Władysław I Łokietek
Władysław I ŁokietekWładysław I Łokietek Z Bożej łaski król Polski, ziemi krakowskiej, sandomierskiej, łęczyckiej, sieradzkiej i Kujaw, pan i dziedzic Pomorza | |
Książę a następnie król Polski
| Okres panowania | od
1 września
1306
do
2 marca
1333
| Poprzednik |
Wacław III Czeski
| Następca |
Kazimierz III Wielki
| Dane biograficzne | Dynastia |
Piastowie
| Urodzony | między
3 marca
1260
a
19 stycznia
1261
| Zmarł |
2 marca
1333
w
Krakowie
| Ojciec |
Kazimierz I kujawski
| Matka |
Eufrozyna opolska
| Żona |
Jadwiga Bolesławówna
| Dzieci |
Kunegunda
, Stefan, Władysław,
Elżbieta
,
Kazimierz III Wielki
, Jadwiga |
Władysław Łokietek (fragment rzeźby nagrobnej Łokietka z katedry wawelskiej) Pieczęć kujawska Władysława Łokietka Ucieczka Władysława Łokietka z Krakowa w czasie zdobywania miasta przez Henryka Probusa Władysław[1] I Łokietek (ur. między 3 marca 1260 a 19 stycznia 1261[2], zm. 2 marca 1333,
Kraków
) – książę na
Kujawach Brzeskich
i
Dobrzyniu
1267-1275 (pod opieką matki), udzielne rządy razem z braćmi 1275-1288, książę brzeski i
sieradzki
1288-1300, książę
sandomierski
1289-1292, 1292-1300
lennik
Wacława II
,
regent
w księstwie dobrzyńskim 1293-1295, książę
łęczycki
1294-1300, książę
wielkopolski
i
pomorski
1296-1300, na wygnaniu w latach 1300-1304, od 1304 w
Wiślicy
, od 1305 ponownie w Sandomierzu, Sieradzu, Łęczycy i Brześciu, od 1306 w
Krakowie
i zwierzchnictwo nad księstwami:
inowrocławskim
i
dobrzyńskim
, 1306-1308/1309 na Pomorzu, od 1314 w Wielkopolsce, od 1320 król Polski, od 1327 zamiana Sieradza i Łęczycy na
Inowrocław
i Dobrzyń, w 1329 utrata ziemi dobrzyńskiej, w 1332 utrata Kujaw. Tytuł królewskiWladislaus, Dei gracia, Rex Polonie, nec non Terrarum Cracovie, Sandomirie, Lancicie, Cuyavie, Siradieque Dominus et Heres. Tłumaczenie: Władysław z Bożej łaski król
Polski
, pan i dziedzic
ziemi krakowskiej
,
sandomierskiej
,
łęczyckiej
,
Kujaw
i
ziemi sieradzkiej
. Filiacja i przydomekWładysław Łokietek był trzecim pod względem starszeństwa synem
Kazimierza I kujawskiego
, a najstarszym z jego trzeciego małżeństwa z
Eufrozyną
, księżniczką opolską. Imię otrzymał po swoim wuju, bracie matki,
księciu opolskim
Władysławie
. Podobnie jak większość Piastów w tym okresie używał również formy zdrobniałej imienia (Włodek)[] obok formy uroczystej (Włodzisław). Już we współczesnych źródłach występuje z przydomkiem Łokietek (w źródłach obcych w formie niezdrobniałej:Łokieć). Genezę tego przydomka, jako wynikającego z niskiego wzrostu Władysława, tłumaczy jednak dopiero w
XV wieku
Jan Długosz
[3]. Wywód rodowodowy Władysław księciem na Kujawach i w ziemi łęczyckiej (1267-1288)W
1267
roku po śmierci ojca wraz z młodszym rodzeństwem znalazł się pod opieką matki sprawującej regencję w ich imieniu na obszarach, które im przypadły, tj. na Kujawach Brzeskich oraz w ziemi łęczyckiej i dobrzyńskiej. W tym okresie Władysław przebywał na dworze książęcym w
Krakowie
u swojego bliskiego krewnego
Bolesława V Wstydliwego
. Samodzielne rządy nad dzielnicą objął w
1275
. Początkowo władzę sprawował w tzw.
niedziale
, tj. wspólnie ze swoimi młodszymi braćmi
Kazimierzem II
i
Siemowitem
, by w
1287
lub
1288
w wyniku podziału zostać księciem brzeskim i objąć w 1288 po swoim bracie przyrodnim
Leszku Czarnym
władzę w księstwie sieradzkim. Z okresu sprzed
1288
zachowało się niewiele śladów działalności Władysława. W
1273
brał udział w arbitrażu
Bolesława Pobożnego
mającym pogodzić go i jego matkę Eufrozynę z
Krzyżakami
. Natomiast w
październiku
1277
tereny, będące we władaniu młodych Kazimierzowiców zostały najechane przez
Litwinów
, którzy po uprowadzeniu jeńców i zagarnięciu łupów bez przeszkód powrócili na
Litwę
. Była to cena jaką musieli zapłacić synowie Eufrozyny za bycie protegowanymi Bolesława Wstydliwego, będącego w tym czasie w przeciwnym obozie politycznym (proczeskim) niż
książę mazowiecki
Konrad II
, przez którego ziemie został przepuszczony najazd litewski. Dwa lata później, w 1279, według
Latopisu hipackiego
Łokietek miał być jednym z pretendentów do następstwa w Małopolsce po śmierci Bolesława Wstydliwego[4]. Po objęciu przez Leszka Czarnego władzy w Krakowie i
Sandomierzu
Łokietek wraz z młodszymi braćmi uznał zwierzchnictwo tego pierwszego, co zaowocowało m.in. przyjęciem jednego herbu przez wszystkich synów Kazimierza kujawskiego: pół-lwa, pół-orła[5], a w późniejszych czasach występował zawsze jako sojusznik swojego starszego brata. W tym okresie, tj. w
1280
Władysław wspomógł zbrojnie sojusznika Leszka – księcia mazowieckiego
Bolesława II
w walce z bratem tego ostatniego, Konradem II, a wyprawa zdobyła gród
Jazdów
. Możliwe też, że w
lutym
1284
na spotkaniu Leszka Czarnego i
Przemysła II
,
księcia wielkopolskiego
w Sieradzu[6] omawiane było małżeństwo Władysława z siostrą stryjeczną Przemysła –
Jadwigą
, która w ramach posagu wniosłaby Zagople[7]. W roku następnym, w
sierpniu
, Władysław był obecny, wraz z Przemysłem II i
Siemomysłem kujawskim
przy finalizacji reformy
klasztoru sulejowskiego
, tj. przy obejmowaniu przez mnichów
wąchockich
zabudowań klasztornych. Być może przy tej okazji doszło do ostatecznego rozwiązania kwestii Zagopla, które miało przypaść Łokietkowi[8]. Po tym wydarzeniu Łokietek znowu pojawił się na Mazowszu, gdzie wspomagał, zapewne z ramienia Leszka Czarnego[9], Bolesława II w walce z Konradem II odbijając niedługo po
15 sierpnia
1286
z rąk tego ostatniego stołeczny
Płock
. W odwecie za te działania Konrad II ponownie przepuścił wojska litewskie, które w
1287
zdobyły
Dobrzyń
. Śmierć Leszka Czarnego i walka o panowanie nad Krakowem (1288-1289)
30 września
1288
zmarł książę krakowski i sieradzki Leszek Czarny, przekazując władzę w księstwie sieradzkim najstarszemu bratu przyrodniemu, Władysławowi Łokietkowi. Od tego momentu był on księciem w
Brześciu
i w
Sieradzu
. Śmierć Leszka spowodowała początek walk o panowanie w stołecznym Krakowie, w początkowej fazie których głównymi kandydatami do rządów w księstwie krakowskim byli
książę mazowiecki
Bolesław II
oraz
książę wrocławski
Henryk IV Probus
. Łokietek postanowił wesprzeć w tej walce tego pierwszego.
Henryk IV Probus
korzystając z poparcia
niemieckiego
patrycjatu
i części możnych pod koniec
1288
opanował stołeczne miasto. Bolesław II z pomocą posiłków kujawskich Władysława, jego brata Kazimierza II Łęczyckiego i być może wojsk
Przemysła II
[10] jednak nie rezygnował i
26 lutego
1289
zaatakował
pod Siewierzem
wracające na
Śląsk
oddziały koalicjantów Probusa:
Henryka III Głogowczyka
,
Bolka opolskiego
i
Przemka ścinawskiego
. Rozegrana na polach niedaleko
Siewierza
krwawa bitwa (zginął w niej Przemko ścinawski) zakończyła się świetnym zwycięstwem oddziałów mazowiecko-kujawskich[11]. Władysław księciem w Sandomierzu i wojna z Wacławem II (1289-1292)Po bitwie pod Siewierzem z nieznanych powodów Bolesław II zrezygnował z ubiegania się o Małopolskę co spowodowało, że to Władysław Łokietek zaczął się tytułować księciem Krakowa i Sandomierza. Zajęcie stolicy Małopolski (bez Wawelu) pomimo początkowych zwycięstw w bitwach pod
Skałą
i
Święcicami
, nie było trwałe i rychło Łokietek musiał uchodzić z miasta, które zostało zdobyty przez Probusa, i z którego wydostał się tylko dzięki pomocy
franciszkanów
. W drugiej połowie
1289
zdołał książę kujawski umocnić swoje panowanie w księstwie sandomierskim[12]. Śmierć
23 czerwca
1290
księcia wrocławskiego
Henryka IV Probusa i objęcie tronu krakowskiego przez
Przemysła II
spowodowało ugruntowanie podziału na dwa księstwa: krakowskie i sandomierskie. Nie wiadomo jak dokładnie układały się stosunki między
księciem wielkopolskim
a Łokietkiem, chociaż bardzo prawdopodobne jest, że były przyjazne, a tym samym spowodowało to, że podział odbył się bezkrwawo albo na podstawie oddolnej decyzji możnych albo w wyniku ugody pomiędzy tymi książętami[13]. Niewykluczone jednak, że stosunki te mogły być, co również jest możliwe, chłodne, a może wręcz nawet wrogie[14]. Przemysł II wprawdzie bez problemów opanował gród
wawelski
, lecz od początku zmagał się ze znaczną opozycją wewnętrzną (której część popierała Łokietka, a część czeskiego monarchę
Wacława II
) i już w połowie
września
1290
opuścił Kraków udając się do Wielkopolski[15]. Wówczas to, w celu dalszego zwiększenia swego ówczesnego znaczenia Władysław wydał swoją bratanicę
Fenennę
za mąż za króla węgierskiego z dynastii
Arpadów
Andrzeja III
, co stało się jesienią
1290
. Przemysł II zrzekł się ostatecznie władzy nad Krakowem w połowie
stycznia
roku następnego, tj. w
1291
, a księstwo krakowskie objął w swoje posiadania Wacław II.[16] Władysław w przeciwieństwie do swojego wielkopolskiego kuzyna postanowił walczyć o Małopolskę, korzystając z pomocy węgierskiej udzielonej mu przez Andrzeja III. W
1292
oddziały czeskie dzięki liczebnej przewadze i posiłkom książąt śląskich i margrabiego
brandenburskiego
najpierw wyparły Łokietka z Sandomierza, by we wrześniu tegoż samego roku oblec go w umocnionym Sieradzu. Wkrótce oblężenie zakończyło się sukcesem, a Władysław wraz z bratem Kazimierzem II znaleźli się w niewoli.
9 października
1292
została podpisana ugoda, na mocy której Władysław Łokietek wraz ze swoim bratem zostali zmuszeni zrzeczenia się pretensji do
Małopolski
i złożenia
hołdu lennego
czeskiemu władcy, w zamian za co mogli pozostać przy swoich kujawskich dzierżawach[17]. Współpraca z Przemysłem II (1293-1296)Polska za Władysława Łokietka w latach
1275
-
1300
Niedawne niepowodzenia i zagrożenie ze strony Wacława II skłoniły w styczniu
1293
Przemysła II i Władysława, dotychczasowych konkurentów do tronu krakowskiego, do spotkania w
Kaliszu
w celu wypracowania strategii likwidacji rządów czeskich. Do pogodzenia przeciwników doszło na skutek zabiegów
arcybiskupa gnieźnieńskiego
Jakuba Świnki
(przy tej okazji arcybiskup otrzymał obietnicę dużych dochodów z
żup solnych
po zdobyciu Małopolski). Tajna umowa zawarta
6 stycznia
1293
zobowiązała książąt (w układzie uczestniczył również
Kazimierz II łęczycki
) do wzajemnego wspierania się w wysiłkach zmierzających do odzyskania Krakowa[18]. Zawarto też wtedy zapewne
układ o przeżycie
, który miał gwarantować wzajemne dziedziczenie w razie odzyskania Krakowa. Przy okazji tego zjazdu doszło również do zawarcia małżeństwa Władysława Łokietka z córką
Bolesława Pobożnego
, stryja Przemysła II,
Jadwigą
[19].. Plany zatwierdzone w Kaliszu, trzeba było zrewidować już w
1294
, kiedy w walce z
Litwinami
zginął
książę łęczycki
Kazimierz II[20], a jego księstwo zostało połączone z dzierżawami Łokietka.
26 czerwca
1295
sprzymierzeniec księcia kujawskiego Przemysł II koronował się za zgodą papieża na króla Polski. Nie znamy reakcji na ten fakt Władysława Łokietka. Z koronacji nowo kreowany król cieszył się jednak tylko siedem miesięcy, gdyż już
8 lutego
1296
Przemysł II zginął zamordowany z inspiracji margrabiów brandenburskich. Ślub z Jadwigą, córką księcia wielkopolskiego Bolesława PobożnegoJeszcze za życia
Przemysła II
doszło do zawarcia małżeństwa pomiędzy Łokietkiem a
Jadwigą
, córką
Bolesława Pobożnego
. Co do dokładniejszego określenia momentu, w którym doszło do ślubu istnieją wśród historyków trzy główne koncepcje. Pierwsza, najstarsza zakłada, że do małżeństwa doszło jeszcze za życia ojca Jadwigi, a więc najpóźniej w
1279
, ewentualnie w
1282
[21] Według drugiej, mającej obecnie najwięcej zwolenników, ślub miał miejsce ok. 1290 (prawdopodobnie przy okazji zjazdu kaliskiego w styczniu 1293 r.), a być może w 1279 doszło jedynie do zaręczyn (matrimonium de futuro)[22] Trzecia wreszcie koncepcja umiejscawia datę małżeństwa dokładnie na dzień
23 kwietnia
1289
[23]. Władysław Łokietek księciem wielkopolskim i pomorskimDla możnych wielkopolskich i pomorskich stało się oczywiste, że na tron po Przemyśle II zasługuje jego najbliższy sojusznik – książę kujawski Władysław. Nie bez znaczenia był też fakt znanej niechęci Łokietka do Niemców, uznawanych powszechnie za sprawców zbrodni
rogozińskiej
. Wprawdzie istniał jeszcze inny testament wielkopolskiego
Piasta
, napisany ok.
1290
, uznający spadkobiercą
Henryka III Głogowczyka
, ale głos możnych był tutaj decydujący. Był to jednak dopiero początek kłopotów, gdyż zdobycie dziedzictwa po Przemyśle II nie przyszło zbyt łatwo. Do Wielkopolski wtargnęły oddziały brandenburskie, które niemal bez oporu zajęły część dzielnicy przylegającej do tzw.
Nowej Marchii
(m.in.
Santok
i
Drezdenko
), oraz
głogowskie
Henryka III; na Pomorzu próbował zdobyć władzę bratanek Łokietka,
Leszek inowrocławski
. Ostatecznie do wojny nie doszło, gdyż książę kujawski zaakceptował zabory brandenburskie, a z bratankiem doszedł do porozumienia. Trudniejsza sprawa była z Głogowczykiem – żadnej ze stron jednak nie zależało na krwawych walkach. Do układu doszło dnia
10 marca
1296
w
Krzywiniu
, gdzie Władysław zgodził się oddać Głogowczykowi ziemie po rzekę
Obrę
oraz ustanowić następcą (w chwili podpisywania układu nie posiadał Łokietek synów), w wypadku swojej bezpotomnej śmierci, najstarszego syna Henryka III –
Henryka IV Wiernego
, którego książę kujawski przy tej okazji usynowił. Henryk IV Wierny bez względu na narodziny męskich potomków Władysława miał w chwili osiągnięcia pełnoletności otrzymać z jego rąk księstwo
poznańskie
. Układ krzywiński nie załatwił wszystkich spornych spraw, zwłaszcza wobec faktu, że wkrótce na świat przyszli męscy dziedzice Łokietka. Rządy w Wielkopolsce nie były udane. W całym kraju rozpanoszyli się bandyci, rosła w siłę opozycja wewnętrzna, na której czele stanął
biskup poznański
Andrzej Zaremba
(istnieją podejrzenia, przez część historyków negowane, że Andrzej rzucił nawet na Łokietka klątwę kościelną). Także arcybiskup Jakub Świnka widząc, że książę kujawski ma problemy ze sprawnym rządzeniem, coraz bardziej oddalał się od swojego wcześniejszego protegowanego. W
1298
pomiędzy opozycją wielkopolską a Henrykiem III Głogowczykiem doszło w
Kościanie
do zawarcia porozumienia, na mocy którego, w zamian za urzędy w przyszłym odnowionym królestwie opozycja zdecydowała się poprzeć jego kandydaturę na tron Wielkopolski. Wygnanie z kraju. Podróż do RzymuZagrożenie dla władzy Władysława przyszło jednak z innej strony. Otóż ostatecznie z księciem kujawskim postanowił rozprawić się król czeski (od
1297
) Wacław II. W
1299
w
Klęce
doszło do zawarcia umowy, na mocy której Władysław Łokietek zobowiązał się złożyć ponownie hołd lenny, w zamian za co miał otrzymać 400 grzywien oraz ośmioletnie dochody z kopalń w
Olkuszu
. Warunków umowy kłęckiej Łokietek nie dotrzymał, wobec czego Wacław II zorganizował w lipcu
1299
wyprawę zbrojną, w wyniku której książę musiał ratować się ucieczką z kraju. Nie wiadomo, gdzie Władysław Łokietek dokładnie przebywał w latach
1300
-
1304
. Według tradycji miał udać się do
Rzymu
, gdzie brał udział w obchodach wielkiego jubileuszu roku
1300
zorganizowanego przez papieża
Bonifacego VIII
. Prawdopodobnym miejscem pobytu jest również
Ruś Halicka
i
Węgry
(w tym przypadku najpewniej
Słowacja
, czyli główny rejon działania opozycji skierowanej przeciw synowi Wacława II –
Wacławowi III
), z którymi to krajami Władysław zachował przyjazne stosunki. W tym czasie małżonka Łokietka Jadwiga wraz z dziećmi przebywała w kujawskim
Radziejowie
w przebraniu zwykłej mieszczki. Odzyskanie Małopolski, Kujaw i Pomorza GdańskiegoPieczęć książęca Władysława Łokietka Do kraju Łokietek powrócił w
1304
, osiadł w Sandomierzu, dzięki pomocy węgierskiego magnata Abby Amadeja. Jeszcze w tym samym roku udało mu się opanować gród w
Wiślicy
i
Lelowie
. Sukces niezłomnego księcia z pewnością okazałby się krótkotrwały, gdyby nie splot sprzyjających okoliczności.
21 czerwca
1305
niespodziewanie zmarł król czeski i polski Wacław II, przekazując swoje dziedzictwo jedynemu synowi Wacławowi III. Zaistniałą sytuację wykorzystał doskonale Władysław Łokietek, opanowując do końca roku księstwo sandomierskie, sieradzko-łęczyckie i Kujawy Brzeskie. Upadające rządy czeskie próbował ratować Wacław III, organizując wyprawę przeciwko Władysławowi. Także tym razem Łokietkowi sprzyjało szczęście –
4 sierpnia
1306
Wacław III zginął zamordowany skrytobójczo w
Ołomuńcu
na
Morawach
, a
Czechy
pozbawione monarchy znalazły się w wirze wojny domowej. Śmierć ostatniego Przemyślidy na tronie czeskim sprawiła, że w Krakowie odbył się wiec rycerstwa, który zaowocował oficjalnym zaproszeniem Łokietka do objęcia władzy. Uroczysty wjazd do stolicy Małopolski nastąpił
1 września
1306
i został połączony z wydaniem przywileju dla miasta oraz dla dotychczasowego czołowego zwolennika rządów czeskich
biskupa krakowskiego
Jana Muskaty
. Kolejnym celem Łokietka było dziedzictwo po Przemyśle II – Wielkopolska i Pomorze Gdańskie. Tutaj akcja zjednoczeniowa napotkała jednak spore trudności. W Wielkopolsce udało się zająć wyłącznie graniczące z Kujawami miejscowości z
Koninem
,
Kołem
i
Nakłem
na czele, gdyż resztę dzielnicy zajął dawny wróg Łokietka
Henryk III Głogowczyk
(z wyjątkiem
ziemi wieluńskiej
zajętej przez księcia opolskiego
Bolka I
). Pomorze, choć w wyniku wyprawy pod koniec
1306
zostało podporządkowane władzy Łokietka, lecz kontrola nad tym odległym terytorium z konieczności została przekazana namiestnikom. Do roli tej wyznaczono w rejonie
Gdańska
możny ród
Święców
, zaś w
Tczewie
i
Świeciu
bratanków Łokietka –
Przemysła
i
Kazimierza III
. Zabór Pomorza Gdańskiego przez Krzyżaków
17 lipca
1307
ród
Święców
wydał dokument oddający Pomorze margrabiemu brandenburskiemu
Waldemarowi
, który niezwłocznie wtargnął do dzielnicy. Opór najeźdźcom stawił sędzia pomorski z ramienia Łokietka –
Bogusza
, który obwarował się na zamku w Gdańsku. Szybko stało się jednak jasne, że własnymi siłami nie jest w stanie poradzić sobie z agresorami. Za radą księcia Dobrzynia
Siemowita
i aprobatą Łokietka postanowiono sprowadzić na pomoc
zakon krzyżacki
. Z początku wydawało się, że wszystko idzie dobrze, gdyż rycerze zakonni pod dowództwem
komtura
chełmińskiego
Guntera von Schwarzburga
z powodzeniem wyparli z ziemi pomorskiej Brandenburczyków. Wkrótce jednak, odkryli swe prawdziwe oblicze i pod pretekstem niewypłacenia pieniędzy za pomoc, rycerze zakonni rozpoczęli zajmowanie Pomorza na swój własny rachunek.
13 października
1308
Krzyżacy dokonali rzezi wśród polskiej załogi grodu gdańskiego i mieszkających tam mieszczan. W rękach księcia krakowskiego pozostała tylko południowa część dzielnicy. W kwietniu
1309
w Grabiach na Kujawach rozpoczęły się pertraktacje mające na celu oszacowanie kwoty, za którą Krzyżacy gotowi byliby zrezygnować z Pomorza, nie dały jednak one spodziewanego rezultatu. Ostatecznie władza Łokietka nad Pomorzem zakończyła się w lipcu
1309
, wraz z upadkiem Świecia. W celu uprawomocnienia swojego postępowania Krzyżacy wykupili we wrześniu wątpliwe zresztą prawa do dzielnicy od Brandenburczyków. Zabór Pomorza umożliwił wielkiemu mistrzowi ostateczne przeniesienie stolicy z
Wenecji
do
Malborka
. Zmaganie się z opozycją wewnętrzną – Jan Muskata i bunt wójta AlbertaPowodem, dla którego Władysław Łokietek nie mógł zaangażować się bezpośrednio w sprawy pomorskie, była nieustabilizowana sytuacja w Małopolsce. Źródłem niepokojów był dawny stronnik Wacławów czeskich, biskup krakowski
Jan Muskata
, który wnet po odzyskaniu tronu krakowskiego przez Łokietka zaczął wichrzyć przeciwko niemu, próbując nawiązać kontakty z jego wrogami:
księciem opolskim
Bolkiem I
i głogowskim Henrykiem III. Na pomoc księciu krakowskiemu przyszedł sędziwy arcybiskup gnieźnieński
Jakub Świnka
, który
14 czerwca
1308
skazał Jana Muskatę na pozbawienie biskupstwa za nadużycia. Korzystając z wyroku, Łokietek uwięził biskupa na pół roku, a następnie zmusił do opuszczenia granic księstwa. Jan Muskata powrócił do Krakowa dopiero w
1317
. W
1311
Władysław Łokietek przeżył kolejny kryzys swoich rządów. Tym razem niebezpieczeństwo utraty władzy zagroziło stołecznemu Krakowowi, gdzie miejscowy patrycjat, głównie niemieckiego pochodzenia, wypowiedział księciu posłuszeństwo. Powodem tego stanu rzeczy były nadmierne – ich zdaniem – obciążenia podatkowe spowodowane polityką jednoczenia ziem polskich. Na czele buntu stanął wójt Krakowa imieniem
Albert
, który do miasta wezwał
księcia opolskiego
Bolesława
. Buntownikom z powodzeniem udało się opanować miasto,
Wawel
jednak został obroniony przez wojska wierne Łokietkowi, co postawiło szanse rebelii pod znakiem zapytania. Niewiele zmieniło sytuację przybycie w kwietniu
1312
księcia opolskiego. Historycy do dzisiaj spierają się, czy Bolko I zjawił się tutaj we własnym imieniu, czy jako być może namiestnik nowego króla czeskiego, używającego również tytułu króla Polski –
Jana Luksemburczyka
. W każdym razie próby zdobycia grodu wawelskiego nie powiodły się, a wzmocniony posiłkami węgierskimi Władysław zmusił Bolka w czerwcu
1312
do opuszczenia miasta. Wracając do
Opola
, książę śląski zabrał ze sobą przywódcę buntowników, wójta Alberta, którego z nieznanych przyczyn uwięził. Uśmierzywszy bunt, Władysław Łokietek przystąpił do ukarania rebeliantów. Kary były srogie, głównie gardłowe, również Kraków odczuł sprawiedliwość swojego władcy, tracąc część swoich przywilejów (m.in. dziedziczne wójtostwo). Zdobycie WielkopolskiUstabilizowanie sytuacji w Małopolsce pozwoliło Władysławowi upomnieć się o kolejną dzielnicę – Wielkopolskę.
9 grudnia
1309
zmarł główny konkurent
książę głogowski
i
wielkopolski
Henryk III Głogowczyk
, zostawiając swoją dzielnicę do podziału między pięciu synów. Plany Głogowczyków nie spodobały się rycerstwu przyzwyczajonego do jedności Wielkopolski. W
1314
w dzielnicy wybuchł bunt inspirowany z pewnością przez Łokietka. Wydarzenia zaskoczyły książąt głogowskich na tyle, że nie zdołali skutecznie powstrzymać rebelii, zaś wysłane oddziały pod dowództwem Janusza z Bibersteinu doznały klęski w
bitwie pod Kłeckiem
. Jedynym miejscem, które nie uznało władzy księcia krakowskiego był
Poznań
broniony przez miejscowego wójta Przemka. Do stolicy Wielkopolski Łokietek wkroczył dopiero po kilku miesiącach walk, w sierpniu
1314
. W rękach Głogowczyków, zmuszonych do pogodzenia się ze stratą Wielkopolski, (choć dyplomatycznie wielokrotnie do tej sprawy powracano) pozostała tylko część terytoriów położonych nad rzeką Obrą. Odzyskanie Wielkopolski umożliwiło Władysławowi uaktywnienie szerszej międzynarodowej polityki. W
1315
Polska zawarła z monarchiami
skandynawskimi
–
Danią
,
Szwecją
i
Norwegią
, oraz
Meklemburgią
i
Pomorzem
przymierze skierowane przeciwko
Brandenburgii
. Wojna wybuchła już rok później – nie przyniosła jednak sukcesu, a tylko zniszczenie pogranicznych terytoriów. Koronacja królewska i nawiązanie ścisłej współpracy z WęgramiPieczęć majestatyczna Władysława Łokietka z
1320
W tym czasie Władysław Łokietek rozpoczął też starania o zgodę papieską na koronację królewską. Politykę księcia krakowskiego w tej mierze aktywnie wspierał również kościół polski z arcybiskupem
Borzysławem
(następcą zmarłego w
1314
Jakuba Świnki) i biskupem kujawskim
Gerwardem
na czele. O sprawie koronacji zadecydowano ostatecznie podczas wiecu możnych i rycerstwa odbytego w dniach
20
-
23 czerwca
1318
w
Sulejowie
, gdzie przygotowano specjalną suplikę z prośbą do papieża. Do
Rzymu
z dokumentami wysłano
biskupa włocławskiego
Gerwarda. O pomyślnym załatwieniu zadecydowała z pewnością sprawa zamiany sposobu naliczania
świętopietrza
na korzystniejszy dla papiestwa. Zgoda została wydana przez
papieża Jana XXII
20 sierpnia
1319
(choć nie wprost z uwagi na sprzeciw
Luksemburgów
).
20 stycznia
1320
w
katedrze wawelskiej
arcybiskup gnieźnieński
Janisław
koronował go na króla Polski. Miejsce koronacji, Kraków zamiast Gniezna, wybrane zostało najprawdopodobniej w wyniku nacisków ze strony kurii papieskiej, pragnącej uniknięcia konfliktu z
Janem Luksemburskim
, który również rościł sobie prawa do korony[24]. Dokonanie obrzędu koronacji w Krakowie spowodowało jednak kwestionowanie przez Luksemburga jej legalności. W związku z dzierżeniem tytułu króla Polski przez Jana Luksemburskiego, na arenie międzynarodowej Łokietek był uważany za króla Krakowa, nie zaś całego kraju[25]. Rok
1320
był ważny dla polityki Władysława Łokietka również z innych powodów.
14 kwietnia
1320
w
Inowrocławiu
, a następnie w
Brześciu Kujawskim
rozpoczął swoje obrady sąd papieski mający rozsądzić sprawę zaboru
Pomorza Gdańskiego
przez
Krzyżaków
. Proces ten zakończył się
9 lutego
1321
wyrokiem nakazującym Zakonowi zwrot zagarniętej ziemi oraz wypłatę ogromnego odszkodowania w wysokości 30000 grzywien. Krzyżacy nawet nie myśleli, by się temu wyrokowi podporządkować. Wreszcie w
1320
nastąpił ślub córki Władysława
Elżbiety
z królem węgierskim
Karolem Robertem
, co ułatwiło Polsce nawiązanie stałego sojuszu z już wcześniej wypróbowanymi sojusznikami – Węgrami. Wyprawa na Ruś i wojna z BrandenburgiąTrzy lata później sojusz węgiersko-polski miał sprawdzić się na
Rusi Halickiej
. Zostali zamordowani wówczas dwaj ostatni książęta tej ziemi wywodzący się z dynastii
Rurykowiczów
. Sojusznicy postanowili wspomóc w opanowaniu tamtejszego tronu najbliższego krewnego zabitych książąt
Bolesława Jerzego
– syna
księcia mazowieckiego
Trojdena
. Wyprawa wówczas podjęta zwiększyła wpływy polskie na Rusi, co za czasów
Kazimierza Wielkiego
umożliwiło przejęcie tej dzielnicy. Kolejnym sojusznikiem króla stał się od
1325
książę
litewski
Giedymin
. Przymierze zostało poparte ślubem zawartym pomiędzy córką władcy Litwy – Aldoną (która na chrzcie przyjęła imię Anna) i następcą Władysława, jego synem Kazimierzem III Wielkim. W
1326
wybuchła na powrót wojna z Brandenburgią. Król polski, korzystając z posiłków litewskich, wtargnął
10 lutego
w granice wrogiego państwa i śmiałym rajdem odzyskał kasztelanię
międzyrzecką
. W tym samym roku Władysław Łokietek odzyskał również na księciu
niemodlińskim
Bolesławie Pierworodnym
ziemię
wieluńską
. Nieudana próba opanowania MazowszaKolejną wyprawę zbrojną Łokietek zorganizował już w roku następnym. Tym razem celem było podporządkowanie księcia płockiego –
Wacława
. Wyprawa, pomimo zdobycia i spalenia
Płocka
, zakończyła się niepowodzeniem, głównie na skutek tego, że do wojny przyłączył się (po stronie Wacława) Zakon, a wkrótce potem Jan Luksemburski. Do większych starć z przeciwnikami wówczas nie doszło, lecz król czeski, korzystając z aktywności militarnej na Śląsku, przyjął w lutym
1327
hołd lenny od książąt górnośląskich w
Opawie
. W związku z wybuchem w
1327
wojny polsko-krzyżackiej i związanym z tym zagrożeniem obszarów przygranicznych doszło do wymiany posiadłości pomiędzy królem a jego bratankami. Między
28 maja
1327
a
14 października
1328
Przemysł inowrocławski
odstąpił Władysławowi księstwo inowrocławskie wraz z
Wyszogrodem
i
Bydgoszczą
w zamian za księstwo sieradzkie. Prawdopodobnie w tym samym czasie, na przełomie 1327 i 1328 także synowie
Siemowita dobrzyńskiego
–
Władysław Garbaty
i
Bolesław
dokonali zamiany księstwa dobrzyńskiego na księstwo łęczyckie[26]. Utrata ziemi dobrzyńskiejW
1329
doszło do wznowienia wojennych podchodów. Jan Luksemburski, korzystając z pomocy Krzyżaków, zajął
ziemię dobrzyńską
, którą wkrótce oddał swoim sojusznikom. Kolejnym niepowodzeniem było przymuszenie Wacława Płockiego do złożenia w marcu Luksemburgowi hołdu lennego. Tak więc książę płocki, wzbraniający się dotąd z przyjęciem zwierzchnictwa polskiego monarchy, został zdominowany przez obcego. Krzyżacy, korzystając z faktu, że
Kujawy
nie były przygotowane do wojny, przekroczyli
Wisłę
i paląc oraz niszcząc złupili biskupi
Włocławek
,
Raciąż
i
Przedecz
. Wojna z Krzyżakami o Kujawy. Bitwa pod PłowcamiŁokietek zrywa układy z Krzyżakami, obraz Jana Matejki W
1330
wznowiono działania wojenne. Krzyżacy z powodzeniem kontynuowali plądrowanie kujawskich i wielkopolskich miast –
Radziejowa
,
Bydgoszczy
i
Nakła
. Tylko dzięki śmiałemu przekroczeniu Wisły i wtargnięciu z pomocą litewską do
ziemi chełmińskiej
udało się
18 października
1330
zawrzeć siedmiomiesięczny rozejm. Niestety, podczas tej wyprawy sojusz z księciem litewskim został zaprzepaszczony na skutek osobistej kłótni Władysława z Giedyminem. W
1331
nastąpiła kolejna wyprawa zbrojna Krzyżaków na ziemie polskie. Tym razem zgodnie z planem działania wojsk Zakonu pod dowództwem
Dietricha von Altenburga
miały być skoordynowane z wyprawą króla czeskiego Jana Luksemburczyka. Do spotkania obu armii miało dojść pod murami
Kalisza
. W połowie roku oddziały krzyżackie realizujące to przedsięwzięcie wkroczyły do Kujaw i Wielkopolski na rekonesans, zajmując m.in.
Pyzdry
(pod tą miejscowością doszło do zwycięskiej potyczki z oddziałami polskimi) i
Gniezno
. Główna wyprawa została zorganizowana we wrześniu
1331
. Celem armii zakonnej był zgodnie z umową Kalisz, po dotarciu tam jednak nie zastali wojsk czeskich. (Jana Luksemburczyka zatrzymał skutecznie opór
księcia świdnickiego
Bolka II
i nieuregulowana sprawa
Głogowa
po śmierci księcia
Przemka
.) Nie mogąc zadać Łokietkowi decydującego ciosu, Krzyżacy zdecydowali się na ostateczne opanowanie Kujaw. W nocy z
23
na
24 września
doszło do pierwszego większego nierozstrzygniętego starcia
starcia pod Koninem
. Trzy dni później, rankiem, oddziały polskie liczące około 5000 ludzi i dowodzone osobiście przez Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego napotkały w rejonie Radziejowa tylną straż krzyżacką. Korzystając z zaskoczenia, Polacy rozbili wrogi oddział, biorąc do niewoli dowódcę wyprawy Dietricha von Altenburga. Po południu doszło jednak do kolejnego starcia pod wsią
Płowce
. Bitwa nie została ostatecznie rozstrzygnięta na skutek wycofania się (ucieczki?) części oddziałów polskich z królewiczem Kazimierzem. Starcie pod Płowcami (choć nierozstrzygnięte, a do tego korzystając z zamieszania, uciekł z niewoli krzyżacki dowódca) miało dla Polaków niezwykle duże znaczenie psychologiczne, gdyż przekonało ich, że rycerze zakonni są do pokonania. Wkrótce po tych wydarzeniach zostały wszczęte rokowania pokojowe w
Inowrocławiu
. Jednakże i tym razem nie udało się z Krzyżakami dojść do porozumienia. W
1332
zorganizowali oni wielką wyprawę zbrojną pod dowództwem Ottona von Luterberga. Tym razem siły polskie były za szczupłe, by stawić Krzyżakom opór w otwartym polu.
20 kwietnia
, po prawie dwutygodniowym oblężeniu, padła stolica Kujaw – Brześć. Wkrótce w rękach Krzyżaków znalazły się też pozostałe główne grody prowincji – Inowrocław i zniszczone na rozkaz księcia tej ziemi
Kazimierza
Gniewkowo
. Strata należących do ojca Kujaw była z pewnością dla Władysława bardzo dotkliwa, choć jeszcze w tym samych roku, korzystając ze śmierci
Przemka głogowskiego
, zajął – będącą dotąd w posiadaniu Głogowczyków – część Wielkopolski za rzeką
Obrą
, ze
Zbąszyniem
. Śmierć Władysława Łokietka, potomstwoWładysław Łokietek zmarł
2 marca
1333
na
Zamku Wawelskim
, gdzie też, w
Katedrze
, został pochowany (być może
12 marca
tegoż roku[27]). Z małżeństwa z
Jadwigą kaliską
[28] pochodziło zapewne sześcioro[29] znanych dzieci: -
Kunegunda
(ur. raczej nie później niż ok.
1295
, zm.
9 IV
w
1331
lub w
1333
) – żona
Bernarda
(przed
1291
-
1326
),
księcia świdnickiego
(
1307
-1326), a następnie Rudolfa (ok.
1284
-
1356
), księcia saskiego na
Wittenberdze
(
1298
-
1356
i
elektora saskiego
(1356),
- Stefan (ur. między
1296
a
1300
, zm.
1306
) – prawdopodobnie imię genealogiczne nawiązujące nawiązujące być może albo do
Stefana V
, wuja Jadwigi lub po prostu do
świętego Stefana
, tym niemniej należy doszukiwać się tu wpływów węgierskich[30]. Pochowany został w
kościele franciszkanów krakowskich
.
- Władysław (ur. między
1296
a
1311
, zm.
1312
) – imię odziedziczył po ojcu, pochowany został, podobnie jak Stefan, w kościele
franciszkanów
w
Krakowie
,
-
Elżbieta
(ur.
1305
, zm.
1380
) – żona
Karola I Roberta
(
1288
-
1342
),
króla węgierskiego
(
1308
-1342),
-
Kazimierz III Wielki
(ur.
1310
, zm.
1370
),
król Polski
(
1333
-
1370
),
- Jadwiga (ur. między
1306
a
1309
, zm.
3 VI
między
1320
a
1325
, ewentualnie ur. między
1311
a
1319
, zm.
3 VI
między
1320
a
1335
)[31] – imię otrzymała po matce. Być może w
1331
starał się o jej rękę
Otto Wesoły
(
1301
-
1339
),
książę austriacki
(
1330
-1339)[32].
Opinia o władcyNagrobek Władysława Łokietka w Królewskiej Katedrze na Wawelu Orzeł Władysława Łokietka Władysława Łokietka trudno jest jednoznacznie ocenić. Z pewnością wytrwale dążył do celu swojego życia – zjednoczenia Polski. Nie przyszło mu to jednak łatwo, a dopomogło szczęście. Nie wiadomo, czy gdyby nie niespodziewane zgony kolejnych władców: Leszka Czarnego, Henryka IV Probusa, Kazimierza II Łęczyckiego, Przemysła II Wielkopolskiego, Wacława II i Wacława III, wreszcie Henryka III Głogowczyka, Władysław nie pozostałby do końca życia księciem malutkiego Brześcia. Można też mieć pretensje do "małego" króla za utratę Pomorza Gdańskiego i zrażenie książąt śląskich swoją zbyt mało skuteczną polityką. Gdyby jednak nie rządy Władysława Łokietka, Polska z pewnością stałaby się częścią składową monarchii Luksemburgów albo już wtedy uległaby rozbiorowi. To za jego niespokojnego panowania Polska po raz pierwszy poważnie starła się z Krzyżakami i nawiązała sojusz z Litwą. Dzięki koronacji na Wawelu król ten stworzył precedens i utrwalił pozycję Polski jako Królestwa. Wreszcie właśnie wtedy rozpoczęła się akcja wewnętrznej unifikacji państwa, zaczęto organizować ogólnopolską kancelarię i administrację oraz skarbowość. Akcję tę z powodzeniem kontynuował jego syn i następca –
Kazimierz III Wielki
. Gdyby nie zasługi ojca, król ten nie byłby w stanie już u progu panowania zapłacić królom czeskim gigantycznej sumy za rezygnację z praw do korony polskiej ani rozmawiać z największymi europejskimi władcami jak równy z równym, ani zostawić Polski murowanej. Podobnie jak w wypadku
Mieszka I
i
Bolesława Chrobrego
– ojciec kryje się w cieniu syna i następcy, niekoniecznie faktycznie lepszego niż on władcy. Władysław Łokietek stał się bohaterem wielu legend i opowieści, szczególnie żywych wśród ludu polskiego w okresie zaborów i niewoli. Do dzisiaj ta niezwykła postać inspiruje kolejne pokolenia Polaków o czym świadczy choćby duża ilość szkół, a nawet jedno ze znanych stowarzyszeń, których jest patronem. Zobacz teżPrzypisy- ↑ Ówczesna forma imienia używana również przez księcia to Włodzisław. K. Jasiński, Rodowód Piastów małopolskich i kujawskich, Poznań–Wrocław 2001, s. 116.
- ↑ O. Balzer, Genealogia Piastów, Kraków 2005, s. 340. Podobnie K. Jasiński, op.cit., s. 117-118, choć skłania się on do datowania urodzin tylko na rok 1260, pomijając pierwsze 19 dni stycznia roku następnego.
- ↑ K. Jasiński, op.cit., s. 116. Badacz ten twierdzi jednak, że interpretacja ta jest godna zaufania.
- ↑ K. Jasiński, op.cit., s. 124.
- ↑ P. Żmudzki, Studium podzielonego królestwa. Książę Leszek Czarny, Warszawa 2000, s. 295. Z tym, że o ile starsi bracia wieńczyli godło koroną o tyle Władysław korony zaczął używać dopiero w 1288.
- ↑ Istnieje właściwie jednomyślność wśród historyków, że do takiego spotkania doszło. Zob. B. Nowacki, Przemysł II. Odnowiciel korony polskiej, s. 122. Odmienne stanowisko zajmuje tylko m.in. B. Nowacki, op.cit., s. 121-123.
- ↑ Jest to tylko hipoteza. Zob. P. Żmudzki, op.cit., s. 381.
- ↑ P. Żmudzki, op.cit., s. 416.
- ↑ P. Żmudzki, op.cit., s. 448.
- ↑ B. Nowacki, Przemysł II. Odnowiciel korony polskiej, Kraków 2007, s. 158.
- ↑ Więcej na temat bitwy siewierskie zobacz: Długosz Jan, Roczniki czyli Kroniki Sławnego Królestwa Polskiego , ks. VII, s. 327 (pod rokiem 1290, co jest niewątpliwie pomyłką kronikarza), Nagrobki książąt śląskich w: MPH,t.II, s. 713 i Kronika książąt polskich w: MPH, t.II, s. 536, por. Sławomir Musiał, Bitwa pod Siewierzem i udział w niej Wielkopolan, w: Przemysł II, odnowienie królestwa polskiego pod red. Jadwigi Krzyżaniakowej, Poznań 1997, s. 161 – 166.
- ↑ Swieżawski Aleksander, Przemysł II Król Polski,Warszawa 2006, s. 131.
- ↑ B. Nowacki, Przemysł II. Odnowiciel korony polskiej, s. 164, tak też uważa T. Nowakowski, Małopolska elita władzy wobec rywalizacji o tron krakowski w latach 1288-1306, Bydgoszcz 1992, s. 27, oraz T. Jurek, Dziedzic Królestwa Polskiego książę głogowski Henryk (1274-1309), Poznań 1993, s.14.
- ↑ Tego zdania jest T. Pietras, Krwawy Wilk z pastorałem. Biskup krakowski Jan zwany Muskatą, Warszawa 2001, s. 38, który twierdzi iż po śmierci Henryka Probusa "rozgorzała walka o Kraków pomiędzy Przemysłem II a Władysławem Łokietkiem". Pośrednie stanowisko zajmuje A. Swieżawski, Przemysł II Król Polski, Warszawa 2006, s. 135 wychodząc z założenia, że do układu pomiędzy Przemysłem a Łokietkiem dojść nie mogło gdyż ten drugi przez cały okres panowania Przemysła II w Krakowie konsekwentnie tytułuje się księciem Krakowa i Sandomierza.
- ↑ B. Nowacki, Przemysł II. Odnowiciel korony polskiej, s. 171, 174.
- ↑ Podstawy prawne do panowania
Przemyślidy
były bardzo słabe (opierały się na zapisie wdowy po Leszku Czarnym
Gryfinie
, nie do przyjęcia przez polskich książąt), lecz za to poparte solidną siłą militarną, z którą władca Wielkopolski wolał nie ryzykować sporu.
- ↑ Aleksander Swieżawski, Przemysł Król Polski, Warszawa 2006, s. 148, tak samo: Jan Baszkiewicz, Powstanie zjednoczonego państwa polskiego na przełomie XIII i XIV wieku, Warszawa 1954,s. 208-209.
- ↑ Zbiór dokumentów małopolskich, wyd. S. Kuraś i I. Sułkowska-Kuraś, cz. IV, Wrocław 1969, nr 886, oraz Kodeks Dyplomatyczny Wielkopolski, t. II, nr 692. Dokumenty noszą datę
6 stycznia
. O tajności układu świadczy użycie przez książąt tytułu dziedzica Krakowa. Ze względu na Wacława II jawne posługiwanie się tym tytułem groziłoby wojną, zob. Aleksander Swieżawski, Przemysł Król Polski, Warszawa 2006, s. 150.
- ↑ Włodzimierz Dworzaczek, Genealogia, tablica 3, Oswald Balzer, Genealogia Piastów, Lwów 1895, s. 252, przesuwa zawarcie małżeństwa na okres przed zgonem Bolesława Pobożnego.
- ↑ Kazimierz Łęczycki zginął
10 czerwca
1294
r. w
bitwie pod Trojanowem
z
Litwinami
, zob. Oswald Balzer, Genealogia Piastów, Lwów 1895, s. 342, Por. Aleksander Swieżawski, Przemysł II Król Polski, Warszawa 2006. s.149-150.
- ↑ Pogląd O. Balzera (1279) wyrażony w jego Genealogii Piastów, s. 440, zmodyfikowany nieznacznie przez J. Bieniaka (1282) w Polska dzielnicowa i zjednoczona, red. A. Gieysztor, Warszawa 1972, s. 218.
- ↑ Tak m.in. K. Jasiński, op.cit., s. 122-123.
- ↑ J. Tęgowski, Zabiegi księcia kujawskiego Władysława Łokietka o tron krakowski w latach 1288-1293, „Zapiski Kujawsko-Dobrzyńskie” 6, 1988, s. 52.
- ↑ K. Jasiński, op.cit., s. 118.
- ↑ Szczur S., Historia Polski. Średniowiecze, Warszawa 2002, ss.342-343.
- ↑ K. Jasiński, op.cit., s. 174, przypis 925.
- ↑ Możliwa data pogrzebu dedukowana z błędnej daty śmierci Władysława zanotowanej w Kronice Jana z Czarnkowa. Pogrzeb najprawdopodobniej odbył się jeszcze w marcu, a na pewno przed koronacją syna, Kazimierza 25 IV 1333. Por. K. Jasiński, op. cit., s. 121-122.
- ↑ Była ona jedyną żoną Łokietka. Zob. K. Jasińki, op.cit., s. 122.
- ↑ Chociaż przyjmuje się powszechnie, że Władysław Łokietek miał trzech synów, to jednak osoba Stefana rodzi pewne niewielkie wątpliwości. Zob. K. Jasiński, op.cit., s. 124
- ↑ K. Jasiński, op.cit., s. 154.
- ↑ K. Jasiński, op.cit., s. 163.
- ↑ Zob. K. Jasińki, op.cit., s. 161-163.
Bibliografia- Arnold S., Odrodzenie Królestwa Polskiego w wieku XIV w 600 rocznicę, Zamość 1921.
-
Balzer O.
, Genealogia Piastów, 2. wyd., Kraków 2005, .
- Barciak A., Czechy a ziemie południowej Polski w XIII oraz w początkach XIV wieku. Polityczno-ideologiczne problemy ekspansji czeskiej na ziemie południowej Polski, Katowice 1992.
- Baszkiewicz J., Polska czasów Łokietka, Warszawa 1968.
- Baszkiewicz J., Powstanie zjednoczonego państwa polskiego na przełomie XIII i XIV wieku, Warszawa 1954.
-
Bieniak J.
, Wielkopolska, Kujawy, ziemie łęczycka i sieradzka wobec problemu zjednoczenia państwowego w latach 1300-1306, "Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu", R. LXXIV, 1969, z. 2.
- Bieniak J., Zjednoczenie państwa polskiego, [w:] Polska dzielnicowa i zjednoczona, pod red. A. Gieysztora, Warszawa 1972.
- Dąbrowski J., Z czasów Łokietka. Studia nad stosunkami polsko-węgierskimi w XIV wieku, cz. 1., "Rozprawy Akademii Umiejętności", T. XXXIV, 1916.
- Długopolski E., Bunt wójta Alberta, "Rocznik Krakowski", T. VII, 1905.
- Długopolski E., Władysław Łokietek na tle swoich czasów, Wrocław 1951.
-
Dowiat J.
, Polska państwem średniowiecznej Europy, Warszawa 1968.
- Gawęda S., Możnowładztwo małopolskie w XIV i w I połowie XV wieku, Kraków 1966.
-
Jasiński K.
, Rodowód Piastów małopolskich i kujawskich, Poznań–Wrocław 2001, .
-
Jurek T.
, Dziedzic Królestwa Polskiego – książę głogowski Henryk (1274-1309), Poznań 1993.
- Karasiewicz W., Jakób II Świnka, arcybiskup gnieźnieński, Poznań 1948.
-
Łowmiański H.
, Początki Polski. Polityczne i społeczne procesy kształtowania się narodu do początku wieku XIV, t. VI, cz. 1.-2, Warszawa 1985.
- Maciejewski J., Działalność kościelna Gerwarda z Ostrowa, biskupa włocławskiego w latach 1300-1323, Bydgoszcz 1996.
- Nowacki B., Czeskie roszczenia do korony w Polsce w latach 1290-1335, Poznań 1987.
- Nowacki B., Przemysł II 1257-1296. Odnowiciel korony polskiej, Poznań 1997.
- Nowakowski T., Małopolska elita władzy wobec rywalizacji o tron krakowski w latach 1288-1306, Bydgoszcz 1992.
- Ożóg K., Intelektualiści w służbie Królestwa Polskiego w latach 1306-1382, Kraków 1995.
- Pietras T., Krwawy wilk z pastorałem". Biskup krakowski Jan zwany Muskatą, Warszawa 2001.
- Silnicki T., Biskup Nanker, Warszawa 1953.
- Silnicki T., Gołąb K., Arcybiskup Jakub Świnka i jego epoka, Warszawa 1956.
- Sroka S., Z dziejów stosunków polsko-węgierskich w późnym średniowieczu, szkice, Kraków 1995.
-
Szczur S.
, Historia Polski. Średniowiecze, Warszawa 2002.
- Włodarski B., Polityka Jana Luksemburczyka wobec Polski za czasów Władysława Łokietka, Lwów 1935.
- Włodarski B., Polska i Czechy w II połowie XIII i początkach XIV wieku (1250-1306), Lwów 1931.
-
Wyrozumski J.
, Kraków do schyłku wieków średnich, [w:] Dzieje Krakowa, pod red. J. Bieniarzówny, J.M. Małeckiego, J. Mitkowskiego, t. 1, Kraków 1992.
- Zachorowski S., Wiek XIII i panowanie Władysława Łokietka, [w:] Grodecki R., Zachorowski S., Dąbrowski J., Dzieje Polski Średniowiecznej, t. I, Kraków 1926.
Inne hasła zawierające informacje o "Władysław I Łokietek":
Nadciśnienie tętnicze
...
Oddychanie komórkowe
...
Sztuka
...
Władysław Komar
...
1499
...
Elegia
...
1408
...
1398
...
1411
...
Pokój toruński 1411
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Władysław I Łokietek":
218b Sprawa polska podczas II wojny światowej (plansza 4)
...
230b Kryzysy ideologiczne, gospodarcze i społeczne w Polsce Ludowej (plansza 4)
...
219 Kultura, nauka i oświata w okresie II wojny światowej (plansza 3)
...
|