Pradolina
PradolinaPradolina - element rzeźby terenu stanowiący szerokie obniżenie o płaskim
dnie
. Powstała w czasie cofania się
lądolodu
na jego przedpolu w wyniku działalności wód z topniejącego
lodowca
i wód rzecznych płynących z południa, które połączywszy się utworzyły ogromne
rzeki
, płynące w kierunku zachodnim, zgodnie z ogólnym nachyleniem kontynentu europejskiego. Powstawanie pradolinyPradolina powstaje na przedpolu lądolodu, a płynąca w niej
rzeka
ma bieg równoległy do czoła lądolodu. Rzeki płynące pradolinami odprowadzały zarówno wody roztopowe od lądolodu, jak i wody rzeczne płynące z południa. Ponieważ najkrótszą drogę na północ zamykał lodowiec - wody te płynęły bądź na zachód, ku
Atlantykowi
i
Morzu Północnemu
(większa część), bądź też na wschód, ku
Morzu Czarnemu
(mniejsza część) [1]. Jako że rzeki te transportowały bardzo dużą ilość materiału, ich koryto miało charakter roztokowy (tj.
akumulacja
przeważała nad
erozją
, rzeka była płytka, miała wiele niestabilnych, równorzędnych koryt porozcinanych licznymi niezarośniętymi wyspami śródrzecznymi). W takich warunkach wody płynące pradolinami dość dobrze się nagrzewały i w strefie klimatu peryglacjalnego skutecznie erodowały w podłożu scementowanym przez wieloletnią zmarzlinę (erozja termiczna), co powodowało systematyczne poszerzanie doliny. Szerokość pradolin na terenie Polski wynosi od 2 do 20 i więcej km[1]. Charakteryzuje je płaskie, torfiaste lub piaszczyste dno, ograniczone stromymi nieraz krawędziami o wysokości do 30-50 m. W zboczach pradolin występują też czasem
terasy
wielokilometrowej szerokości. Obecnie z pradolin korzystają częściowo współczesne rzeki, lecz przeważnie tylko odcinkami, ponieważ bliskość
Bałtyku
sprzyja rozwojowi odpływu wprost ku północy. Typy pradolinPradoliny dzielimy na: - konsekwentne - powstają w momencie gdy ogromne masy wody pochodzące z topniejącego lodowca odpływają najkrótszą drogą do morza;
- subsekwentne - powstają w pewnej odległości od czoła lodowca w wyniku połączenia sił wód płynących od czoła lodowca (wody proglacjalne) i wód ekstraglacjalnych, na powierzchni, która była nachylona przeciwnie do kierunku ruchu lodowca.
Pradoliny Niżu ŚrodkowoeuropejskiegoNa
Niżu Środkowoeuropejskim
wyróżnia się pradoliny: -
Podkarpacką
,
- górnej Wisły,
- Wrocławsko-Magdeburską,
-
Barycko-Głogowską
,
-
Warszawsko-Berlińską
,
-
Toruńsko-Eberswaldzką
,
-
Kaszubską
,
- Pomorską,
- Drwęcy,
- Narwi i Biebrzy,
- Wieprza i Krzny.
Ich dna są przeważnie dość płaskie, a zbocza strome. Największymi pradolinami na terenie Polski są[1]: -
Pradolina Warszawsko-Berlińska
. Wykorzystywana jest ona na pewnych odcinkach przez dzisiejsze rzeki:
Bzurę
(od
Łęczycy
do
Łowicza
),
Wartę
(od
Koła
do
Śremu
),
Obrę
(od
Kościana
do ujścia) i
Odrę
(od ujścia
Obry
do ujścia
Nysy
). Dalszym ciągiem jej ku zachodowi jest dzisiejsza dolina środkowej
Sprewy
.
-
Pradolina Toruńsko-Eberswaldzka
. Spośród dzisiejszych wód korzystają z niej:
Wisła
(od
Torunia
do
Bydgoszczy-Fordonu
),
Kanał Bydgoski
,
Noteć
(od
Nakła
do ujścia),
Warta
(do ujścia) i
Odra
(do
Kanału Odra-Hawela
).
Przypisy- ↑ 1,0 1,1 1,2 Marcinkiewicz Andrzej red. Atlas form i typów rzeźby terenu Polski. Zarząd Topograficzny Sztabu Generalnego. Warszawa 1960
Zobacz też
Inne hasła zawierające informacje o "Pradolina":
Strzebielino
...
Regionalizacja fizycznogeograficzna Polski
Pobrzeże Koszalińskie
313.41
Wybrzeże Słowińskie
313.42
Równina Białogardzka
313.43
Równina Słupska
313.44
Wysoczyzna Damnicka
313.45
Wysoczyzna Żarnowiecka
313.46
Pradolina Redy-Łeby
313.5
Pobrzeże Gdańskie
313.51
Pobrzeże Kaszubskie
313.52
Mierzeja Helska
313.53
Mierzeja Wiślana
313.54
Żuławy Wiślane
313.55 ...
Morena denna
...
Sandr
...
Pradolina
Pradolina Toruńsko-Eberswaldzka
między
Bydgoszczą
, a
Nakłem nad Notecią
; jej dnem płynie
Kanał ...
Pobrzeże Kaszubskie
...
Wysoczyzna Damnicka
doliną rzeki
Słupia
od
Równiny Sławieńskiej
, od wschodu – doliną
Łeby
(
Pradolina Łeby Redy
) od
Wysoczyzny Żarnowieckiej
, od północy ograniczony
Wybrzeżem Słowińskim
, ...
Wysoczyzna
...
Pradolina Redy-Łeby
...
Terasa
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Pradolina":
203. Ukształtowanie powierzchni Polski (plansza 7)
wyrzeźbienia powstałe w wyniku przepływu przez nie wód rzecznych i roztopowych nazywamy Pradolinami.Oprócz wysoczyzn morenowych występują również sandry. To rozległe powierzchnie równinne lekko nachylone ...
Zlodowacenia w Polsce oraz formy polodowcowe (plansza 8)
obniżenia. W obszarze staroglacjalnym występują też rozległe równiny zastoiskowe, miejscami powiązane z Pradolinami.
Rzeźba ta dominuje na znacznych obszarach środkowej oraz południowej Polski.
Jest bardziej ...
215. Regiony fizycznogeograficzne (plansza 3)
...
|