Zielona polityka (ekologizm) -
ideologia
polityczna. Jest zestawem idei, wartości i poglądów będących podstawą budowania aktywnego i otwartego
społeczeństwa obywatelskiego
, rozwijającego się zgodnie z zasadą
zrównoważonego rozwoju
i respektującego
prawa człowieka
(w tym prawa mniejszości). Największe na świecie zielone partie polityczne sięgają korzeniami początku lat 70. i wiążą się z
ruchami antywojennymi
czy
antyjądrowymi
.
Większość zwolenników "formacji głównego nurtu" uznaje tę
ideologię
za syntezę starszych światopoglądów:
konserwatyzmu
,
liberalizmu
i
socjalizmu
. Obecnie jednak coraz częściej mówi się o niej jako samodzielnej formacji.
Zielona polityka obejmuje trzy główne polityki:
ekologiczną
,
społeczną
i
gospodarczą
, stanowiące podstawę
zrównoważonego rozwoju
.
Zieloną politykę realizują partie Zielonych na całym świecie, opierając swoje działania na czterech filarach:
-
ekologia
(także "mądrość ekologiczna" albo "trwałość (sustainability) ekologiczna") - promowanie
alternatywnych źródeł energii
,
transportu kolejowego
i hasła "tiry na tory" jako przeciwieństwa dla budowy
autostrad
, stanowczy sprzeciw wobec
elektrowni atomowych
. Krytyce poddają nadmierny
konsumpcjonizm
jako jeden z powodów kłopotów ekologicznych, popierają walkę o
prawa zwierząt
.
-
sprawiedliwość społeczna
(także "społeczna równość i ekonomiczna sprawiedliwość") - także w polityce podatkowej poprzez "
zieloną reformę podatkową
" - kary dla przedsiębiorstw zatruwających środowisko, wzrost opodatkowania
zasobów nieodnawialnych
, silne inwestycje w kapitał ludzki, zniesienie wszelkich podatków na towary produkowanie lokalnie, mierzenie dobrobytu społecznego nie wskaźnikiem
PKB
, ale
Wskaźnikiem Jakości Życia
.
-
oddolna demokracja
(partycypacyjna), polegająca na szukaniu konsensusu wewnątrz jak najbardziej zdecentralizowanych społeczności.
-
działanie bez przemocy
(non-violence). Spora część działaczy Zielonych bierze udział w ruchach antywojennych i
alterglobalistycznych
, oponując przeciwko wojnom, militaryzmowi i agresywnemu
kapitalizmowi
, który niszczy planetę i przyczynia się do wzrostu rozwarstwienia społecznego.
W
1984
Green Committees of Correspondence w
Stanach Zjednoczonych
rozbudowało cztery filary do dziesięciu kluczowych wartości, dodając następujące postulaty:
-
decentralizacja
- ekonomia wspólnotowa (community-based economics)
- wartości postpatriarchalne (
feminizm
)
- szacunek dla różnorodności
- globalna odpowiedzialność
- uwzględnienie przyszłości
W
2001
Karta Zielonych Globalnych
określiła sześć głównych zasad:
Hasłem zielonej polityki jest „Myśl globalnie, działaj lokalnie” („Think Globally, Act Locally”).
Najważniejsze poglądy
W kwestiach ekonomicznych Zielonych charakteryzuje skupianie się na biosferze i ludzkiej jakości życia. Większość nie ufa tradycyjnemu kapitalizmowi, mierzącemu postęp wielkością
wzrostu gospodarczego
, któremu przeciwstawiają
Wskaźnik Jakości Życia
. Takie zjawiska, jak
konsumeryzm
czy postęp technologiczny za wszelką cenę uznają za szare, przeciwstawiane zielonym poglądom, takim jak walka z subsydiowaniem nieekologicznych przedsięwzięć np.
energetyki jądrowej
i staraniom o zieloną reformę podatkową, kojarzoną z hasłem zanieczyszczający płaci. Będąc
alterglobalistami
, nie uznają oni obecnego modelu
globalizacji
. Zieloni chcą powstrzymać rządy od subwencjonowania przedsiębiorstw, które marnują zasoby, zanieczyszczają środowisko naturalne (przemysł samochodowy, rolnictwo). Promują
ekologiczną reformę podatkową
.
Zielona polityka bardzo wyraźnie podkreśla rolę
demokracji oddolnej
, w której pojedynczy człowiek ma jak najwięcej do powiedzenia w kwestiach bezpośrednio go dotyczących. W związku z tym propagują model demokracji opartej na bezpośrednich inicjatywach mieszkańców, konsensusie i współpracy, a także etyczną konsumpcję, polegającą na kupowaniu produktów powstałych bez wyzysku ludzi lub środowiska.
Ważnymi elementami działania politycznego Zielonych są także:
antyfaszyzm
i wszelkie inne działania, walczące z
nacjonalizmem
,
ksenofobią
i
dyskryminacją
,
feminizm
i walka o równouprawnienie mniejszości religijnych,
seksualnych
, etnicznych i innych, a także
pacyfizm
, walka o sprawiedliwy globalny handel,
prawa zwierząt
, sprzeciw wobec hodowli
organizmów genetycznie modyfikowanych
i dążenie do utrzymania bioróżnorodności, np. poprzez ochroną autochtonicznych społeczności, języków i tradycji (np. zobowiązanie
irlandzkiej Partii Zielonych
do zachowania języka irlandzkiego[1]).
Istnieją dwa główne "skrzydła" zielonej polityki - jedno uważa, że problemy ekologiczne daje się rozwiązać poprzez
wolny rynek
i liberalną politykę gospodarczą (tzw. Blue Greens), większość jednak uważa, że jest to przede wszystkim rola rządów poszczególnych krajów, co łączy się z lewicowymi poglądami ekonomicznymi (tzw. Red Greens). W ramach tej ideologii znajduje się miejsce dla różnych mniejszych grup, takich jak
ekosocjaliści
czy
ekoanarchiści
.
Inspiracje
Zielona polityka zakorzeniona jest w etyce
Gandhiego
,
Spinozy
i
Uexkülla
. Wywarli oni wpływ na zielona politykę poprzez koncepcję „perspektywy siedmiu pokoleń” ("seven generation sustainability”), które należy nieustannie uwzględniać przy podejmowaniu decyzji politycznych i moralnych. Już w starożytnym
Rzymie
i
Chinach
wyrażano obawy o wpływ ludzkiej działalności na przyrodę[2]. Proekologiczne poglądy można także znaleźć u myślicieli oświeceniowych, jak np.
Rousseau
,
Henry David Thoreau
.
Zorganizowany ruch na rzecz ochrony środowiska zawiązał się pod koniec XIX w. W
Europie
jako reakcja na
rewolucję przemysłową
[3]. Zielona polityka była początkowo ruchem zajmującym się konserwacją przyrody np. amerykański Sierra Club założony w
1892
. Partie ultraprawicowe i faszystowskie promowały ekologię w ramach wyrażania dumy z ojczyzny[4][5]. Współczesne lewicowe partie Zielonych opierają się na terminologii z zakresu
ekologii
,
ochrony środowiska
, ekologii głębokiej,
feminizmu
,
pacyfizmu
,
anarchizmu
, czy
ekosocjalizmu
.
Partie Zielonych
Zielona partia czy partia ekologiczna jest
partią polityczną
, która działa zgodnie z zasadami zielonej polityki. Zieloni wierzą, że wprowadzanie ich postulatów w życie sprzyja zdrowiu ludzi, społeczeństw i ekosystemów. Każdą partię, frakcję czy polityka można określić jako „zielonych”, aby podkreślić ich proekologiczne nastawienie. Ponadto istnieje czasownik „zazieleniać”, czyli wprowadzać elementy zielonej polityki. Z kolei Partia Zielonych jest formalną organizacją postępującą zgodnie ze spójną
ideologią
, na którą składają się wspomniane cztery filary partii Zielonych.
Geneza
Pierwsze zielone partie powstawały w
latach 70. XX w.
w związku ze wzrostem świadomości ekologicznej i
nowymi ruchami społecznymi
. Pierwszymi partiami politycznymi na świecie, które w przeważającej mierze skierowały się ku proekologicznym programom były
tasmańska
partia United Tasmania Group oraz
nowozelandzka
Values Party, kandydujące w wyborach powszechnych w
1972
.
Europa
Pierwszą zieloną partią w
Europie
była
szwajcarska
Popular Movement for the Environment założona w 1972 w
kantonie Neuchâtel
. Pierwszą narodową partią w
Europie
była PEOPLE, powstała w
Wielkiej Brytanii
w lutym
1973
. Przekształciła się potem w Ecology Party, a następnie w
Partię Zielonych Anglii i Walii
.
Członkowie Partii Zielonych w
Belgii
w
1979
zdobyli miejsca w parlamencie, samorządzie lokalnym, „równowagę sił” w mieście
Liege
, jak pierwsi weszli w koalicję z partią rządzącą w tym samorządzie. Niemiecka partia Zieloni (znana później jako
Związek 90/Zieloni
) zasłynęła ze swojego sprzeciwu wobec
energii jądrowej
, wyrażając w ten sposób przywiązanie do antycentralistycznych i pacyfistycznych wartości, typowych dla Zielonych. Założona w
1980
partia występowała przez parę lat w roli koalicjanta w rządach
krajów związkowych
. Od
1998
do
2005
rządziła z
Socjaldemokratyczną Partią Niemiec
w ramach
koalicji czerwono-zielonej
. W
2001
osiągnęła porozumienie w kwestii odejścia od
energii jądrowej
w
Niemczech
, zgodziła się pozostać w koalicji i poparła rząd
Gerharda Schrödera
, jak również udział w
wojnie w Afganistanie
w 2001. Decyzja ta doprowadziła do konfliktu z Zielonymi innych państw, ale udowodniła gotowość partii do trudnych politycznych kompromisów.
Członkowie fińskiej
Ligi Zielonych
jako pierwsi spośród europejskich Zielonych objęli ministerialne teki. Inne Partie Zielonych, które tworzyły rządy w skali całego państwa to: belgijsko-flamandzka
Zieloni!
, belgijska
Ecolo
, francuska
Les Verts
. W Holandii
Zielona Lewica
(GroenLinks) powstała w
1990
z czterech małych
lewicowych
partii, stanowi stabilną frakcję w
holenderskim
parlamencie. W
Irlandii
Partia Zielonych
reprezentowana przez sześciu posłów, od
14 czerwca
2007
wchodziła w skład koalicji rządowej. Ponadto podlegają im dwa ministerstwa oraz kompetencje podsekretarza stanu.
Po latach współpracy narodowe Partie Zielonych zawarły paneuropejski sojusz jednoczący prawie wszystkie europejskie Partie Zielonych. W
Parlamencie Europejskim
od
1999
są także w koalicji z
Wolnym Sojuszem Europejskim
, jak również z bezpaństwowymi nacjami jak
Partią Walii
walijskich nacjonalistów i
Szkocką Partią Narodową
. Współtworzą czwartą co do wielkości
frakcję w Parlamencie Europejskim
-
Zieloni - Wolny Sojusz Europejski
, która w kadencji 2009-2014 posiada 55 mandatów. Do grupy Zieloni/WSE należy także
Christian Engström
,
szwedzki
deputowany
Partii Piratów
.
O ile europejscy Zieloni stosują taką samą politykę w wielu aspektach, to dzieli ich jedna kwestia:
Unia Europejska
. Zieloni
duńscy
,
szwajcarscy
,
irlandzcy
i
niemieccy
są entuzjastyczni wobec idei
Unii Europejskiej
, podczas gdy
Partia Zielonych ze Szwecji
oraz
Anglii i Walii
to umiarkowani
eurosceptycy
. W
Skandynawii
partie lewicowe o zielonych ideałach założyły
Sojusz Nordyckiej Zielonej Lewicy
, jednak nie współpracują oni ani z
Zielonymi Globalnymi
, ani z europejskimi Zielonymi. Sformowali oni grupę parlamentarną z
Europejską Partią Lewicy
, zrzeszającą komunistów i postkomunistów.
Niektóre Partie Zielonych wchodzą w skład koalicji rządzących. Po raz pierwszy do rządu weszli w
1995
członkowie fińskiej
Ligi Zielonych
. Włoska
Federacja Zielonych
,
Zieloni z Francji
,
Związek 90/Zieloni
, obie belgijskie Partie Zielonych - francuskojęzyczna
Ecolo
i duńskojęzyczna
Agalev
były w rządzie w późnych
latach 90
. Największy sukces odniosła w
2004
Łotewska Partia Zielonych
, z której wywodził się premier. W listopadzie 2010 po raz pierwszy w historii partia Zielonych w Niemczech osiągnęła lepszy wynik od
SPD
[6].
W niektórych krajach Zielonym nie udało się dostać do parlamentu. Istnieją trzy przyczyny tego zjawiska. Dotyczy to państw z
ordynacją większościową
, jak
Wielka Brytania
.
Szkocka Partia Zielonych
odniosła sukces w zdecentralizowanym Zgromadzeniu Szkocji, a Partia Zielonych
Irlandii Północnej
w zdecentralizowanym
Zgromadzeniu Irlandii Północnej
, gdzie
ordynacja większościowa
nie obowiązuje. Jeżeli w kraju działają silniejsze partie o podobnym profilu, Partie Zielonych osiągają gorsze wyniki, jak np. w
Norwegii
i
Danii
. W państwach wschodniej Europy, np. w
Rumunii
i
Polsce
, Partie Zielonych znajdują się na etapie tworzenia i nie zdobyły wystarczającego poparcia.
Partia Zielonych Bułgarii
należy do
Koalicji na rzecz Bułgarii
- nie ma reprezentacji parlamentarnej, ale wystawiła wiceministra w rządzie
Sergeja Staniszewa
.
Europejska Partia Zielonych
stara się wesprzeć słabsze Partie Zielonych w Europie. Do tej pory pracowała na rzecz partii z krajów śródziemnomorskich, teraz Partie Zielonych w Hiszpanii,
Grecji
i na
Cyprze
odnoszą korzyści wyborcze lub organizują się, np. na
Malcie
. Teraz EPZ kieruje swoją uwagę ku
Europie Wschodniej
, gdzie sukces Partii Zielonych jest nierówny z uwagi na niski status materialny.
Partie Zielonych istnieją w większości krajów demokratycznych od
Kanady
po
Peru
, od
Norwegii
po
RPA
, od
Irlandii
po
Mongolię
. Reprezentanci i reprezentantki tych partii sprawują władzę na szczeblach narodowych, regionalnych i lokalnych w wielu krajach na całym świecie. Partie Zielonych formują się, by wygrać wybory, organizują się wokół okręgów administracyjnych czy politycznych. Nie odnosi się to jednak do wszystkich partii: Partia Zielonych na
Alasce
uznaje granice bioregionów (wyznaczonych przez naturalne formy przyrody) w celu sprawowania tzw.
demokracji bioregionalnej
. Informacje o wszystkich Partiach Zielonych można znaleźć na stronie
www.globalgreens.info
.
Oceania
Partie Zielonych w
Nowej Zelandii
i w Australii mają przedstawicielstwo w rządach lokalnych i w parlamencie, odpowiednio: dziewięć miejsc po wyborach ogólnych w
2008
oraz miejsca w senacie i sześciu stanowych parlamentach.
Ordynacja proporcjonalna
wzmocniła pozycję Zielonych w tych krajach i umożliwiła im bezpośrednie uczestnictwo w komitetach ustawodawczych. W państwach, które na wzór brytyjski wprowadziły
ordynację większościową
, Zieloni mają problem ze zdobyciem miejsc zarówno w parlamencie, jak i na szczeblu lokalnym.
Australijska Partia Pracy
dzięki systemowi głosowania zbiorczego pomogła wejść Zielonym do Parlamentu. Ostatni sondaż Newspoll pokazał, że poparcie dla Zielonych na szczeblu narodowym wzrosło do 13% (w czasie wyborów federalnych w
2007
uzyskali 7,8%).
Ameryka Północna
Po wyborach w
2006
Zieloni w Meksyku wprowadzili do władzy 17 posłów i 4 senatorów. W wyborach federalnych w
2008
kanadyjscy Zieloni cieszyli się poparciem społeczeństwa na poziomie 6,8%. W wyniku wyborów do władz samorządowych miasta Stuart Mackinnon został wybrany do Vancouver Parks Board. Około 160 członków i członkiń
Partii Zielonych USA
sprawuje obieralne urzędy[7]. Partia Zielonych wystawiła swoich kandydatów na odpowiednio prezydenta i wiceprezydenta w czterech turach wyborów prezydenckich: w
1996
i
2000
- Ralpha Nadera i Winonę LaDuke, w
2004
– Davida Cobba i Pat LaMarche, w
2008
Cynthię McKinney i Rosę Clemente.
Kraje rozwijające się
Partie Zielonych w krajach rozwijających się powstają dzięki pomocy innych narodów. W
2002
najbardziej zauważalny był proces zakładania partii w
Afryce
.
Poza goszczeniem uczestników afgańskiej konferencji pokojowej, Partie Zielonych w krajach rozwijających się nie poczyniły konkretnych posunięć, by rozpropagować zielone wartości na drodze dyplomatycznej. Za jeden z obowiązków ruchu Zielonych uznaje się skupienie uwagi na wyborcach. Przywódczyni
Partii Zielonych Kenii
,
Wangari Maathai
, dostała w
2004
Pokojową Nagrodę Nobla
, dzięki czemu polepszył się wizerunek Partii Zielonych w krajach
Trzeciego Świata
.
Na
Bliskim Wschodzie
powstało niewiele Partii Zielonych – m.in. w
Pakistanie
,
Libanie
i
Arabii Saudyjskiej
, wiele z nich działa jako organizacje podziemne.
Sojusze zawierane przez partie Zielonych
Programy i sojusze różnią się w zależności od lokalnych warunków i problemów. Na równi z celem demokracji, sąsiadujące bioregiony mogą wymagać różnej polityki i ochrony. W danej jurysdykcji Partie Zielonych tworzą koalicje ekologów, lokalnych działaczy z zakresu ochrony środowiska, lokalnych (lub narodowych) lewicowych grup zajmujących się kwestiami pokoju i praw obywateli.
Koalicje czerwono-zielone to sojusze pomiędzy partiami Zielonych a
socjaldemokratycznymi
. Powstają one zazwyczaj przed wyborami (szczególnie, jeśli obowiązuje
ordynacja większościowa
) lub po nich, w celu sformowania rządu. Niektórzy Zieloni uznają za bardziej efektywne sojusze z konserwatywnymi grupami (koalicje niebiesko-zielona) lub
mniejszościami narodowymi
, którym zależy na zachowaniu
zasobów naturalnych
i powstrzymaniu negatywnych skutków tradycyjnego stylu życia. Co prawda, Zieloni wkładają wiele wysiłku, by promować tego rodzaju sojusze z grupami z różnych historycznych środowisk, ale zależy im także na tworzeniu społeczności poprzez wspieranie różnorodności w środowiskach o odmiennym społecznym i ekonomicznym profilu demograficznych m.in. w
USA
.
Sojusze często ujawniają strategiczne różnice pomiędzy działającymi w partii, wysuwając tym samym na pierwszy plan wartości ruchu Zielonych, np. Zieloni sprzymierzyli się z centroprawicowymi partiami, by wyprzeć meksykańską
Partię Rewolucyjno-Instytucjonalną
.
Ralph Nader
, kandydat na prezydenta z ramienia amerykańskiej
Partii Zielonych
w 2000 prowadził kampanię z ultrakonserwatywnym
Patem Buchananem
na rzecz wspólnych kwestii, takich jak gospodarstwa rolne czy zakaz finansowania kampanii wyborczych przez
korporacje
, choć ten sojusz ograniczał się raczej do pokazania, że istnieje silne wsparcie dla konkretnych kwestii spośród politycznego spektrum.
Partia Zielonych
w
Stanach Zjednoczonych
znacznie zyskała na znaczeniu w 2001. Stabilne koalicje (takie jak w
Niemczech
) zawiera się z partiami lewicowymi z myślą o kwestiach społecznych, prawach szeregowych członków organizacji, np. nieodpowiedzialnych dotacji korporacji i etyki publicznej.
Ruch Zielonych
Zielona polityka nie odnosi się jedynie do partii politycznych, lecz także do ruchów społecznych. Do francuskiego bloku Europa-Ekologia dołączyli, oprócz polityków: grupa ugrupowań regionalnych (w tym secesjonistycznych i nacjonalistycznych) pod nazwą Fédération Régions et Peuples Solidaires,
alterglobaliści
skupieni wokół
José Bové
, a także szereg niezależnych ekologów i działaczy politycznych (m.in.
Eva Joly
,
Sandrine Bélier
, francuski koordynator
Greenpeace
Yannick Jadot
i inni).
Podobnie w
Polsce
, założycielkami i założycielami
Zielonych 2004
są osoby wywodzące się z różnych środowisk, zwłaszcza organizacji pozarządowych: ekologicznych, feministycznych, a także działających na rzecz praw człowieka oraz
równouprawnienia
mniejszości światopoglądowych, seksualnych, narodowych i innych.
Zobacz też
Przypisy
Linki zewnętrzne