Kościół farny pw. Wniebowzięcia NMP i św. Stanisława
Gmach sądu rejonowego we Wrześni
Pałac na Opieszynie we Wrześni
Września –
miasto
w
województwie wielkopolskim
, w
powiecie wrzesińskim
, siedziba
gminy miejsko-wiejskiej Września
. Położone 50 km na wschód od
Poznania
, nad rzeką
Wrześnicą
.
W latach 1975-1998
miasto administracyjnie należało do
woj. poznańskiego
.
Według danych z 31 grudnia 2009 miasto liczyło 29 144 mieszkańców[1]. Ważny węzeł komunikacji drogowej i kolejowej. Okolica równinna, rolnicza. Herb miasta – biała róża na czerwonym tle. Wywodzi się on z rodowego herbu Porajów – rodu będącego pierwszym właścicielem Wrześni.
Miasto znajduje się przy międzynarodowej
trasie E30
–
autostradzie
A2
na odcinku
Poznań
–
Warszawa
.
We Wrześni od 1993 roku przeprowadza się
prawybory polityczne
– parlamentarne, prezydenckie oraz do Parlamentu Europejskiego.
Historia
Wykopaliska
archeologiczne
świadczą o pojawieniu się na tym terenie pierwszych grup ludzkich w środkowej epoce kamiennej –
mezolicie
(8000-2500 lat p.n.e.). Z epoki tej pochodzi m.in. osada wydmowa z
Tarnowej
pod
Pyzdrami
, stąd w archeologii stosuje się określenie "kultura tarnowska". Ciągłość osadnictwa potwierdzają znaleziska z
epoki brązu
i
żelaza
. Nieopodal Wrześni znajduje się
Giecz
– jeden z najważniejszych w
średniowieczu
grodów książęcych i siedziba
kasztelanii
. Za czasów
Bolesława Chrobrego
, wg
Galla Anonima
gród skupiał 2300 wojowników. Coraz głośniej mówi się też o grodzisku w
Grzybowie
– wiosce położonej między Wrześnią a
Gnieznem
. Gród ma imponujące wymiary (4,7 hektara), a jego położenie blisko Gniezna, Giecza i
Ostrowa Lednickiego
świadczy o tym, iż musiał pełnić ważną rolę w okresie formowania się państwa polskiego. Najstarsze materiały
dendrologiczne
datuje się na rok
923
.
Pierwsza wzmianka o Wrześni pochodzi z
1256
r. Lokacja miasta nastąpiła w poł.
XIV
w. Miasto rozwinęło się na planie owalnicy wzdłuż traktu handlowego łączącego
Kalisz
z Gnieznem, opodal skrzyżowania ze szlakiem Poznań –
Łęczyca
. Korzystne położenie miasta sprzyjało rozwojowi handlu i rzemiosła. W
1580
r. było tu 60 rzemieślników. Podczas
wojny szwedzkiej
w
1656
r. miasto zostało poważnie zniszczone. W latach
1807
-
1815
Września wchodziła w skład
Księstwa Warszawskiego
.
W wyniku
II rozbioru Polski
w
1793
r. rozpoczęło się na tych terenach panowanie pruskie. Podczas
Wiosny Ludów
mieścił się tutaj obóz powstańczy. W drugiej połowie
XIX
w. istniało kilka zakładów przemysłowych: fabryka obuwia, fabryka powozów, betoniarnia, mleczarnia, cukrownia. Powstało również w tym okresie połączenie kolejowe Gniezno – Września –
Oleśnica
oraz Poznań – Września –
Strzałkowo
.
Międzynarodową uwagę przyciągnął
strajku dzieci we Wrześni
, który rozpoczął się
20 maja
1901
r.
Niemiecki
nauczyciel wymierzył karę cielesną dzieciom za odmowę odpowiadania w języku niemieckim na lekcji religii. Zastrajkowało wówczas 118 uczniów i uczennic. Ich rodziców władze niemieckie ukarały więzieniem. Za przykładem dzieci wrzesińskich poszli uczniowie w innych szkołach zaboru pruskiego. W
1906
r. opór dzieci, podtrzymywany przez rodziców, przybrał postać powszechnego strajku. W fazie największego jego nasilenia strajkowało ok. 75 tys. dzieci w ok. 800 szkołach (na łączną ilość 1100 szkół).
W
1905
w mieście mieszkało 7007 osób, w tym 65,4% Polaków, 28,9% Niemców i 5,5% Żydów[2], natomiast w całym ówczesnym powiecie wrzesińskim Polacy stanowili 85,6% (
1890
). Ponad stuletnie panowanie pruskie zakończył wybuch
powstania wielkopolskiego
. Po rozbrojeniu garnizonu pruskiego
28 grudnia
1918
r. Września powróciła pod władzę polską.
W
1920
r., podczas
wojny polsko-bolszewickiej
, po odezwie
Rady Obrony Państwa
z dnia 1 lipca 1920 r., z inicjatywy hr. Stanisława Mycielskiego, mieszkańcy ziemi wrzesińskiej utworzyli Legię Ochotniczą Wrzesińską, która brała czynny udział w walkach w obronie ojczyzny.
W latach międzywojennych Września była miastem handlowo-rzemieślniczym, zamieszkanym przez Polaków,
Żydów
i Niemców. W związku z tym w mieście istniały wówczas: kościół rzymskokatolicki, kościół ewangelicki i
synagoga
. W tym okresie na terenie Wrześni działało aktywnie Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół".
1 września
1939
bombowce hitlerowskie zburzyły dworzec i cukrownię. Miasto zajęli hitlerowcy i włączyli w obszar
Kraju Warty
. Wielu mieszkańców wysiedlono.
22 stycznia
1945
do miasta wkroczyli żołnierze 1 armii pancernej gen. M. Katukowa. Tym samym zakończył się we Wrześni okres okupacji hitlerowskiej.
Po wojnie nastąpiła intensywna rozbudowa i modernizacja przemysłu, gospodarki komunalnej, zaplecza socjalnego i kulturalnego, szkolnictwa i węzła komunikacyjnego. Powstały osiedla o zabudowie blokowej oraz willowej. Stworzono zalew na rzece Wrześnicy (26 ha, 3 km dł.), a przy nim niewielki ośrodek wypoczynkowy.
Demografia
Według stanu na dzień 30 listopada 2008 w mieście zamieszkiwało 28922 osób, w tym 15117 kobiet i 13805 mężczyzn.
Zabytki
Kościoły i związki wyznaniowe
Obecnie na terenie Wrześni działalność duszpasterską prowadzą następujące kościoły i związki wyznaniowe:
W mieście znajduje się sześć kościołów rzymsko-katolickich:
Pomniki przyrody
- Dąb szypułkowy "Stefan" przy ul. 3 Maja
- Głaz narzutowy z granitu w Parku Miejskim im. Marszałka Józefa Piłsudskiego
- Platan wschodni w Parku Miejskim im. Dzieci Wrzesińskich
Komunikacja
Września usytuowana jest przy
autostradzie A2
, która w przyszłości połączy
Berlin
z
Warszawą
. Przez miasto przebiegają drogi krajowe:
oraz drogi wojewódzkie:
Przez miasto przebiega również
linia kolejowa nr 281
: Oleśnica – Chojnice, a w odległości ok. 1,5 km na północ od stacji przebiega
linia kolejowa nr 3
Warszawa Zachodnia – Poznań Główny – Kunowice. Połączenie z tą linią zapewnia łącznica kolejowa nr 807 i 808.
Edukacja
- Wyższa Szkoła Handlu i Rachunkowości w Poznaniu, Wydział Zamiejscowy we Wrześni
- Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych we Wrześni (opieka naukowo-dydaktyczna:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza
)
- Liceum Ogólnokształcące im. Henryka Sienkiewicza we Wrześni
- Zespół Szkół Politechnicznych im. Bohaterów Monte Cassino we Wrześni
- Zespół Szkół Technicznych i Ogólnokształcących im. gen. dr.
Romana Abrahama
we Wrześni
- Zespół Szkół Zawodowych Specjalnych we Wrześni
- Zespół Szkół Zawodowych nr 2 we Wrześni
- Szkoła Policealna nr 1 we Wrześni
- Szkoła Policealna nr 2 dla Dorosłych we Wrześni
- Niepaństwowe Policealne Studium Bezpieczeństwa i Higieny Pracy we Wrześni
- Niepaństwowe Policealne Studium Rolnicze we Wrześni
- Niepaństwowe Policealne Studium Ekonomiczne we Wrześni
- Gimnazjum nr 1 im. Mikołaja Kopernika we Wrześni
- Gimnazjum nr 2 im. Andrzeja Prądzyńskiego we Wrześni
- Samorządowa Szkoła Podstawowa nr 1 im. 68 Wrzesińskiego Pułku Piechoty we Wrześni
- Samorządowa Szkoła Podstawowa nr 2 im. Dzieci Wrzesińskich we Wrześni
- Samorządowa Szkoła Podstawowa nr 6 im. Jana Pawła II we Wrześni
- Przedszkole nr 1 "Słoneczko" we Wrześni
- Przedszkole nr 3 "Mali Przyrodnicy" we Wrześni
- Przedszkole nr 4 "Miś Uszatek" we Wrześni
- Przedszkole nr 6 "Pszczółka Maja" we Wrześni
Kultura
Media lokalne
- "Wieści z Ratusza" – Biuletyn Informacyjny Urzędu Miasta i Gminy we Wrześni
- "Przegląd Powiatowy" – Biuletyn Informacyjny Starostwa Powiatowego we Wrześni
- "Wiadomości Wrzesińskie" – tygodnik lokalny
- "Bezpłatna Gazeta Wielkopolska" – dwutygodnik regionalny
Organizacje społeczne
Sport i turystyka
- Miejski Klub Sportowy
Victoria Września
- Klub Piłki Siatkowej PROGRESS
- Klub Szachowy WRZOS
- Klub Szachowy UKS ŻAK WRZEŚNIA
- Ludowy Uczniowski Klub Sportowy ORKAN
- Wrzesiński Klub Karate Do Shotokan
- Wrzesińskie Towarzystwo Piłki Nożnej w Futsalu
- Wrzesiński Klub Tenisa Stołowego
- Wrzesińska Grupa Płetwonurków AQUA
- Oddział
PTTK
we Wrześni im. Henryka Kamińskiego
- Towarzystwo Krzewienia Kultury Fizycznej SOKÓŁ
- Wrzesińskie Towarzystwo Tenisowe
- Wrzesiński Klub Koszykówki
- Klub Sportowy KOSYNIER
- Ludowy Klub Sportowy BŁĘKITNI
- Klub Strzelectwa Myśliwskiego TRAP
- Kurkowe Bractwo Strzeleckie
- Stowarzyszenie BORN TO RIDE
- Polski Związek Wędkarski koło Września
- Uczniowski Klub Sportowy TIGER TAEKWONDO
- Uczniowski Klub Sportowy ŻAK
- Uczniowski Klub Jeździecki PARKUR
- Wrzesińska Brygada Kolarska
- Stadion Miejski ul. Kosynierów 1
- Basen Miejski "ŁAZIENKI" ul. Gnieźnieńska 32/a
- Świat Wodny CENOS – kryta pływalnia ul. Koszarowa 8
- Wrzesińskie Zrzeszenie Miłośników Fantastyki
Znani ludzie związani z Wrześnią
Zobacz też
Przypisy
- ↑
Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2009 r.)
. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2010-06, s. 107. ISSN 1734-6118. [dostęp 16 lipca 2010].
- ↑ Na podstawie danych ze spisu powszechnego z 1905 r., wg deklarowanego języka ojczystego i religii; część ludności zadeklarowała więcej niż jeden język ojczysty, Gemeindelexikon für das Königreich Preußen. Heft V. Provinz Posen, Berlin 1908.
Linki zewnętrzne