Antoni Józef Madaliński |
| Antoni Józef Madaliński |
|
| Larysza |
Larysza |
Data urodzenia |
1739
|
Data śmierci |
1804
|
Miejsce śmierci |
Borowe
|
|
Rodzina
| Madalińscy |
Rodzice | Józef Madaliński Barbara z Gutowskich |
Antoni Józef Madaliński herbu
Larysza
(ur.
1739
, zm.
19 lipca
1804
w
Borowem
) – polski generał, dowódca kawalerii, jeden z dowódców w
insurekcji kościuszkowskiej
1794
.
Urodził się w Porowie[] w
Sieradzkiem
w 1739 (bliższa data jest nieznana) jako syn Józefa i Barbary z Gutowskich; wywodził się ze średniej szlachty ziemiańskiej pieczętującej się Laryszą (a. Laryssą). We wczesnej jego biografii jak dotąd jest sporo luk, nie jest znana m.in. jego edukacja wojskowa.
Był uczestnikiem
konfederacji barskiej
walcząc początkowo od
1768
w
I wielkopolskiej brygadzie Kawalerii Narodowej
. W
1770
walczył na Mazowszu w oddziałach
Józefa Sawy-Calińskiego
, jednakże w grudniu został ranny pod Wysokiem i dostał się do niewoli
regimentarza
Ksawerego Branickiego
. Po upadku konfederacji Madaliński uzyskał w
1776
stopień porucznika w I wielkopolskiej brygadzie Kawalerii Narodowej. Po kilku latach (
1778
) jednak zrezygnował ze służby wojskowej i został obywatelem ziemskim, uczestnicząc jednak w życiu politycznem (jako
klient
Branickiego).
W
1786
został wybrany na posła z
województwa kaliskiego
. Następnie został posłem na
Sejm Czteroletni
(
1788
-
1792
). W związku ze zwiększeniem liczby wojska w
1789
Madaliński powrócił do służby wojskowej w stopniu majora. W
1791
objął stanowisko wicebrygadiera w wielkopolskiej brygadzie kawalerii. Uczestniczył także w pracach Sejmu, m.in.
7 stycznia
1791
wygłosił tam mowę na rzecz stronnictwa postępowego. Był członkiem
Zgromadzenia Przyjaciół Konstytucji Rządowej
, popierającego dzieło
Konstytucji 3 Maja
. Uczestniczył w
wojnie polsko-rosyjskiej w 1792
, jednakże na skutek nieudolnego dowodzenia brygadą przez
Damazego Mioduskiego
nie zdążyła ona dołączyć do sił głównych przed bitwami
pod Zieleńcami
i
pod Dubienką
.
14 lipca
po zdymisjonowanym Mioduskim Madaliński objął dowództwo brygady, lecz nie zdążył wziąć udziału w walkach przed przystąpieniem króla do
konfederacji targowickiej
.
Od
1793
, gdy dowodzona przez niego brygada została na skutek
rozbiorów
przymusowo przekwaterowana z rodzinnej
Wielkopolski
na
Mazowsze
, był aktywny w konspiracji przedpowstańczej. Osobę Madalińskiego rozważano wówczas jako "rezerwową" kandydaturę na Naczelnika powstania. Wobec groźby redukcji wojska, nakazanej przez władze rosyjskie, na naradzie w siedzibie dowództwa brygady w
Ostrołęce
, prawdopodobnie 8 marca
1794
, zdecydowano o rozpoczęciu powstania. Madaliński odmówił redukcji brygady i 12 lub 13 marca 1794 rozpoczął marsz swojej brygady znad
Narwi
przez tereny zagarnięte przez
Prusy
(Mławę, Wyszogród, Sochaczew) w kierunku
Krakowa
, co zdeterminowało rozpoczęcie
powstania zbrojnego
. Po drodze brygada stoczyła dwie drobne potyczki z oddziałami pruskimi, a
24 marca
, w dniu proklamacji powstania przez Naczelnika
Tadeusza Kościuszkę
, dotarła do
Końskich
, stanowiąc ubezpieczenie ogniska insurekcji od północy.
3 kwietnia
, maszerując przez Kielce, Pińczów i Skalbmierz, brygada połączyła się z grupą Kościuszki koło
Proszowic
.
Awansowany przez Naczelnika ze stopnia brygadiera kolejno na generała majora i generała lejtnanta (
6 kwietnia
), Madaliński walczył 4 kwietnia
pod Racławicami
, dowodząc kawalerią lewego skrzydła i
6 czerwca
pod Szczekocinami
, powstrzymując na prawym skrzydle natarcie wojsk prusko-rosyjskich. Został tam też lekko ranny. W II poł. czerwca jego brygada osłaniała wycofywanie się głównych sił na Warszawę, a w lipcu i sierpniu uczestniczyła w obronie
Mokotowa
. Brał udział w
wyprawie wielkopolskiej
generała Dąbrowskiego
, łącząc się
14 września
z korpusem Dąbrowskiego w Wielkopolsce. Stoczono tam wiele potyczek z oddziałami pruskimi, a 2 października kawaleria Madalińskiego odegrała znaczący udział w zdobyciu
Bydgoszczy
. Podczas całych działań powstańczych, Madaliński odznaczył się jako zdecydowany dowódca, realizujący śmiałą strategię manewrową. Po wycofaniu z Wielkopolski na skutek zagrożenia Warszawy, Madaliński brał udział w obronie stolicy. Był członkiem
Sądu Kryminalnego Wojskowego
w
insurekcji kościuszkowskiej
. Po jej upadku i wycofaniu brygady na zachód, wyczerpany nerwowo Madaliński opuścił swoją brygadę i schronił się w
Galicji
. W styczniu
1795
został tam aresztowany przez Austriaków i wydany Prusakom, przez których po upadku powstania był więziony do
1797
w
Magdeburgu
. Nie brał udziału w dalszych działaniach niepodległościowych, osiadł na wsi.
Antoni Madaliński zmarł
19 lipca
1804
w
Borowem
, majątku, którego był dziedzicem. Pogrzeb odbył się
23 lipca
, ciało generała zostało złożone w kościele parafialnym w
Przybyszewie
, a serce w Lubaniu.
Na jego cześć nazwano jedną z ulic w Warszawie.