Walery Gostomski (ur.
9 grudnia
1854
w Borucinie koło
Nieszawy
, zm.
30 stycznia
1915
w
Wiedniu
), polski historyk literatury, krytyk literacki, członek Towarzystwa Naukowego Warszawskiego.
Był synem Adama (dziedzica Borucina koło Nieszawy) i Eufemii z Ossowskich. Kształcił się w gimnazjach realnych we
Włocławku
i
Warszawie
(do
1872
), następnie studiował filologię na uniwersytecie w
Petersburgu
i mechanikę na politechnice w
Rydze
(1872-
1877
). Podczas studiów został przyjęty do
korporacji akademickiej
Arkonia
. Po studiach przez trzy lata prowadził w dobrach rodzinnych gospodarstwo rolne; później pracował jako nauczyciel języka polskiego w prywatnych szkołach w Rydze (1880-1893) i Warszawie (1893-1908). W
1908
został członkiem rzeczywistym Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Po wybuchu
I wojny światowej
przebywał początkowo w Kieleckiem, następnie kolejno w
Zakopanem
,
Krakowie
, wreszcie w Wiedniu, gdzie zmarł.
Jako badacz zajmował się historią literatury polskiego
romantyzmu
i
pozytywizmu
, historią literatury powszechnej, komparatystyką; był również krytykiem literackim i publicystą. Współpracował ze środowiskami
katolickimi
, w ideologii Kościoła katolickiego widział postęp filozofii i estetyki; w
modernizmie
odnajdywał świeży prąd życia religijnego. W publicystyce zajmował się problematyką społeczno-narodową, pod koniec życia zdecydowanie sympatyzując z
endecją
. Był pionierem badań ideowo-moralnych i estetycznych nad dziełem literackim w ośrodku warszawskim; badał m.in. motywy religijne w lirykach
Mickiewicza
. Dokonał analizy literackiej Wesela
Wyspiańskiego
, Ślubów panieńskich
Fredry
, Krzyżaków
Sienkiewicza
, zajmował się też Boską Komedią
Dantego
, Faustem
Goethego
, twórczością
Lwa Tołstoja
,
Nietzschego
,
d'Annunzio
. Interesował się wpływami muzyki
van Beethovena
i
Wagnera
na literaturę.
Jego najważniejszym dziełem była 2-tomowa Historya literatury powszechnej w zarysie (1898). Ogłosił ponadto m.in.:
- Pierwsza część "Fausta" (1886)
- Psychologiczna geneza "Pana Tadeusza" (1890)
- Arcydzieło poezji polskiej, Adama Mickiewicza "Pan Tadeusz" (1894)
- "Krzyżacy" Sienkiewicza (1901)
- Liryka nasza ostatniej doby (1901)
- Tragiczności w życiu i poezyi (1904)
- Z przeszłości i teraźniejszości (1904)
- Arcytwór dramatyczny Wyspiańskiego "Wesele" (1908)
- Praca u podstaw w powieściach
Orzeszkowej
(1910)
Ponadto opublikował przekłady Z życia i sztuki Ernesta Hello (1901), Filozofia moralna Victora Cathreina (1904-1905), Apologia chrześcijaństwa Paula Schanza (1905-1906).
Źródła:
- Biogramy uczonych polskich, Część I: Nauki społeczne, zeszyt 1: A-J, Wrocław 1983