| | ↑ stężenia midazolamu: |
| | ↑ stężenia buspironu: |
- Lowastatyna
- Simwastatyna
- Atorwastatyna
| - Diltiazem
- Werapamil
- Pochodne dihydropirydyny w mniejszym stopniu
| ↑ stężenia satyn w surowicy: |
Bibliografia
- Zając M, Pawełczyk E, Jelińska A. Chemia leków dla studentów farmacji i farmaceutów. Poznań: Wydawnictwo Naukowe AM w Poznaniu; 2006.
- „Kardiologia zapobiegawcza” pod red. M. Naruszewicza, Szczecin, wyd. PTMNM, 2003, s. 391,