Latarnia Morska Rozewie –
latarnia morska
na polskim wybrzeżu
Bałtyku
, położona na
przylądku Rozewie
(
powiat pucki
).
Latarnia znajduje się pomiędzy
Latarnią Morską Stilo
, a
Latarnią Morską Jastarnia
. Latarnia morska Rozewie ma największy zasięg nominalny ze wszystkich latarni polskiego wybrzeża.
Informacje ogólne
Latarnia Morska Rozewie położona jest przy ulicy Leona Wzorka 1 w
Rozewiu
. Jest administrowana przez
Urząd Morski w Gdyni
i udostępniono ją do zwiedzania. Latarnia nosi imię
Stefana Żeromskiego
.
Istnieją dwie latarnie: stara i nowa. Nazwy: stara i nowa latarnia nie są jednoznaczne i są błędnie używane zamiennie do obu rozewskich latarni. Przyczyniła się do tego skomplikowana historia budowy i modernizacji dwóch rozewskich latarni, oraz okres, w którym obie latarnie świeciły równocześnie ("stara latarnia" – to czynna do dziś latarnia z
1822
roku, poddana dwóm istotnym modernizacjom w:
1910
roku i w
1978
roku).
Z latarnią związana jest legenda, budowana przez latarnika
Leona Wzorka
o tym, że
Stefan Żeromski
pisał tu powieść "Wiatr od morza". Stefan Żeromski faktycznie zwiedził rozewską latarnię, ale powieść powstała w Warszawie.
Z latarnią związana jest rodzina Wzorków. Leon Wzorek pracował tu w latach
1920
-
1939
. W latach
1945
-
1975
służbę latarnika pełnił jego brat, Władysław, a po nim jego syn, Zbigniew, który zaczął pracować w
1975
roku, a na emeryturę przeszedł w
1980
roku.[1].
Dane techniczne
Czynna latarnia
Prawidłowa nazwa: "stara" latarnia
- Nr polski 0480 (w polskim
Spisie Świateł
) tom I wyd. 2009
- Nr brytyjski C2960 (w brytyjskim Spisie Świateł vol C)
- Położenie: 54°49'54"
N
18°20'20"
E
- Wysokość wieży: 32,7
m
- Wysokość światła: 83
m
n.p.m.
- Zasięg nominalny światła: 26
Mm
(48,2
km
)
- Charakterystyka światła: Błyskowe, skrót międzynarodowy: FI
- Światło: 0,1 s
- Przerwa: 2,9 s
- Okres: 3 s
Nieczynna latarnia
Prawidłowa nazwa: "nowa" latarnia
- Położenie: 54°49
N
18°20
E
- Wysokość wieży: około 21
m
- Wysokość światła: około 72
m
n.p.m.
Legenda
W XVII wieku w okolicach Rozewia rozbił się szwedzki statek, którego cała załoga wraz z kapitanem zginęła, ocalała tylko córka kapitana, ocalona przez rybaka. Zrozpaczona, zamieszkała w Rozewiu i postanowiła co noc rozpalać ognisko na wzgórzu, by innych żeglarzy nie spotkał taki sam los. Niektórzy mówią, że pomagała jej w tym miejscowa ludność. Córka kapitana paliła ogniska co noc, aż do swojej śmierci. Być może statek szwedzkiego kapitana rozbił się o wystającą w tym miejscu z wody skałę, zwaną przez rybaków "diabelską skałą" lub "czarcim kamieniem", pod którym zgodnie z rybackimi opowiadaniami siedzi diabeł i topi wszystkie obiekty, które znajdą się w jego zasięgu[2].
Historia
Kalendarium
Czynna latarnia – "stara" latarnia
Nieczynna latarnia – "nowa" latarnia
-
1875
– uruchomienie latarni
- Od
1875
do
1910
– równoczesne "świecenie" z czynną "starą" latarnią
Latarnicy
- córka szwedzkiego kapitana, którego statek rozbił się w pobliżu Rozewia w XVII wieku
- Leon Wzorek (zamordowany przez Niemców w Piaśnicy w 1939 r.)
- Władysław Wzorek (brat Leona, zmarł we wrześniu 1977 r.)
- Aleksander Krężałek (pracuje od 1971 r.)
- Artur Krężałek (syn Aleksandra)
- Zdzisław Ciechanowski[3]
Przylądek Rozewie od dawna stanowił ważny punkt nawigacyjny na mapach południowego Bałtyku. W XV wieku w Locji (
Flamandia
) wspominane jest Rozewie pod nazwą Pasehoned. Latarnia na przylądku Rozewie pierwszy raz umieszczona została na szwedzkiej mapie
Zatoki Puckiej
z
1696
roku.
Decyzje o budowie nowoczesnej latarni podjęto w
1807
r., gdy statki francuskie idące z zaopatrzeniem dla
Wielkiej Armii
do portu w
Gdańsku
, myliły w nocy Rozewie z
Helem
, zmieniając kurs na Zatokę Gdańską za Rozewiem, a następnie kończąc rejs na mieliznach przy plażach Półwyspu Helskiego.
W 1821 roku rozpoczęto budowę latarni murowanej, o wysokości 21,3 m. Zaświeciła ona
15 listopada
1822
: zapalono 15 lamp
Arganda
. Na kamiennej wieży dzisiejszej (czynnej) latarni[4], znajdowała się
laterna
, mieszcząca lampę na olej rzepakowy (
palnik Arganda
), w 1866 roku zainstalowano aparat Fresnela I Klasy, zasilany olejem rzepakowym. W roku
1877
zainstalowano
lampą naftową
. Lampę zapalano 15 minut przed zachodem słońca, a gaszono o świcie. Zasięg latarni wynosił 21,7 Mm.
Wzrost intensywności żeglugi w drugiej połowie
XIX w.
, skutkował częstymi pomyłkami nawigacyjnymi przechodzących w nocy koło Rozewia statków, kierujących się na Zatokę Gdańską, a mylących Rozewie z Helem, czego efektem było utknięcie na mieliznach między Chałupami a Jastarnią[5]. By temu zapobiec, zbudowano drugą latarnię (dziś: nieczynna latarnia), czyli zdublowano światła latarni na Rozewiu w celu łatwego odróżnienia świateł latarni rozewskich od sąsiednich latarni (m.in. w
Czołpinie
i na
Helu
). Druga latarnia na Rozewiu (nieczynna latarnia), świeciła od
1875
r. do
1910
r. Była wyposażona w aparat Fresnela I klasy na naftę. Obie latarnie świeciły światłem białym i miały taki sam zasięg. Nowa latarnia przestała być potrzebna po modernizacji pierwszej latarni (czynna latarnia), m.in. wyposażeniu w oświetlenie elektryczne, o większym zasięgu i unikalnej charakterystyce świecenia. Do ok.
1990
wieża nieczynnej latarni była eksploatowana jako wieża obserwacyjna i miejsce lokalizacji anteny radaru strażnicy
WOP
.
W
1910
roku "pierwszą" latarnię (czynna latarnia) podwyższono o 5 metrów, używając tak zwanych tubingów i zmodernizowano, zmieniając oświetlenie na elektryczne (dobudowano na szczycie kamiennej wieży stożkową konstrukcję stalową i wybudowano nową latarnię, na wysokości pierwszej, licząc od dołu galeryjki, z uwagi na rosnący las bukowy, zasłaniający światło latarni od strony morza).
Od
1945
roku latarnia jest także
radiolatarnią
o znaku RO (.-. ---) według
alfabetu Morse'a
. Po 1998 sygnał ten jest nadawany na życzenie, z uwagi na zmiany w systemie prac radiolatarni i GPS –
IALA
[6].
W
1972
roku decyzją Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków latarnia została wpisana do
rejestru zabytków
.
W czerwcu
1978
roku latarnię podwyższono o kolejne 8 metrów (przez wstawienie 8 metrowego walca metalowego - nie mylić z tubingiem - przy pomocy dźwigu samojezdnego), ponieważ rosnące drzewa (rezerwat – las bukowy), zaczęły zasłaniać światło, od strony morza. Zainstalowano nowe źródło światła. Jest to jeden panel dwustronny na obrotowym stole, gdzie na każdej stronie znajduje się po 20
reflektorów halogenowych
. Światło wysyłane jest z 16 reflektorów (ø 17 cm, 200 W każdy) na każdej stronie panelu. Jednocześnie włączone są 32 reflektory. Powierzchnia świetlna wynosi szer. 85 cm., wys. 94 cm. Światłość wynosi 800 000 kandeli. Pozostawiono stary reflektor i wyposażenie elektryczne z lat 20.
XX
w.[7] na swoim miejscu: wewnątrz nowego walca metalowego z 1978 r., w celach muzealnych (Muzeum Latarni Morskich w Rozewiu).
W
1994
roku zamontowano stację referencyjną
GPS
pozwalającą określić pozycję w pobliżu latarni z dokładnością do 5-10 metrów.
Obecny zasięg nominalny światła to 26 Mm.
Przy czynnej latarni znajduje się siłownia oraz sprężarki służące do uruchamiania
sygnału mgłowego
("buczka mgłowego" zainstalowanego w
1877
, połączonego rurami pneumatycznymi ze sprężarkami), zlokalizowanego w lesie na cyplu, koło zabudowań latarni (zmiana przepisów
IALA
, rozwój GPS i powszechne wyposażanie statków w
radary
nawigacyjne, spowodowało, że od
1991
sygnały mgłowe nie są nadawane).
Muzeum
Obecnie w latarni mieści się
muzeum
latarnictwa, które jest filią
Centralnego Muzeum Morskiego w Gdańsku
. W muzeum znajduje się stary reflektor latarni
Stilo
z
soczewką Fresnela
(reflektor tego typu działał w latarni na Rozewiu przed jej podwyższeniem i nadal można go zobaczyć w latarni), światła nawigacyjne oraz modele dawnych latarń począwszy od starożytnej
latarni na wyspie Faros
.
Na ścianie wieży wisi tablica upamiętniająca
Leona Wzorka
, latarnika, który we wrześniu
1939
pozostał na posterunku mimo nadchodzących Niemców.
11 września
1939
został przez Niemców aresztowany i rozstrzelany w
Piaśnicy
.
W sąsiednim budynku z ceglanym kominem mieści się stara maszynownia z
lokomobilą
stałą, generatorami prądotwórczymi, sprężarką i tablicami rozdzielczymi (dostępna dla zwiedzających latarnię), a w pobliżu latarni rozmieszczone są
znaki nawigacyjne
. Stojące na odludziu latarnie musiały być niezależne, dlatego miały własny generator prądu. Maszyna parowa napędzająca prądnice również napędzała kompresory: sprężone powietrze w mgielne dni uruchamiało buczki w pobliskiej syrenowni. Latarnik często ze swą rodziną musiał być samowystarczalny, stąd obok latarni znajduje się budynek wędzarni i jednocześnie piekarni.
W latarni znajduje się tablica poświęcona
Stefanowi Żeromskiemu
, a obok latarni mały pomnik – popiersie pisarza.
Ze względu na strome schody latarnia nie jest dostępna dla dzieci poniżej czwartego roku życia.
Dojazd
Od centrum
Jastrzębiej Góry
około 3 km drogą do Władysławowa. Koło latarni umieszczono parking oraz restauracje. Nocleg możliwy jest domkach letniskowych, kwaterach prywatnych, hotelu "Rozewie" (były internat wojskowy), i kilku innych miejscach głównie po południowej stronie brukowej drogi, tzw. "Autostrady ku słońcu" łączącej
Władysławowo
z
Jastrzębią Górą
. Ponadto najbliższe miejsca hotelowe w Jastrzębiej Górze są oddalone od latarni o mniej niż 1 km.
Galeria
Latarnia Morska Rozewie – Nieczynna | Stary reflektor z soczewką Fresnela latarni
Stilo
| Współczesny reflektor latarni na Rozewiu | Maszynownia latarni na Rozewiu |
Maszyna parowa napędzająca generator prądu i kompresory | Kompresory z maszynowni przy latarni | | Wędzarnia i piekarnia latarnika |
Przypisy
Bibliografia
- Marian Czerner: Latarnie morskie polskiego wybrzeża. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie,
1967
.
- Tablice informacyjne zamieszczone w latarni
Linki zewnętrzne